— -
Amersfoorl (8) , Monlfoort (°), Wijk bij Duurstede (l0) , Friesland ( " ) , ' Deventer (•*) ,'
Almeloo (’*), Hillegom ('*), Delft (>»), Woerden (1G) , Zutfen (*7) , Nijmegen (ls) , Amstern°.
1 5 7 , 1 6 2 , bl. !
H ill
( 7 ) (Utrecht). Zie Vad. H ist. Verti., VI. b l. 3 3 7 , 3 3 9 ; den P o s t, I I I . b l. 1 1 8 7 , 1336; IV.
1 6 9 , 180 en beneden de penningen n°. 5 9 5 , 596 A. B . , 597 en 598.
(® ) (Amersfoort). Zie Vad. Hist. Verv. , V I. bl. 348 ; Ode aan de E d e l Manliafte H f l Offlcieren en leden vanhet achtbaar Exer-
citie Genootschap ten spreuke voerende Voor Stad, Land en Vrybeid binnen de sta d Am ersfo o rt, by gelegenheid d a t dezelven de
voortreffelijke manoeuvres van de Compagnie Amsterdamsche Burgers op bet Exercitieveld binnen deze S ta d , den l ,ten Sept. 1784
bywoonden. Amst., 1 7 8 4 , geteekend P . Stichtenaar (P. P ip e r s ) . — Van dezen is ook de Vryheidminnende Lierzang te r eere
van hetzelfde Genootschap, toen (14 Julij 1784) aan diens bevelhebber St ev en Camp een gouden médaillé (n°. 596 A.) door bet
Ulrechtscbe Ex e rc itie Genootschap Pro Patria e t L ibertate, toierd gesebonken. — Zie ook Ned. J a e rb ., 1 7 8 4 , b l. 21—24.
(® ) (Montfoort). Zie Vad. H ist. V e rv ., b l. 348 ; den P o s t, n°. 1 6 7 , IV ., b l. 99.
( 10) (Wijk bij Duurstede). Zie Vad. Hist. V e rv ., b l. 349 ; den P o s t, n°. 1 7 6 , IV. b l. 171.
(*’ ) (Friesland). Zie b o v en b l.2 1 4 aant. n°. 4 ; Vad. H ist. V e rv ., VI. b l. 352. Het eerstc gclegaliseerde Exercitie-Genootschap
was dat te Dokkum, onder de zinspreuk P ro aris e t fo c is ; Vad. Hist. V e rv ., IX . b l. 44 ; de P o s t, II. bl. 883 ; over IVorkum,
V trv . , X. bl. 302. Te Harlingen bestond geen vrijkorps, wel een burgerschutterij, waarvan de Ordonnantie o f regiement in
1785 in 4°. gedrukt werd. G. B r u in in g , in zijne Herinnerinr/en nopens zijnen levensloop, Dordrecht, 1 8 3 0 , z eg t, dat te
Harlingen de Doopsgczinden ( ! ) een Exercitie-Genootschap hadden willen oprichten, doch deze onderneming was door hunnen
s tr ijd dm de Officiersplaalsen te niet geloopen. B in k sm a , in zijn h . s. (zie bl. 2 1 2 , de aant.), schrijft zulks echter toe aan de voort-
durende weigering der R egering, om verlof tot de oprichting te verleenen, terwijl de requestranten zieh meerraalen evenzeer
vruchteloos aan de Staten van Friesland hadden gewend , vermits de meerderheid der vergadering, bij Resolutie van 19 Dec.
1 7 8 3 , den wapenbandel wel toegestaan, ja zelfs aangeprezen h ad , wegens den gevaarvollen toestand, waarin het Vaderland
dcstijds verkeerde, doch daarom gemelde vergadering zieh het recht niet aanraatigde, tegen den zin en de besluiten eener ste-
delijke Regering, gewapenden vrijkorpsen haar besclierming te verleenen. B r u in in g , t . a. p l ., b l. 4 1 , verhaalt, hoe zijn
vader (V. D . M. te Wirdum) destijds een leerrede h ield , die zoo veel indruk maakte, dat alle weerbare mannen uit zijn toe-
hoorders tot een wapening teekenden. — Over h e t Vrijkorps te Leeutoarden, zie Vad. Hist. Verv. , IX . b l. 39 ; Ned. J aerb.,
1 7 8 3 , bl. 1775; Br u in in g , bl. 40 en 4 2 , e n , over 1787 , b l. 8 1 . Het had tot zinspreuk : Populi concordia libertalis vindex.
