Even als in het jaar 1698 gaf deze te-gemoet-koming in broodsnood aanleiding tot misbruik,
en gebruikle men de roggebrood-loodjes tot bekoming van ander brood. Een waarschuwing
van 19 November 1789 (J) zegt: »dat Hun Edel Groot Achtbare wyders goedgevonden hebben,
dat de Bakkers voor genoemde Lootjes niet zullen mögen verkoopen of leveren eenig ander
soort van Brood, dan alleen Roggenbrood voor contant geld, zo dat by een Brood van 3 16
aan geld betaald moet worden 3 stuivers en 2 duiten nevens een lootje van 4 duiten, by een
brood van 12 16 13 stuivers en een lootje van 2 stuivers. En zullen de lootjes in prys vermeer-
deren of verminderen, naar mate de zctting boven de 13 stuivers gezet wordt.”
»En worden de Bakkers wel ernstig gewaarschuwd, de voornoemde Lootjes op geene andere
wyze in betaling te nemen, waardoor de intentie en de goedgunsligheid, om de minvermo-
gende Gemeeute te gemoet te komen, geheel den bodem wordt ingeslagen. En wanneer blyken
mögt, dat de Bakkers deze uildrukkelyke ordre mogten overtreden, zullen hunne huizen, als-
dan voor den tijd van zes weeken, gesloten worden.”
Den 15d«n April 1790 werd de uitgifle der loodjes, bij ordonnantie als voren, weder ge-
schorst (2) , » omdat de prys der Rogge merkelyk was gedaall J waardoor de zetting van ’I
Roggenbrood met 1£ sluiver op een 12 ponds brood is verminderd en men het goede vooruit-
zigt had, dat de pryzen der granen nog meer zouden dalen.”
Als een bewijs hoe het in 1789 met de finantien der Vereenigde Oost-Indische Compagnie
gesteld was, vl echten wij hier een brief in , voorhanden in ’s Rijks arghief. A1 schijnt het
daarin vermelde papieren <jeld nimmer te zijn uitgegeven, het stuk zelf is een bijdrage tot
de kennis van den tijd.
B a t a v i a s c h ( p r o j e c t ) p a p i e r e n g e l d . 17 8 9 .
Aan Zyn Hoog Edelheid, den hoog edelen Groot agtbarcn lieer
mr. Willem Arnold Alting, Gouverneur Generael van Neder-
lands Oost-Indien enz.
Hoog Edel Groot Agtbare Heer
In schuldige voldoening aen het Hoog g’Eeerd Request van uw Hoog Edelheid, tendeerende,
tot het doen eener opgave door den ondergeleekenden Groot Cassier van de zortering en het
formaet, van het I’ap ie r, dat na zyne gedagten, het best geschikt zoude weesen, omme by
eene nadere te arreslerene aanmaking van Nieuwe Brieven van Credit te können employeren tot
eene finale tegengang van de vervalsing derselve — diend in alle Eerbied, dat het aanmaken van
Cartons, een zoort van dat papier, zoo als onder meer anderen, dat geenen waervan de speel-
kaarte gemaakt worden, niet wel gevoegelyk in aanmerking kan komen; Eens deels omreedevan
de veelvüldige behandeling, toevouwing en berging, die het Crediet Papier hier ter Steede, zomwy-
len, voor al de kleine zoort, wel tot thien en meermalen op een dag subject is, hetgeenen het Carton
niet wel zoude kunnen ondergaan, zonder binne korten tyd, onbruykbaar off ongangbaar te
zyn: -— en anderdeels omdat op de Papiermolen, in het Carton niet gebragt kan worden een
merkteeken (zoo als in het ordinaire schryfpapier,het kenmerk van den Papiermaker gevonden
word), inhoudende de waarde van den Credit brieff, zigtbaar voor een yder om het bedrog te
prevenieren, zoo als ik, uyt voorenstaande verleend bevel, mynogtans verbeelde, dat de intentie
van Uw H. E. zig daarhenen strekt. — En het is dan ook om deese redenen, dat ik de vryheid
neeme, aan Uw H E : ten fine voorsz. op het aller eerbiedigst voor te dragen, namenllyk om
in Nederland te laaten aanmaken eenige Riemen alder best Papier, in het welke in steede van
het merkteken van den Papier Maker gesteld word het merkteken van de Comp, namenllyk
N
met den inhoud van de waarde van yder Credit brief!: dat dit papier hier aangc-
bragt zynde en de regering tot eene nieuwe uitgave willende overgaan daarvan in gereedheid
gebragt worden de nodigei zortering, dog yder van een appart formaat. Dat het Arabies, dat
thans op de brieven van Credit gevonden wordt zoo wel als den verderen gedrukten inhoud
van deselve gemenageert worde, en dat de nieuwe Credit Brieven alleen door een a twee off
meer personen, van wegens de Regering daertoe geaucthoriseert, -yder zortering afzonderlyk,
onderteekend, en door dieselve ondertekenaers eygenhandig beschreeven worden — Eenvouw-
dig met deese bewoording.
Litt“ A — Ryxsd. 1.
goed voor een Byxdaalder,
zegge Ryxdaalder.
Ik heb ter meerdere opheldering van deese myne submis’se gedagten, de vryheid genomen
hier nevens te voegen een model* in duplo van het gesustineerde benodigde papier en van de
merktekenen, benevens den stand der zelve die daarin by de aanmaking op de papier nadei
geplaalst dienen te worden. —
En een model, dienende tot een slaper, en waarby den geschreven innehoude, mitsgaders
de differente ondertekening, en zortering hebbe opgegeven — en ingevolge van hetwelk er uyt
Nederland van zodanig aangemaakt Papier zoude dienen te worden gerequireert 71 — stux
Riemen namentlyk.
2 Riemen voor die van 15 stuyvers, die na het voors. plan zoude können uytleveren 15360-
stux brieven van Credit.
3 Riemen' voor die van 30 stuyvers als voore 17280 stux.
5 voor die van 1 Ryksdaalder als voore 19200 stux.
5 ------------— — — 2 ---
1 0 ---------- — — ~ " 5 -
1 0 — — — 10 -
1 0 — 20 -
1 0 --------- — 50 | — ------
4 Riemen van r d«-. 100 als voore 1920 stux
2 _______ —------- 500 1920 —
Ik submitteere my in alles Zeer Eerbiedig aan H. H. E. vry wyzer oordeel en in hoope, van
hier mede, aan hoogst deszelfs g’eerd bevel te hebben voldaan enz. enz.
G. J. W e l g e v a r e .
Batavia den 23 Februarij 1789.