» Om d e n r a n d :
M r. TI: W: R A N N R E L S , Re g e e r e n d K O N I N O i n 1 786.
In de yoorrede, bl. II. yan dit werk, hebben wij gewezen op de belangrijkheid yaneenaan-
t aldaar opgenoemde soorten yan penningen, hier te lande, yooral in de 17*> en 18<>e eeuw,
geslagen, yoor de kennis yan ons yolksleyen. Hoezeer wg daaronder de Schutler.-pmningen
noemden, begrepen wij alleen de zoodanige mede te deelen, als in dadelijke betrekking
stoaden tot de geschieden« yan ons yaderland (i). Zoo met eene, is zulks bet geyal met den
penning n«. 645, inzonderheid om den daarop gegriffelden naam yan den Regierenden Koning
a e n d e l s . Weinig zal deze in 1786 gedacht hebben, dat hij zijn Schutters-koningschap een-
tnaal — in 1808—1811 — zoude yerwisselen tegen een werkelijk onderkoningschap, en in een
yerwjjderd werelddeel en oyer millioenen zijner natuurgenooten een ijzeren scepter zoude
zwaaien. Doch, ten einde niet yooruit te loopen, eerst een woord oyer den penning zelyen en
het Schuttersgild te Haltern: wij yindea dienaangaande het yolgende aangeteekend («):
» Te Hattem yindt men in de 14J" eeuw yan het Schultersgilde yan het H. Kruis of de 01-
» de-Schuttm, het eerst gewag gemaakt en daarna yan dat yan Sint-Anna. Beiden werden
» door de Geldersche Hertogen in het bijzonder begunstigd. Hattem was sedert het begin der
»15«= eeuw de tijdelijke yerblijfplaats der Geldersche Vorsten, en wgl hare schutterij, door
» gehechtheid aan den Vorst en bedreyenheid in de behandeling yan den stalen hand- en yoet-
» boog, aan Hertog A d o l f (1465—1470) dierbaar was geworden, nam deze yaak, eyen als
» zijne voorgangers, met de burgers deel in de speien en wapenoefeningen, en sohoot met
» zijne medebroeders om den prijs der oyerwinning. Bij zoodanige gelegenheid schonk hij (s)
» hun eens, als belooning yoor bunne dapperheid en trouw, eene zilyeren ronde plaat yan
» Mn palm middellijn, hangende aan een zilyeren ketting, op welke plaat, in yerheyen heeld-
»werk, yoorkomt, in het midden het wapen yan Gelderland, waarboyen een nederdalende
» yogel, met een ring in zijn’ b eb , terwijl aan de regterzijde yan het wapenschild in gedre-
» yen zilyerwerk bet afbeeldsel van de heilige Anna gezien wordt. — Met dit versiersel werd
»de Schutterkoning bij feesten, optogten en maaltijden als teeken zijner waardigheid omhan-
»gen. — In 1323, onder hertog K » b e l v a h E o k o u d , werden de Oldeechutten van het H. Kruie
»met die yan Sint Anna tot 66u gezelschap vereenigd. Sedert dien tijd werd jaarlijks door den
» tijdelijken Schutterkoning, na behaalde oyerwinning, aan de gemelde pantre een schildje
» gehangen yan omlrent 6 Ned. duimen middellijn, waarop zijn naam, zijn geslachtswapen en
» het jaartal gegraveerd was. — Deze zilyeren halsketting nu yan negentim zulke zilyeren schil-
»den (*) voorzien, wordt nog op het Stadshuis te Hattem bewaard. Ten tijde yan de onlusten
1 1 ) Zie plaat LVI1—LVIII,
( * ) Geldersche Volks-abnanak, 1 8 5 2 , b l. 51— 53.
