Inf. f . 87.
Efai SS. j .
T hrm.j 31.
Thren. 1.11.
f . t i .
Tob. 10. 3. 4-
S E R M O U N D E C I M O S .
.3 Caph.
i. "T Ncipit undecima littera Caph, cjuæ latina
interpretations lignificar , Curvati funt.
Sonus^lfecerpretationis iplè nos d o c e t,q u id fit
curvari ; qui enim inclinatur in terram, curvari
videtur.Unde ait Propheta fub hac littera : Pau-
lominus confummaverunt me in terra. Curvatur au.
A tiisconftituta,8ctamquam relblutaviribus.Quid
enim aliud nifi defe&um quemdam ejus verba
fignifìcant ? Sed quo magis laffatur afFe&us, eo
amplius amor crefcit:8c quo diutius abeft qui de.
fideratur, eo exipe&antis defideria majore qua-
darn vi amoris ignelcunt. Caro deficit, lèd cupi-
ditas a litu r& augetur.
4 . Hinc ergo colligere poffumus quid fit :
Defeat in faltttare tmm anima mea. Etenim ipiri-
tui adh®rens anima deficit ab eo quod eft anima,
tem qui agit pcenitentiam ; eo quod cervicemß & f it unus fpiritus ; quoniam quiadharetD om in o,
r * O , ... . . l»~»__ l____ ..____/l.' B „ f i r-mAnr )Ì7 rimpn« U f l im *7- lliam curvet,dum humiliatur ad Dominum,& in-
teriorem magis cervicem,id eft,cerviceni mends
& cordis. Nam de hac cervice didum e f t : Necß
flettas ut circulum collttm tuum 3 qui enim cor fiium
non f le d it , fruftra cervicem fiiam flexerit.
2. D o c e t etiam Hieremias propheta humili-
tatem hac interpretatione fignari. A it enim fub
hac littera in T h renis : Quin non repellet in ater-
nur» Dominus; quia cum humiliaverit, miferebiturfeunus
fpiritus eft. Itaque fandus & timens Deum,
nefcit aliud defiderare,nifi falutare D e i,quod eil
ChriftusJelus.Illum concupifcit,iIlum defiderat,
inillum totisintendit viribus,illum gremio mentis
fo v e t , illi fe aperit & effundit : 8c h oc folum
veretur, ne illum poffit amittere. Itaque quanto
majore defiderio exercitata fuerit anima cupiens
adhærere falutari fiio, tanto magis deficit. Ergo
illa defedio imminutionem quidem fragilitatis,
mniKmmultìtuimmmipnmiUfoss quia non hu Q fedadfumtionem viftütis operatur. D enique ip
miliavit toto cor de fuo , ñeque re pulí t ftlios
Bonumergoeurvari,uthumiliemur Domino, 8c
Domihus miíereatur. Denique 8c in fuperioribus
fub hac littera idem Hieremias propheta oíten-
dens gemitus, 8c humilitatem plebis, ait .Omnis
populas ejus ingemifcente s,qu árente spanem, dederunt
deftderia fuá in efcam,ut reficiant animam. Vide, Domine,
dr adfpice, qui a fafta eftfine honore. Ergo qui
anima: fuá: qu®rit refedionem, humilitate curlè
alibi dicens : Sitivit in te anima mea ; fubjecit
infra : Adhftfit anima meapoft teimefufcepit dexter a
tua. Qui enim fitit,cupitfemper adhærere fon d ,
nèc aliud fibinifi aquam expetere 8c continge-
re videtur, ut iplo pafcatur affedu. » Sufcipiens
ergo dextera animam meam , 8c de fuo virtutem
impartiens, facit earn elle quod non e r a t , ut di-
cat : Vivo autem jam non ego 3 v iv it autern in me
Chrifius. Difce autem etiam exemplo defediorfd.
t
ibidem, t. '■
vetur,quo poffit citius ad Domini pervenire mi- D nem fitam nimi® effe cupiditatis. Concupifcitflnlèricordiam.
q u it , dr deficit anima mea in atri a Domini. Ante
concupifcens inquit, 8c quali totam le effundens
in concupifcentiam, longo fune fulpenlà defee-
done diflolvitur.Denique quomodo deficiat anima
..... ..