Er waren aldaar ook Jongens-Schutterÿen (* ). (Ook te Amsterdam was een Kinder-Genootschap, Pro p a tria — zoo als wij later
zullen zien bij n°. 603 — in 1785 opgericht. Te Rotterdam — zie Vad. Hist. Verv. , X . bl. 201 — was er zelfs een peloton
Grenadiers bij , onder een bende van » Krijgsaankweekelingen.” ) Tot de Friesche Exercitie-Genootschappen liebben nog betrek-
king: 1°. B ilk ers Avenpraatje tusseben Jan en Gerrit (waarvan n°. 1 , Over de Exercitie-Genootschappen o p ’tB i ld t ) , Leeuw.,
1 7 8 4 , bij A. J eltema , 23 blz. 2°. Bildboersche Samenspraak tu sseben Klaas en Krelis (over n°. 1 ) , Le euw., 14 blz. 3°. B r ie f
aan A. J e l t em a , vervattende eenige aanmerkingen (op n°. 1 ) , voornaamelijk den Wapenbandel op 't B ild t betreffende, Le euw.,
1 7 8 4 , 12 blz. 4°. Vrÿmoedige Aanmerkingen aan den Scbrijver enz. (v ann °. 1). 5°. Nieuto en verkort Exercitieboekje voor de ge-
wapende landlieden en andere eerstbeginnende, L e euw ., 1785. 6°. Reglement d e r ß a l e m i t e i t voor de Sçhutteryen en gelegali-
seerde Vrycotpsen o f Exercitie Genoodschappen in Friesland, L e euw ., 1785. Over het prijsschieten van Exercitie-Genootschappen
te Hohoerd, zie beneden, bij penning n°. 644.
(IS) (Deventer). Zie Vad. H ist. V e rv ., VI. bl. 3 6 7 ; X . bl. 308—31 0 ; Ned. J aerb., 1 7 8 3 , bl. 1449—1 4 6 2 , 2007.
( I3) (Almeloo). Zie G. P a a p e , Gesch. van bet Excrc. Gen. d e r S ta d Almeloo, 15 blz. De Gravin Douairière van R echte r
en , Vrouwe van Almeloo , niet gaarne z iende, dat de Kerk tot Exercitieplaats gebruikt werd, wilde er eerst (zoo verhaalt
P a a p e , bl. 5) wel e en k o ok - o f timmerhuis toe le en en , doch verklaarde later zieh buiten de comedie te houden. Vergeh Ned.
Jaerb. , 1 7 8 5 , b l. 5 2 9 ; Vad. Hist. V e rv ., IX. b l. 91—9 2 ; X . bl. 316—317. '
(*■') (Hillegom). (J . W. va n H asse lt) Aan myne medeburgers de in- en opgezeetenen van het dorp Hillegom, voor s t anders en
beoefenaars van den loffelijken Wapenbandel, hun toegezonge» , Amst., 1 7 8 5 , 10 blz.
(lä) (De lft). Programma van het Schutterlijk Genootschap van Wapenoefening, opgericht binnen D e l f t , onder de spreuk Tot
lierstcl der Dclftsche Schutterij voor Vrylieid en Vaderland. 8 blz. — Zie G. P a a p e , Gesch. van het Genootsch. van Wapenoefening
te D e l f t , 12 Januarij 1784 op g e rig t, 244 blz. en de aldaar, bl. 4 8 , aangchaalde pamflelten, Met een Aanhangsel, beheizende
een verhaal benevens de echte stukken to t het in voorsz. werk korlelyk aangeroerde gerat van den beere G. H. v . d . Boon
M e sch en G. V e r b e ek . — Eerezuyl voor de manlioße Schulterye der Sta d D e l f t, te r gelegenheid van de generale revue o fw a -
penschouwing, 17 Aug. 1784 , 4 blz. — Aanmoediging aan de Delftsche Schutt cry by deszelfs vorderingen in den wapenbandel,
• door G. P a a p e , 1784. — Zie ook Ned. J a e rb ., 1 7 8 4 , bl. 5 3 0 ; 1 7 8 6 , bl. 1 2 62; Vad. H ist. Ve rv ., VIII. bl. 255—26 4 ; X . bl.
