Hoe populair het gebeurde hem maakte, daarvan levcren o. a. de beschreven gedenkpennin-
gen te zijncr eere het bewijs. Yan den h a a t,d ic hem aan het Hof van W il l em V en in ’t al-
gemeen door de Oranjepartij werd toegedragen, wordt evenzeer door de tijdgenooten menig
bewijs geleverd |§f|
Eerst na Ga p b l l e n s rcadmissie in 1783 verscheen te Kämpen eene uitvoerige Deductie voor
de Heeren van de Riddcrschap van Ooerijssel nopens de zaak van den Heer J. D. v. d . C. t . d . P.
en de Drostendiensten, volgens Resolutic der Staten van 2 September 1783 gedrukt (a).' Cap
e l l e n s spoedig daarop gevolgd afsterven op den 6^cn Junij 1784 is waarschijnlijk oorzaak (3) ,
dat op deze Deductie niet geäntwoord werd.
5 8 3 . P l a a t LVI. (1783.)
D r a a g p e n n i n g j e t e r e e r e v a n Mr. P. J. v a n B e r c k e l , G e v o lm a c h l i g d e
bij d e S t a t e n v a n N o o r d -A m e r ik a .
Dit draagpenningjc, onder n°. 583 afgebeeld, stelt, volgens den catalogus der in 1848 verkochte
rijke verzameling van wijlen II. W e s t h o f f J r . , n° 3139, het in een lauwerkrans ge-
vatte borstbeeld voor van Mr. P. J . v a n B e r c k e l , Gevolmachtigde der Vereenigde Nederlanden
bij de Staten van Noord-Amerika (*).
P ie t e r Jon a n v a n B e r c k e l , zoon van E n g e l b e r t v a n B e r c k e l , Burgemeester van Amsterdam,
en T h e o d o r a P e t r o n e l l a v a n H o g en d o r p , werd te Amsterdam in 1725 geboren. Hij was een
broeder van den Pensionaris van Amsterdam, E n g e l b e r t F r a n c o is v a n B e r c k e l , een van h en , aan
wier geheime onderhandeling met Noord-Amerika voornamelijk het uitbreken van den oorlog
met Engeland in 1781 is toegeschreven. Geen wonder, dat bij het erkennen der Yereenigde Staten
als vrije Mogendheid, men op P ie t e r J o h a n , die eenstemmig met zijn broeder dacht, het
oog sloeg, om hem als Ambassadeur daar heen te zenden. Hij was destijds Burgemeester tc
Rotterdam, nam de hem aangeboden betrekking op zieh, vertrolc, na een plechtig afscheid
Een cxemplaar van W a g b n a a r s Vad. Histo rie , 21 de e len , was de prijs. Zie Voorbericlit, bl. X I I , voor de Eerekroon, Dordr.
1782. Zie verder Ned. Jaerb. (1 7 7 7 ), b l. 788—7 9 7 ; (1779) bl. 311—3 6 6 , 621—6 7 1 , 812—8 4 8 , 1423—1450; (1780) bl.
1001— 1 1 23; (1 781) b l. 710—7 1 2 , 1137— 1 1 6 4, 1272—1319; (1 782) 1»1.610—6 1 6 , 1495— 1 5 2 3 , 1661— 1672; (1 783)b l. 139—
5 1 5 , 1 2 65; De Post van den Neder-Rhijn, n°. 1 1 1 , n«. 1 1 4 , alwaar een Feestzang van II. D . M ., te W ; Vad. Hist. Verv.,
I . b l. 5 5 , 140—1 4 9 , 293—3 1 7 ; I I I . b l. 188 , 212 , 476—47 8 ; IV. b l. 62—6 6 ; V I. b l. 68—75 ; Ned. M e rc., LI. bl. 3—6 ,
37—4 3 ; S t u a r t , I I I . b l. 6 7 , 105—10 7 ; IV. b l. 238—2 5 1 ; Vad. Hist. B e schr., V. bl. 29—3 1 , 131— 1 3 3 , 263—27 9 ; VII.
b l. 6 9 , 297—3 0 3 ; v a n L en n e p , IV. bl. 3 3 , 64. Voorts de vierde en vijfde afdeeling van de Deductie, l “tc D e e l, beheizende het
verltaal van be t gebeurde zoowel bij de uitsluiting als bij de readmisjie, b l. 123-—191. De opgewonden geest bij diereadmissiekan
blijken uit den titel van een toen uitgekomen vlugschrift: Wie iltumineert met m y te r eere van den Edelmoedige en in E ere her-
ste ld e zuivere vader/andsche Ridder enz. I k doen het gewis enz. e n z ., te Kämpen, bij J a n Koeko ek (* ). Opmerkelijk is ook
bet vaers van G. J. G. B a c o t , m de Lauwerbladen voor de zonen d e r vrijheid, Dee l I I , op Ca p e l l en s readmissie.