3. Ideoque tamquam curvatus multo amplius
anima ac mente, quam corpore exorfus eli D a vid
, dicens : Defecit in falutare tuum anima mea,
dr in verbum tuumfperavi.N on ufitatus férmo nos
capiatjut tamquam corporea fatigationis defec-
tionem hujufmodi judicemus. Neque enim hoc
iolum dixit: Defecit anima mea-, faò,deficit infalutare
tuum. Itaque u t de ufu capiamus exemplum,
in làlutare D e i , Hieremias docet. Et fatfum j
eft, inquit, in corde meo ut ignis ardens ,flammans
in ofttbus me is , & diffolutus fum undique, & ferre
nonpoftum. H o c ig itu r inflammatus defiderio, ait
D a vid : Deficit in falutare tuum anima mea, drin
fi verbi gra tia,dicamus : De fe cit ille in illam, vi- £ verbum tuum fleravi.
detur exprimi hoc verbo, quod totus in mulieris
defiderium cupiditate tranfierit. Et quidquid eil
quod vehementer expetimus, nifi ejus maturio-
rem habeamus effedum , id nos videtur longa
quadam intenfione lalfare. Amor impatiens die
n odeque meretricias fores pulfans,fi diutius po-
dendi defideria differantur,ipfa deficit exfpeda-
tione,dum fperat:in quo utique non finis amoris,
fed incrementum eft. Et quidquid eft defiderabi-
5. R ed e fperavi dixit in verbum 3 artte enim
ipes præcedit,8c ideo fequitur defedio. Speravit
autem in verbum quod prædicatum eft eile ven-
rnrum,quod poteft intelligi de De o Verbo. Aut
certe in verbum iperavit, qui verbo cælefti cre-
did it, quo domini noftri Jefu Chrifti annuntia-
tur adventus,vel quo ejus gloria declaratur. Ergo
Propheta confiderans quæ legerat,8c cernens
quod cùm adeífet corpor i, velut quibufdam lile
, fi non contingat defideranti,deficit in illu d , p gatus vinculis hujus vit® ,aberat à falutare Dei.
8c quafi ipfam deponit animam qui defiderat. Si
tamen fpes propior adfurgat, dat vires ípes próxima
: fi autem abfentia fit d ile d i, eo iplò quod
abièntem defiderat, qui concupivit, anim® lù®
patiturdefedionem.Itaque quanto longiuseftift
tud quod defideratur, tanto magis deficit qui defiderat.
Id eft ergo deficerej unumquemque in id
totis ftudiis migrare quod diligat. Illud cogitar,
illi adhierer, illud p erfonat, quod receperit dili-
gendum , in id quadam-anima: de’fedione trans-
funditur j ut fi mater filii exfpedet pn-efentiam,
quemadmodum exlpedabat Tobia: uxor filium
peregrinantem,deficiens à defiderio,8c in angufconcupifcebat,
defiderabat, deficiebat, 8c toto
dilfolvebatur afFedu j ut totus illius fieret quod
defiderabat, ficut etiam in pofterioribus iple di-
c i t ; Ejfundoin con fleet u ejus orationem meam,tribu- •
lationem meam ante ipfum pronuntio, in deficiendo '
ex me fpiritum meum. De fe cit enim ejus ipiritus,
immo ab eo deficit ipiritus fuus, qui le iplum ne-
gat,ut adhiEreat Chrifto. Unde lemita: ejus cog-
nofcuntur a D omino 5 quia non funt carnis, led
Chrifti femita:.