140— 144. Over he t Oranje-Corps, a id ., bl. 1 4 4 , 147; X I. bl. 59—7 7 ; Delftsche dollcmans taal , vindt men aid. , XI. bl.
203—207. -r- Aanspraken bij de afvuuring van het Genootschap van Wapenoefening tih D e lf t, onder de spreuk : Tot herstel der
Delfsche Schutterij voor Vryheid en Vaderland. Op den 17 van JPijnmaand 1785. Leyden, 1 7 8 5 , 24 blz. (Bij die gelegen-
heid werden eiketakken door drie jufferen uitgereikt.) — Aanspraak d e r Delftsche Gedeputeerden bij hunne terugkomst van de
Algemeene Vergadering te Utrecht. (Eerst geplaatst in de Holl. H ist. Cour. 17 Febr. 1785.) 8 bl. — Het f e e s t der Vrijheids-
zoonen te r tweede verjaaring van het Gen. van Wapenoef. te D e l f t, onder de sp reuk : Tot herstel der Delfsche Schutterij , voor
Vrijheid en Vaderland. Gev. 12 Jan. 1786.
(H) (Woerden). Ned. Jaerb. , 1 7 8 3 , bl. 1582.
( » ) (Zutfen). Ned. Ja e rb .. 1 7 8 4 , bl. 252—2 6 3 , 484—52 3 ; Vad. Hist. Verv., VIII. b l. 235—2 3 9 ; de P o s t, VI. bl. 963.
( 18) (Njjmegen). Ned . Ja e rb ., 1 7 8 5 , bl. 2 8 - 3 4 , 125— 127; Vad. Hist. Verv., X . bl. 242—244.
inddingc mcdcdocling v •r N. J. Dirks (geb. 20 Ang. 1770, en ovcrledcn 3 April 1803), die er dccl a n bad.
dam (,B) , Vlaardingen (î0), Groningen en Ommelanden'^1), Heerdè (2S)‘en vele andere plaät-
sen (**).
( 19) (Amsterdam). In Mei 1783 opgericht. Zie bl. 1 volgg. van het Verbaal — 21 blz. groot — door Th . v a n L e euw en ,
Medebestuurder, aan de Heeren Bestuurderen, exerceerende en honoraire leden, donateurs en donatrices, leden van Verdiensten
en verdere begunstigers en voorstanders van b e t Wapen-Genootschap onder de spreuk Tot nut der Schutterij te Amsterdam gerigf.
(Ontbonden Ociob. 1787, zie Leven van C. v a n L en n e p , II. b l. 169). Met fraaye afbeeldingen van de prächtige vaandels, door
J . va n ’t Hoff en A. IIulk. — J. Nomsz, Marsch voor het Genootschap Tot Nut der Schuttery. — Dezelfde, Aanspraak by gelegenheid
van de Exercitie en Vieringe. — Ned. Jaerb., 1 7 8 5 , bl. 7 6 6 ; Navorscher, IX. b l. 20 6 ; den P o s t, IV. bl. b l. 2 7 5 ; R endorp ,
Memorien, I . bl. 280—2 8 2 ; Amst. Gesch. verv. op Wa genaar , XIX. bl. 3 7 , 40. — Ontwerp to t het formeeren van eenegeneraale
ordonnantie voor de Schutterij der sta d Amsterdam, door E. G. v an Beaumont , Kapiteln derzelvc Schutterij, Amst., 1 7 8 5 ,9 5 blz.
(20) (Vlaardingen). Ned. J a e rb ., 1 7 8 6 , b l. 467.' — Aanspraken bij d ep lechtige vuuring en overgiße van een hieuu) vaandel
aan 7 Genoodschap van Wapenoefening te Vlaarding, onder de zinspreuk: Getrouw voor Stad en Vaderland, 9 Mey 1786.
