- 194 —
Om d e n r a n d :
P G E B L O Q U E E B D E G IB E A L T A E * 1 7 8 8
Keerzijde. Een zinkende driemast.
»D erthien stuks door een kunstig graveeriel vervaardigde ’sla n d s Gompagnies Stempels met de waarde van ketstuk g e ld te
" " 'c e te n van 6 0 , 5 0 , 4 0 , 3 0 , 2 5 , 2 0 , 1 5 , 1 2 , 1 0 ,.5 , 4 , 3 , 2 , ten cynde de noodige muntstukken onder deze verbeteringen
" alllier te doen stempelen en tcckcnen om teegens degeene die alliier in wandeling zyn te worden ingewisseld, als dewelkc meest-
" endeels afgesleten zynde eerstdaags noodzakelijk dienen te worden veruieuwd.”
In den nanvang van bet jaar 1787 kwam het gevraagde karton in de kolohie a an , bet sebijnt echter in het moederland gestem-
peld te z ijn , want in de resolutie van Gouverneuren Raden van 14 Februarij le estm en , dat uit Nederland was ontvangen voor
een bedrag van 226,4 0 0 rijksdaalders aan gestempeld karton. Bij gemelde resolutie werden nogde navolgende bepalingen gemaakt •
dat ten einde zoo veel mogelijk te voorkomen het vervalschen der nieuw uit te geven kartonnen munt, de kaarten zouden
worden voorzien van een letter en nummer, als:
die van 2 rijksdaalders, met de lettter A en genummerd van 1— 1200
» • 3 | . . . B » . » 1— 1200
1-
50
60
D
-1200
-1200
1—800
1—800
1— 80
1—8C
dat wijdere, door een daartoe te benoemen klerk, op de kaarten zou worden geschreven de woorden Kaap de Goede H oop, en
daaronder de datum der resolutie van 14 Februarij;
dat door den Kassier Gerard us Hendrik Cruywagen, nevens de letters en de nummers nog ii
eigenhändig sclirift de v
de der kaart zou worden gesteld en zij ten slotte door hem en de Heeren Johannes Isaak Rhenin «
n Tobias Ch ristiaan 1
nbkamp zouden worden onderteekend.
Eerst den 4 d“ Februarij des volgenden jaars was men met deze werkzaamheden gereed, en zonden Commissarissen (de Kassier
Cru vwagen w a s, wegens zwaktc van g e zicht, van het teekenen van de papieren munt ontslagen en als zoodanig vervangen door
den onderkoopman Egbertus B ergh) het door hen geteekende cartonnen g e ld , met eene bijgevoegde memorie, aan Gouverneur
en Raden.
H et bestond uit zestig pakjes, verdeeld als volgt:
6 pakjes L*. A N°. 1— 1193 ä 2 rijksdaalders 2386 Rd*
6 1 B » 1—1201 « 3 3603 »
6 » C » 1—1198 * 4 4792 »
6 » » D . 1— 1195 » 5 5975 »
4 • « ' E » 1— 801 - 10 8010 •
4 F . 1— 799 « 12 9588 «
4 * « G - 1— 797 • 15 11955 -/
4 » II • 1— 802 » 20 16040 »
4 | I - 1— 805 » 25 20125 »
4 « | K « 1— 801 » 30 24030 »
4 * • L » 1— 800 » 40 32000 »
4 1 I M « 1— 797 » 50 39850 -
4 t . N - 1— 791 « 60 47460 »
225814 Rd*
De Raad besloot dit cartonnengeld in de geldkas der Kolonie te doen overbrengen en daarvoor een gelijk bedrag van de nog
in circulatie zijnde papieren en perkamenten munt te doen inwisselcn en vernietigen. Dit besluit werd bij publikatie in de ko-
lonic bekend gemaakt, met naauwkeurige opgave der kenmerken, tot voorkoming van vcrvalscbing daaraan gegeven.
Het schijnt, dat in de eerstvolgende jaren geen o f zeer weinig papieren geld in omloop werd gebracht, en dat zieh bij voort-
during schaarschte, zoowel daaraan als aan contanten deed .gevoelen. Uit het rapport van de Commissarissen Generaal over
Nederlandscli IndiS, Nederburg en Fr ykenius , van 13 Mei 1 7 9 3 , blijkt, dat z(j reeds op den 20«*“ Julij 1792 noodig ge-
oordeeld hadden het advys van den Raad in te winnen omtrent h e t gebrek aan numerair, en uit dat advys, in dato 27 Augus-
tus daaraanvolgende, blijkt, dat er weinig papieren geld toenraaals in de kolonie voorhanden was, maar dat men evenwel be-
ducht w a s, d a t, bij eene ruimere u itg iftc, het crediet zou verloren gaan, dat tot nog toe in dat betaalmiddel was gesteld.