( 1 ) Zie b. v . het gedrag van Ih r . A. P . van der Cape l len, 1 7 8 4 , b l. 2—3 ; V . n . Kem p , H ist, d e r Admissie, 1 7 8 5 , in de
Opdragt; V. D. A a , Leven van Willem V, b l. 272.
( 2 ) Het daarm vervatte Justificatoir betoog van den Handel der Ridderschap enz. beslaat bl. 1— 192. In de Inleiding. bl.
I I , lezen wij , • dat het geheel wat anders i s , gelijk o f ongelijk in zijn Stellingen te hebben, en gebeel wat anders zijn Stellingen
met piequante lesive en hoogstinjurieuse termen voor te dragen. Zulks iemand zeer wel de waarheid aan zijne zijde en gelijk in
d e zaak hebben kunnen en evenwel misdadig zijn." Om dit te betoogen strekt de Justificatie, die verder, in de Tweede Afdeelin
g behandelt: D e aanwezigheid d e r verregaande Injurien ,b l . 16—71. In de Derde Afd. wordt onderzoebt: Wiegeinjurieerd
z y n , en htm re ch t, bl. 71— 123. Dit nitvoerig geschrift werd niet alleen in Overijssel, maar ook elders verspreid. De Staten
van Holland ontvingen er cenige afdrukken v a n , Vad. H ist. V e rv ., VI. b l. 3 54. De gemoederen waren echter algemeen te voel
opgewonden, dan dat he t stuk voor 't oogenblik eenigen indruk had kunnen te weeg brengen.
( * ) Of w e l , men bezigde een', ook in onze dagen niet ongewoon m idd el, men ignoreerde be t stuken nam ergeenekennisvan.
( 4 ) I-Iet sebijnt zeer zeldzaam te z ijn , daar het ons a lle en , en nog wel slechts in t in , in genoemden catalogus voorkwam..
Medegedeeld door den bezitter, den Heer G. T h . B om , te Amsterdam. Wij voegen hierbij V a n B erckels z e g e l, ons mede
door denzelfden heer geworden. Zie plaat LTV. L*. H.
(*) Een stonltjc van den opgewonden slijl möge Mer volgcn: » Ik Iwvfcl geen oogenbik of olle de gccnen die een wanro Vndorlandsckc ziel in liun
Boczcm voelcn, mocten door ecu wanre Potriottiache vorrukking van vreugde vervoert worden, ja my dunkt ik lioor zegge (ik gevocl het aan my zclvc)
Ach was het in mync macht van de jaaren die ik (misschicn) nog staan te lcoven af tc doen, om de daagen te vcrlcngcn van van den Pol 1 de
groolc de GtzklaabI de Gryze Temminck! de getrouwe Iloovr! de heminde IIebuskeek! de gndelooze ,d e gcliefde van Berckel 1 Gaarnc willen
wg slenen om M leeren Her gelromee te rerlengeu."
van
van de Staten-Generaal genomen te hebben, in Junij 1783 van h ie r, landde voorspoedig in
Amerika aan, werd aldaar te Princetown in gehoor bij ’t Congres ontvangen, aan ’t welk hij
in ’t Nederduitsch een aanspraak hie ld, die in onze jaarboeken het opnemen waardig gekeurd
werd (1).
V a n B e r c k e l nam de belangen dér Republiek in Noord-Amerika met ijver waar, doch kon
niet bewerken, dat de groote verwachtingen, die men hier te lande koesterde van een ge-
hoopten bloeyenden handel met Noord-Amerika, maar zelfs in de versle verte verwezenlijkl
werden (2). Na de omwenteling van 1787 verying hem zijn zoon P ie t e r F r a n ç o is v a n B e r c k e l
onder den titel van Resident. De afgetreden gezant is gehuwd geweest met Ma r g a r e t u a d u
B o is . Hij stierf te New'-York den 27«ten October 1800 (*).