( * ) Dr. J . A. v a n Dis s e l , destijds te Hasselt woonachtig, schreef ons den 26»“ n Augustus4 8 6 1 , » dat de zilveren keten
»met den grooten schildpenninfg, een geschenk was van Ca th a rin a van Bourbon, dockter van Ka b e l , Hertog van Bourbon,
» vrouw van Adolf V I I , Hertog van Gelderland, en in 1468 aan de leden van het St. Anna’s Schuttersgild, voor trouwe liulp
» haar bewezen, geschonken om bij het koningschieten door den overwinnaar gedragen te worden. De penning is van zilver en
| vers,erd met een beeldje van St. Ann a, een verguld wapenbord, met twee klimmende leeuwen (Gelderland), een duif aan de
* bovcnzijde, met een medaille (ring) in den bek. Kondom den penning zijn eenige Ornamenten, welke er niet op gesoldeerd,
" maar ,net plattc o f ronde 8tiftj e s > d ie » aan de achterzijde omgebogen, er aan vast gehecht z ijn ,.terwijl niet gevulde openin-
» gen doen vermoeden, dat er meer figuren of Ornamenten aanwezig zijn geweest.”
( * ) Bij den dood eens Schutters-konings werd zijn bepaalde eerepenning op zijn kist geplaatst. De 20 zilyeren penningen die
aan de keten han gen , zijn (volgens den Heer Van Dis s e l ) aehtereenvolgens deze:
1°. Schutterspenning van Utrecht 1661. V. Ord en , p i. VII. n°. 8.
2°. Penningplaat, van achteren p la t, met getänden rand; randschrift: 1564. T O N I S S C R IV E R K O E N IC K . In
het midden een wapenbord, waarop ^ als een lettermerk.
3». Penning. Randschrift: I N T IA E R V A 6 7 . B E R E N T . V A N A P P E L d O R N E . Een wapenbord met I I .
Rand getand. A l l .
4o. Penning. Randschrift: 1 5 6 5 S T E V E N IÄ N S O E N . Wapenbord met Rand getand.
Penning. G E R R IT V O L T E R S E N A N N O K O N IC K 6 2 . Wapenbord met dit lettermerk Rand getand.
» in het laalste vierendeel van de voorgaande eeuw, heeft die ketting eene bijzondere vermaard-
» heid gekregen. Gelijk elders, zoo heerschte toen ook te Hattem ontevredenheid over den
» bestaanden regeringsvorm. Men achtte het onbestaanbaar met de vrijheid der ingezetenen,
»dat de leden van den magistraat door den Stadhouder werden verkozen en wilde die keus
» weder terug breiigen aan de gilden, voor zoo ver deze haar vroeger hadden bezeten. Inder-
» daad werden de gilden opgeroepen en kozen zij een vijftal gemeensmannen: zoo werden toen
»de vertegenwoordigers der bürgern genoemd. Aan het hoofd der bijeenkomst, waar dit
» voorviel was Mr. H. W. D a e n d e l s , toen koning van het St. Annagild, en ten teeken daarvan
»met den zilveren keten omhangen Hij bragt de oude wapenoefeningen weder in wer-
»king en vereerde, ter gedachtenis daarvan, aan zijn gild een zilveren penning (volgt de be-
» schrijving als boven).”
H e r m a n W il l e m D a e n d e l s werd den 21ston October 1762 te Hattem geboren, waar zijn vader
Burgemeester was. In 1781 aan de Hooge School te Harderwijk bevorderd tot meester in de
beide rechten, vestigde hij zieh in zijn geboorteslad als Advokaat. Ha het overlijden zijns va-
ders in 1786, werd hij door de burgerij tot Schepen voorgesleld, doch het verzoek door
W il l e m V niet ingewilligd (i). Deze weigering deed zijne reeds heftige patriotsche geaard-
heid (2) in feilen haat tegen den Stadhouder overslaan. Geen wonder, dat hij de vonken van
6°. Penning. IN T IÄ E R 7 1 R V T G H E R b E R S S E N CO E N I CK. Wapenbord met het teeken g . Rand getand.
7° Penning. IN T IÄ 6 9 G E R R IT G E L d E R M A N . Wapenbord met I .
8°. Penning, met defekten rand met tanden. Randschrift met Duitsche letters : 1 5 5 6 IN T G EM O E T E E R I S B E T E R
D A N T I T L E L U K E N G O E D T . Dwars bovén h e t wapenbord: H E N R IC K J A N S E N . Daarin dit merk
9°. De groote boven beschreven penning.