6. Etenim requirentium Deum via Chriftus
eft. E t nos igitur illud concupifcamus a:ternum,
illud lalutareDeimon concupifcamus pecuniam,
a. Edit, omncs : Sufcipiens ergo me Dei dextera
hians, de fu * vir tute mihi impur tiens. Mil. ve
, unirne met. in- f I c iu n t , excepto quod nonnulli u lt i
o hobiiciun fa- 1 j fu » virtutt mihi impnrticns.
verba habent lì cut edit, do
quam
quam àvarilfimi concitpifcùnt, non concupifca-^
mus alien® uxoris decorem, non ambitionis exagi
temur defiderio,non fieculari intendamus g lo ri
® , non fallacis circumfcriptionis ftudiis occu-
pemur, non proximum circumvenireiniquitate
cupiamus^non poliremo partes vulpium fimus in
terren® voluptatis interiora demerfi, tamquam
èxfules ®ternorum , 8c de illa fupern® ipei pr®-
fumtione dejedli. Adtollat igitur fe anima noftra
deficiens viribus fuis 3 ut adhiereat iàlutari D e i ,
qui eft Chriftus dominusjefus, quod interpreta- I
tione dicitur Domini falus. Ipfe eft enim fa lu s ,
veritas, virtus atque làpientia. Qui igitur deficit
fib i, ut virtuti adh®reat, amittit quod fuum e f t ,
accipit quod ®ternum eft*
7. Sequitur:Deficeruntoculimei in verbum tuum,
dicentes:¿Quando confolaberis me ? a Supra eft tzfa.v.-
•nxòv,hlc Qeaptimcòi/ : ibi in làlutare deficit anima,
eo quodconcupifcit eum, cujus Paffione fervata
eft: hic in verbum Domini Prophet® oculi defe-
cerunt. Et videamus ne quemadmodum illic ad- C
h®rens Chrifto anima deficit in unum fpiritum,
8c fit unus fpiritus j ita 8c deficiant o cu li, ut fiat
una m ens.Oculi enim mentis ifti funt oculi, fcili-
cet interioris hominis,non hi oculi qui minifterio
funguntur obtutus. b Eft enimoculus 8c mens,
carnis-.fed ille c®cus eft oculus,qui non videt qu®
divina funt, qui fruftra mente carnis inflatus eft.
Eft 8c alius ocuIus,fenfus Chrifti,quo Ecclefia videt
Chriftum 5 ficut ipfe dicit ad Sponfam : Corde
nos cepifii uno ab oculis tuis. M erito uno oculo I
Chriftus videtur}quia non videtur oculo carnali:
aut quia duos oculoshabensEcclefia, moralem
8c myfticum , fidei oculo plus videt Chriftum.
Myfticus enim oculus acutior e f t ,' moralis dul-
cior.
S. E t fortalfe ifti oculi funt,quibus Paulus vi-
debat ®terna, ubi ccepit corporalia non videre.
Denique qui Chriftum non videbat, priufquam
oculos amitteret, vidit eum polleaquam vilum
amifit oculorum. Vidit enim qui dixit : g uis es
Domine ? Videbat utique Chriftum, quem etiam
Dominum fatebatur. Et infra : Domine, in q u it,
quid me visfacere ? N o n ergo v idebat eum, cujus
exlpectabat imperium ? Quibus igitur oculis videre
Paulus plus coepit, nifi iis quos nobis ipfe
monftravit, dicens : Orabo fliritu, orabo dr mente?
Denique ut icias quia vidit orando: Factum eft ,
inquit, revertenti mihi in Bierufalem^cìtm or arem in
tempio, pavorem habui, v id i illum dicentem mihi:
F eft in a , drexi citius de Hierufalem ; non enim reci-
pient teftimonium tuum de me.Ifti ergo oculi in ver-
bum Dei deficiunt,8c dicunt : Quando confolaberis
me? Iftis oculis prophet® dicebantur Videntesj
quia per revelationerfi ea qu® erant abfcondita,
mente cernebant.
9. Quid eft oculos deficere ? D e corporalibus
dicamus,ut intelligamus de fpiritalibus.Nonne
quando aliquem defideramus, 8c fperamus adfo-
re,eo dirigimus oculos , unde fperamus elle ven-
tururn ? Itaque contenti diu quotidiana exlpeca..