E. F. C. P l a a t L1V. (1783.)
P a p i e r e n g e l d , a a n d e K a a p d e G o e d e H o o p in 1 7 8 2
e n 1 7 8 3 in om lo o p .
De afgebroken gemeenschap tusschen de Kolonien en >het Moederland, de zware verliezen
in den oorlog met Engeland geleden, en andere oorzaken meer (*) hadden de kassen van de
kantoren der Oost-Indische Compagnie uitgeput, en, niet langer bij machte om met klinkende
specie te betalen, namen zij hun toevlucht tot zoogenaamde papieren munt, die later legen
zilver zou kunnen ingewisseld worden. Zoo besloten de Gouverneur van de Kaap de Goede
Hoop en zijn Raad, voor 13 ä 14 lionderd duizend gülden van die mu n t, van perkament
vervaardigd, uit te geven, en wel in stukken van 6, 12, 24 en 36 stuivers, van 1, 2, 3, 4,
5 , 6 , 8, 10, 12, 15, 20, 25, 30, 40, 50 en 60 Rijksdaalders. Zulks geschiedde van Mei 1782
tot Mei 1783. Uit de af beeldingen Plaat LIV, E—G en de volgende beschrijving blijkt, dat men
in 1714 daar ter plaatse hetzelfde hulpmiddel reeds bij de hand had genomen, waarschijnlijk
ten gevolge van de uitputting van het Moederland, na den langdurigen en kostbaren oorlog,
aan welken de vrede van Utrecht in 1713 een einde maakte (s).
Het perkamenten stuk geld draagt als Stempel het merk der V(ereenigde) 0(ost-Indische)
C(ompagnie), waarboven een C(aap of Cabo) en waartusschen het waardemerk 6 ST (uivers) of
12 ST (uivers) was geplaalst, omgeven door lofwerk, met het jaartal 1714 (ß). Daarnevens, in
letterschrift: 6 Stuyv(er s ), 12 Stuyv(ers) en daar beneden :
H a c k e r
L e S u e u r (T)
Gr u y wa g e n
( ' ) Vad. H ist. Verv., V. bl. 192—3 0 6 , alwaar va n Berckkls portret en een fantasie-afbeelding der receptîe. B. Fre-
merv g a f in Rotterdam een gcdicht u it, getiteld: Het Genootschap S tu d iu m S c i e n t i a r u m G e n i t r i x aan deszelfs honor lid
Z. Excel/. M r. P . J . ya n Berckel , toen Z . E . a ls a f gezant van d it Gemeenebest by de Ver. Staten van N . Amerika d e rwaarts de
re is aanvaardde. Zie Ned. Ja e rb ., 1 7 8 3 , bl. 3 9 3 , 1 0 1 4 - 1 0 2 0 , 1 0 22; D e Po st van den Neder-Rhijn, n». 1 1 8 , 1783 bl 1037-
III. bl. 1203.. Van Berckel stak den 26-“ » Junij 17 83 , aan boord van den Overijssel, Kapt. Reemersum, in’ z ee ; Ned.
M e rc., LV. bl. 19. De Aanspraken enz. aldaar, bl, 19—2 0 , 50—5 2 ; LVI. bl. 3 5 - 3 6 , 67—6 9 , 95—96
. ( * ) Zie Vad. Hist. Ve rv ., XIV. (1 786) bl. 28—39.
( * ) Va n der Aa , in v . , bl. 35 2 ; Scheltema, Staatk. N ed e ri., I . 81—82.
| ) Zie de opteüing d e .™ m de fW . ffirf. Ko t . , VI. M. 1 2 5 - 1 4 2 . A id e » i . , Id .1 3 4 , ook .pndee va,, . M .e to e .u w e n d
geldgebrek aan de Kaap de Goede IIoop.”
(® ) Volgens het werk van F. va n der Oudbrmeulbn, Recherches su r le Commerce ou idées relatives aux in térêts des d i f
fé re n s Peuples de VEurope, T. II. 2®« partie. Amst., 1784, p . 239.
( « ) In het zoo even aangebaald werk t . a. p l . , in plaat afgebeeld, met bovenschrift: Papier monnayé gui a eu cours au Ca»
d e Bonne Espérance en 1782 & 1783.
( ' ) Mr. Jac. Joh. le Sueur., zie Navorscher, XII. bl. 207.
II.