Dat de uitgiite in later jaren evenwel op grooter schaal moet hebbeii plaats gehad, blijkt uit eene memorie van den Gouver-
neur-'Gencraal Jans sen s , gevoegd bij zijne missive aan den Raad der Aziatischc bezittingen van 10 April 1805. I-Iij zegt daar,
Om
Om d e n r a n d :
,'EO Y A A L GE OE GE A DM IB A A L K EM P E N E E L T 1 7 8 8 (i)
De Sterke rotsvesting Gibraltar w a s, lijdens den Spannseilen Successie-oorlog, in Augustus
1704, door een Engelsch-Nederlandsche vloot veroverd en in naam van Koningin A nita in be-
zit genomen. Te yergeefs beproefde de Spaanscbe stier den Engelsoben-bulhond vau zijn
fieren nek te sohudden: de belegeringen, daartoe in 1705 en 1708 ondernomen, liepen vruch-
teloos af. Beter yerwachling had men op het yaste laad yan Europa yan een d erde, met
kracht en vplhardmg doorgezet beleg en blokkade, in 1779 aangevangen en in 1783 nog voort-
durende. Het sluiten yan een yerbond yan vriendschap en handel tusschen Frankrijk en de
Vereemgde Staten yan Amerika (0 Februarij 1778) had de eerste aanleiding tot die onderneming
gegeven. Immers daardoor was op 24 Maart 1778 een oorlog tusschen Frankrijk en Engeland
Ultgebroken; lerwijl Spanje zieh in Junij 1779 aan de zijde der eerstgenoemde Mogendheid ge-
schaard en hare yloot met de Fransche vereenigd had. Gemeenschappelijk hadden, reeds in
Julij 1779, Frankrijk en Spanje Gibraltar te water en te land aangetast; het Spaansche eskader
stond onder bevel van Don B a s c e l o , het Spaansche leger onder dat yan Don J o a ch im d z Me n d o z a .
Onder het opperbestuur yan den Hertog van C m to i en in tegenwoordigheid yan den Graaf
yan A n t o i s . werd in September 1779 een aanval op de vesting beproefd - p ) , die echter vruch-
teloos afliep. E l l io t verdedigde drie jaren lang Gibraltar op roemyolle wijze, en het beleg,
dat inzonderheid aan Spanje schatten gekost h ad , moest eindelgk worden opgegeven. Intus-
schen blijkt uit den penning, dat in 1783 de vesting nog gMokeeri was. Waarschijnlijk had
zulks plaats tot aan den eindvrede, die op den S d .» September yan dat ja ar tusschen de drie
genoemde Mogendhedcn werd gesloten. De voorloopige punten waarop dit geschiedde waren
reeds een jaar yroeger, op 30 November 1782, geteekend p ) .
om eone r ind e .omm« te normen, ral er hree mlltioen rijtadanldcr. in omloop z ijn , wacrv.n de waarde o p / -1000.000 ge-
stcld kan worden.
Ten slotte moet ik nog opmerken, dat het karton, voor het papieren geld bestemd, verschillende kleuren schijnt te liebben
gehad. In een mventaris van aan de Engelschen bij de overgave der Kolonie in 1795 overgegevon papieren muntspeeiün, vindt m en :
1000 stukken (bladen?) gestempeld en gedeeltelijk beschreven, zwart karton, tot 3000 stukken van % rijksd. ieder.
1000 stukken als vo r en , geel karton, tot 4000 rijksd. van % rijksd. ieder.
1000 stukken als voren, rood karton, tot 2000 rijksd. van 1 rijksd. ieder.
Later entringen y ij n o g , door de tr eM len d b e id vnn de Heeren nn Jo ann en L n n e n , eenige e.nteekeningon over Panieren
g e ld , door de O. I . Compagnie te Batavia uilgegeven, 1783 1786.
Het eerete papieren geld werd ntdner vaslgestcld in December 1782. Het i . niet in Kijka arel.ief tereg geeon den: maar » e i
papieren geld van 1 7 8 3 , 1 7 8 4 , 1786. Men le est daarop:
L“. C. N°. 1017 goed voor Rijksd. 15.
Wij ondergetekende Ccrtilieeren, dat toonder deze. bij -de Compagnie te goed Imcft VSftien Kijksdaalder., een 48 zware
stuivers ieder. Indisch geld.
(Daarna vijf regels Maleisch Schrift.)
Batavia in 't Kasteei den 15 October 1783.
Gezien
| V \ A. Mo ENS. 8 §j
I i 1 7 8 3 /
V. Stockum.
L*. A; N°. 1032. Goed voor Rijksd. 5.’ '
Als boven — 5 December 1783.
L “. A. N°. 16950. Goed voor Rijksd. 5.
19 April 1784.
L“. N. N°. 2912. Goed voor Rijksd.- 2.
18 April 1786.
Op de keerzijde h e t merk der V. O: C.
5 en 2 (in rooden inkt). 1
( 1) Iliervan bestaan twee eenigzins verschillende Stempels. Zie Catal. v a n Ge lder, II. n°. 7019 7020.
(■ ) Volgens een nitvoorige plant, te Parija uitgelomen bij E .nant. en ItAernnT. ’ Daarop tom in voor een aanial helieriee
flo itan te e ä Tfpreuve de la bombe e t du canon, cauteries enplanchee de / e r . De g ep erlterJ e ecbepen zijn du . geen nienwe nit-
rinding van enzen t i j i Men zie voorta over dit beleg S. DnurntrAann, H M ^ y o / ( i e ¡nie e ieg . o /O iä r a « a r , «diii « deeeri».
Uon and account o f the garmson, f rom the earUeet p e riod. Lend en , 1785 , 4 ° ., 2a e d ., London 1 7 8 6 , 4 ° ., loitlt engr.
C>) Ook in Nederland trok dit beleg bijzonder de aandaeht tot zieh. Zie o. a. den Poet eon den Neder-BUjn 1783 bl
917 ; ook over het verband daarmedc en het herhaald verschoven uitzeilcn onzer vloot.
ilil ' 50 m