Omnes edit. Suprtt , hic flsajiiiixltu. Contra niff..
fcrc ad umini in enicndationem noftram confentiunt.
b. Rom. edit, fo la , Eft enim oculus & mentis , & carnis. Bonus
fciifus fi per le a c feorfim fpeélctur. Scd eum non convenire huic
lo c o , non folum aliarum edit ac niff. confcnfus evincit ; verum
etiam confìrmanc voces , qua: fequuntur, qui fruftra mente carnis
S. Ambr. Tom. I.
tatione1 deficimits. Sic Anna circumfpiciens in
viam , lollicitis adventum filii explorabat excu-
biis. Sic David propheta,c currentem de pr®lio,
pofitis in turreexploratoribus,interrogare de fa-
iute filii pater fedulus geftiebat. Sic tenera: uxor
®tatis de fpecula littoraIi,indefeiTa exfpedatione
viri pr®ftolatur adventunijut quameumque na-
virn v id e r it, illic putet conjugem navigare, me--
tuatquene videndi gratiam diledi alius antever-
tat,ne-c ipfa poffit prima dicere:Video te,maritej
ficut Anna dicebat ad filium : Video te,fili, amodo
libentius moriar i mortis videlicet dolorem exoptati
conipedusfuavitatenon ienriens.Ergo ut fila
qua: advenienti viro iè optar o ffe r re , ablega-
tis omnibus domefticis occupationibns, femitas
viantis aut pedum veftigia Iegitffic Propheta cu-
ris exutus i®cularibus, interiorum oculorum in
verbum D e i pervigil cuftos ufque ad defedio-
nernfui intendebat obtutus, corpus fuum redi-
gens fèrvituti,8c animam fuarn ad humilitatis pa-
tientiam arane® modo tabefcentiserudiens.De-
fiderabat enim ficut cervus fontes aquarum, 8c
fitiebatin dominimi Deum fuum,cupiens ejus vi--
dere pr®ientiam, & apparere ante faciem Dei j
nimioque defiderio & vehementi cupiditate deficiens,
tunc fe habiliorem iis qu® de Domino po-
pofeerit, impetrandis propheticà gratià pr®fu-
mebat.Etnos igitur intendamus cor noftrum ,u t
poffimus intelligere feries Scripturarum , & verbum
nobis venire à Domino poftulemus, atque
1 intelledum dari. Si quis de longinquo Verbum
D e i obtutu mentis adipexerit, nondum planum
atque diftindum,is velut quibufdam oculis inte-
rioribus Verbi navigium appropinquare anim®
fu® cernit.Quo autem expreffius videre cceperit,
eo magis quafi ad portum veritatis feftinat accedere,
ut fitproximus invehend®.
10. Defecerunt ergo oculi Prophet® in verbum
Dei,dicentesi^uandoconfolaberis me?Si oculi
ifti lignificati funt,quibus cernimus & videmus,
, dicere debuerunt;Quando confolaberis nos5hoc
eft,non fingulariter,léd pluraliter? Sed quia o culus
mentis & oculus carnis unus oculus fiunt, &
tunc homo conlolatione fulcitur , cùm caro &
mensdiverlanoncupiunt,fed unum defiderant,
unum requiruntjideo intenti ad eum, qui ait: Ego
dr Pater unum fumus, ifti quoque oculi- unum (e
elle confitenturjquia uno atque eodem defiderio
officioque funguntur.
11. Deficiebat ergo in verbum Propheta. Nos
' autem otiofos nos putamus, fi verbo tantummodo
ftudere videamur:8c pluris ®ftimamus eos qui
operantur, quam eos qui ftudium cognofcend®
divinitatis exercent. Dicunt enim plerique : E cce
homo èc opera ejus. Quali vero qui verbo ftu-
deat,non operetur 3 cùm majus opus iftud quam
cetera fint. Si enim opus juftitia eft, fi opus tem-
* perantia,fi opus fortitudo-.utique opus eft etiam
lapientia3 ift® enim quatuorprincipales virtutes
habentur. Nam fi operatur Chriftus lècundùm
quod juftitia eft,utique operatur fecundùm qiiod
inflatus eft. Intcllige igitur mentem carnis etiam oculi vocabulo
polle nominali, fed oculum illum ca:cum acfuperbum elle.
c. Ica fcripti cod. Editi vero , currente de predio uno poft alterum
qui nuntiarct, pofitis & c . Q u i autem ièquentem coni pai ationem
ac epiftola- Phillidos Ovidiante finem intcr fe concukrit , non
Kgre fatebicur eò rcfpexiflc noilrum Ambrofium.
A a a a