10°. Schutterspenning Van Leyden van 1663 (vergelijk V. Or d e n , p l. XIV. n°. 3.).
11°. Vergulde munt van Koningin E lisabeth van Engeland.
12°: Ongetande penning. Randschrift: W R G K ï ïO H M V C L V ,- dat is : W.'R. G. Koning in ’t j a a r onzes heeren duizend
vijfhonderd v i j f en v ijftig.
13°. Penning: A N N O 1 5 6 0 . IA C O P Z C H R Ä Z Z E R (Schransser). Wapenbord verguld, waarop drie sterren en
deze twee figuren ^
14°. Penning van Daen de l s , n°. 645.
15°. Penning: IN T IA E R V A N 5 9 I I E N R IC K V E N T E R K O N IC K . Wapenbord met 4
16°. Penning: ï I M V L V I W A S I A N T E R S T E C H E K Ö E . In het ja a r 1556 wa s Jan Terstege Koning.
17°. Defekt schild, rondom daarvan : W IL H E M V A N W A S S E N A R In het midden . Dan volgt aan een
klein kettingje, onderaan, de groote penning.
. 18°. Penning: IN T IÄ 6 8 L V b b E R T V A N W E Z Z EM K O N IC K . Wapenbord met deze figuren <^b
19°. Penning: IN T IA E R V Ä 5 1 IA N L E R Z Z E N K O E N IC K . Wapenbord met een bierkan en he t merk ^
20°. Wapenschild met afgebroken rand, het randschrift daardoor defekt : E N G E R S V A N L A N G E V E L T S C H Ü T T
E R V A N S A N N E N G I L D E T O T H A T T EM V E R E E R D E D I T S C H I L T . Het schild heeft drie rozen en
is gedekt met een helm met vlucht.
(T ) Vad. Hist. V e r» ., X. b l. 274 , 275 ; XII. bl. 19 3 - 201 ; V a n d e r A a , in voce, ook voor het vervolg. Bij de bron-
nen door dezen opgegeven, kan men nog voegen :
1°. Rapport van de operatien d e r Divisie van den- Ü . Gl. D a e n d e l s , sedert 22 Aug. to t op de gesloten capitulatie me t de
Engelsche en Russische Arm ee , 18 Oct. 1799. In den Haag, 1799 {V a d . L e t t., 1 8 0 0 , bl. 428).
2°. La cour de Hollande sous le regne de L ou is Bo na parte , p a r un auditeur, 4°. ¿dit. P a r is , 1 8 3 4 , in 8°.
( 2 ) Een paar getuigenissen van tijdgenooten. In (Da v id ,) Veldtogten van den Generaal P ichegru bij de Noordelijke Sambre
en Maaslegers. Naar het Fransch. 's l ia g e , 1797 (Vad. L e t t., 1 7 9 8 , bl. 8 9 ) , leest men: » D a e n d e l s is mede een uitgeweken
» Bataaf. Hij was weleer een Advocaat en niettemin een uitmuntend krijgsman. Hij is van eene zeer driftige geaardheid. Na ‘
» alvorens op eene zeer voordeelige wijze op de voorposten gedurende den winter als Chef de Brigade gestreden te hebben, bc-
» noemde men hem bij het openen van den v e ldtogt, tot Generaal en hij voerde vervolgens het bevel over de linker colonnes
» der eerstc divisie. Hij heeft zieh van elken aan hem opgedragen last volmaakt gekweten en aan de algemeene belangen de
»gewigtigste diensten bewezen. Men leide hem ten la ste , dat hij bij gelegenheid van eene reiz e, welke hij naar Parijs de ed,
»overdreven denkbeeiden zou aangenomen hebbcn. Sedert zijne terugkomst heb ik hem niet meer g e zien, doch dit durf ik
» gerustelijk verzekeren, dat hij te voren eene zeer goedc denkwijze had. Dit is waar, dat hij een onverwinlijke haat tegen
» z ijn e Medeburgers, die hem sedert de Bataafsche omwenteling en zijn vertrek uit het vaderland, ondienst gedaan haddcn,
» aan den dag le î. Niet alleen verlangde hij in het bezit zijnèr goederen hersteld te worden (hetgeen zeker ten v oile billijk