( 21) (Groningen en Ommelanden). Vad.H ist. Vervi , X . b l. 322—32 3 ; den P o s t, IV. b l. 5 3 ; Ned. J aerb., 1 7 8 6 , b l. 1366—
1307.
(52) (Heerde). Ned. J aerb., 1 7 8 7 , bl. 18—19.
(23) Over andere bemoeyenissen tcr zake en onlustcn ten gevolge van dien wapenbandel in 1784 en la ter , zie Vad. Hist.
Ve rv ., VIII. bl. 2 4 9 , te T ie l, bl. 2 5 0 , en den P o s t, V. b l. 5 7 9 ; — te Doetinchem, a ld ., b l. 2 5 1 , en X. bl. 2 7 4 ;—■ te Lochern,
b l. 255 en X . bl. 2 7 6 ; — te Haarlem, a ld ., VIII. b l. 3 6 0 , en het Boek der Haarlemsche Chrohyken, beheizende de manhaftige
daaden van de Vry Compagnie te Haarlem. Met alles w a t daarby is voorgevallen, toen z y op den 26>tcn Aug. 1783 hunne groote
krijgs-verrichlingen onder den blooten Heemel hebben geeindigd ende tfg evu u rd , 2do druk 1 7 8 4 , 14 blz. ; — te Schoonhoven, Vad.
Hist. Verv., VIII. bl. 36 3 ; — te Hoorn, a ld ., bl. 364 en X. bl. 2 1 4 , en den P o s t, IV. bl. 2 5 7 ; — te Enkhuizen, a ld ,, bl. 3 6 5 ^
te ’sGravenhage, waar in 1786 het Genootschap van Wapenbandel voor 7 Vaderland door Gekommittcerde Raden begunstigd,
en ’t.Oranje-Coips vernietigd w erd , Vad. H ist. Ve rv ., XII. bl. 23—2 8 , vergel. den P o s t, i n . bl. 1065. In 1787 zag aldaar
de 5a° druk van de Vaderlandsche Biederen voor het Genootschap, bij I I . H. Drech t het licht. Tot de gewone en de vrijwillige
Schutterij in die stad, in 1785 en 1 7 86 , hebben nog betrekking de volgende geschritten:
1°. Burgerlijk Dankoffer aan de . . . HH. Colonel, Capiteinen enz. d e r . . . Schutterije van ’s Gravenhage, bijzonder aan de . . .
Schutterije van het Blaauwe Vaandel . . . bij de afvuuring . . . van het Somersaisoen . . . 1785. ’s Hage. 8 blz.
2°. J . le F ranco, t a n B e r k h e t , Vredelievende Mey-Groete en Burgerzang d e r Ed. Manhafte Krijgsraad en Schutterije van
het hoffelijk ’s Gravenhaege, gulhartig toegezongen bij derzelver lu isterrijken, in Eendragt bloeyende Optogt en Wapenschouwing
op den 17 van Bloeimaand des Orakeljaars 1 7 8 5 , ’s Hage enz. (1785).
3°. Aanspraken aan het Haagsche Wapen-Corps ten spreuk voerende voor 't Vaderland, gedaan te r gelegenheid d a t aan het-
zelve het Vaandel en de Trommen, 21 Sept. 1 7 8 6 , werden overhandigd. 20 blz.
4°. Aanspraak gedaan aan Dekens, boofdluiden en verdere leden van het Schutt. Exerc. G e z., onder de zin sp reuk :
Een Burgerhart dat Eendracht Jdint ,_
Is Staats- Stadhouders- Stadsgezint.
door een dirigerend lid van b e t zelve. 8 Maart l7 8 6 .
5°. Alphabetische Naamlijst van de honoraire en exerceerende leden, uitgemaakt hebbende het v emieiigde Oranje Corps in
’s Hage, onder het bevel van de beruclite Oproermakers Hess en Ba u e r . M e t derzelver C/iaracters en Woonplaatsen. Gedrukt
te Gouda in het Rasphuis en aldaar te bekamen bij Francois Mourand , 1786, 15 blz.
6°. Vaderl. Lied op de wijs Willi, v. Nass, e n z., te zingen op de M a a ltyd , gegeven door het Schutt. Ex e rc itie Gez. in ’s Gra-
venhage, onder de zinspreuk: Een Burgerbart en z ., op 8 Maart 1786.
Te Zwolle, waar in Januarij 1 7 8 4 , bij het vaststellen der Genootschaps-wetten, Ca p e l l en t . d . P ol een opmerkelijke aan--
spraak hield. Zie Vad. Hist. Ve rv ., IX, 1)1. 76—8 5 ; X . b l. 315—3 1 6 ; den P o st, IV. bl. 277. — Over lietgeen deswegens in
den B r ie l geschiedde, a ld ., X. b l. 210—212. Op de Parade marsch van het Brielsche Ex e rc itie Genootschap, ten spreuke voerende
.- Getrouw voor Stad en Vaderland, voor deszelfs Leden, Amst., 1 7 8 5 , 6 blz. 8°. — te Hoorn, Vad. Hist. V e rv ., X. b l.
214. — Te Vianen, ald. bl. 2 1 5 ; — te Bommel, bl. 269—270 ; — te Zierikzee, b l. 277—2 7 8 ; — te Goes ;-bl. 279_2 8 6 ; ___
in D ren th e, bl. 319—3 2 2 ; — in Zeeland, den PoSt, VI. bl 964 ; — te Gorinchem, den P o s t, V. b l. 579: — Zie over de wapening
van het platte land in Holland, Ned. Merc. , LVII. b l. 217—2 1 8 ; LVIII. bl: 39—4 4 , 99—1 0 4 , 122 126 ;< te Kämp
e n , blijkens het Reglement voor het Gen. van Wapenbandel, onder de zinspreuk: Voor Vrijheid en Eendracht te Campen,
opgerigt 5 July 1 7 8 4 , nader overzien, verbeterd en gearresteerd den 5 Decb. 1785. Campen 1 785; — te Waddinksveen,
waarvan de twee volgende curieuse geschriftjes nog kunnen getuigen, getiteld: De waave oorzaak van het Exerseeren in zomniige
korken ten p la tten lande ontdekt door een Pruissisch Hussaar, u it het Corps, de Zwarte Doodshoofden, en een Cavalier ;
u it het Hannoversche Corps, Groene Jagers. In den N a ch t, tusseben Donderdag en Vrijdag den 1048n en lia™ Nov. 1785. Uit
een gehouden gesprek tusseben de Kerk en in zig hebbende Dooden, op ’t K e rk lio f te Waddinxveen, 10 b l z ., z. pl. o f j . (1785);
e n : Zamenspraak tusseben D ir k , Theodorus en Klaas , deze laatste een van het Vrij-corps te Waddinxveen. Beheizende een
echt omstandig verhaal, wegens het voorgevallene op 24 Novb. 1785 in de K e rk te Waddinxveen. Strekkende te r verdeediging
der Waddinxvecnsche beminnaren van Godsdienst, Staaten en Oranje, teegen het vervloekte Leugenschriß hetwelk gevonden
wo rd t in de Holl. H ist. Courant 29 Nov. 1785. Alsmede teegen de schandelijke Leugentaal, gespargeerd door het Leeuwensteinschen
Louvensteinsche Vloek en Laster Rot te Waddinxveen, z. pl. o f j . (1785). — Te Veur- en Voorschoten, blijkens het versje van
J oh. Boudewijnskn , gereciteerd voor b e t Front toen het Genoodschap van Wapenoeffening van Veur- en Voorschoten deszelfs
Zoomer Exercitie eindigde op den 9 Ociob. 1785. 3 b lz .— Te Overschie, zie De Ee>-vanOverscbiegebandbaafdoftolledigebeschrij-
ving vanhet Wapenhandelend Genoodschap a ld a a r, van deszelfs aanvang to t nu to e , ontworpen te r gelegenheid van deszelfs algemeene
afeuring, 14 Junij 1 7 8 6 , als ook de gedraging van den Onderschaut J . P laa t me t den heer Clement Ch a r ex , door den Schrij