HH m Ë ______ m ___________ wË
^ ¿ I Í t l Í ¡ <£*$> <&&& iM>*fc K ^ S S ÿ m <£*$» f ip@ ¡S in
Jz'ôL ¿¡rf&&$? i*.. <sy*â? çfefâ? <fcfâ? ‘-fS?^ *$*3?
S A N C T I A M B R O S I I M E D I O L A N E N S I S E P I S C O P I
I N P S A L M U M D A V I D C X V I I I
E X P O S I T I O
P R O L O C V S.
IC E T myftica queque veluc A i. Litteris autem fingulis odonos verficuìos
tubic increpuerit fono D a - adicripiìt* ut ilmul &.unitatem doceret(unitas
enim coercet omnia & re g it , cui fubjeda omnià
fune ) & purgationem legitims fandificationis.
O d a v a enim die folemnis purgatio vel ex Lege. zem.\i
eft j quia od a v a die circumcifionis iòlemnitas }■ è <>
implcri ftatuta eft : vel quia totus mundus coin-
quinatus erat peccatis noftris, & ieptem illis pol-
lutus diebus. Ubi autem venitrefurredionis dies,
convivificati domino Jefu refurreximus, & eredi
I vid prepheta : tamen mora-
| lium magnus magifter in eo
j quantum excellât Etilica ,
* pialmi hujusfummà declarat
gratià. Siquidem cùm fuavis omnisdodrina mo-
ralis f ît , tummaxime fuavitatecarminis,&pial-
lendi dulcedine deledat aures,animumque de-
mulcet. Meritoque plerifque locis moralium
ièntentias piàlmorum tamquam ftellarum dif- B fumus, in novitate vitæ ablutionis gratiam p rsfundit
lumina, q u s lucent atque emicant : cen- ferentes. Meritoque primogenita offerimus anitefimum
vero & odavum decimum piàlmum , manda in figura primogeniti F iliiD e i, caftitatis
velut pieni Iuminis iolem meridiano ferventem & fimplicitatis animantia , fpiritale iàcrificium
c a lo re , in proceflà libri conftituit s ta te ; ut ne- acceptum D e o , non quarto aut quinto d ie } ne
que matutini ortus ièmiplena exordia, ñeque
veípertini òccaius quidam fenilis defedus , cla-
ritati aliquid perfedi fplendoris decerperent.
Quem per fingidas Hebrsorum digellit litteras,
ut quemadmodum parvulorum ingenia primis
immundum aut inconfummatum iàcrificium fit ;
íed od a v a dié qua omnes in Chrifti refurredione
non íolum refu feitati, íed etiam confirmad fu-
mus. Unde licet in baptifmate plena fit ftatim
purgatio : tamen quia ablutionis ipfíusíacrificiilitterarum
elemends b adfuefcunt difeendi ufum q querationem baptizátus debet cognofcere,*non
ad fume re ; ita etiam nos hujufmodi elemends offer t iàcrificium, nifi odavum ingrediaturdiemj
ufum difcamüs vivendi. ut informatus agnitione facramentorum e s le fa
. Quidam mff. Licet myftica quoque. Quidam ciim ant. edit.
Licet myftiCo quoque. A lii demum & Rom. edit, ut in textu. Ite-
rum eadem edit, loia , tamen in eo quantum excellat ethic a g f[almi
hujus dedarat gratia. Qucm locum ut ita d ecurtaret, ejus dubio
procul’ obfeuritate effettum eft. Utautem ei Juccm aliquam
adferamus, monendum duximus voces j in eo , refcrri oportere ad
illas , velut tubi fono ; hoc eft , fuavitate carminis , (fi. ffallendi
dulcedine ut continuo Santtus explicat.
b. Rom. edit, legendi ufum addifcunt: ita nos hujufmodi See.
*• Quodnam lit illud faciificiuin , quod Baptifatus non ojfere-
ba t, nifi oclavum ingrcderetur diem, haud facile apud antiques rc-
perias. Difficultatem vero etiam illud augct , quod certum eft
Euchariftiam initiatis ftatim poft acccpcum baptifma adminiftra-
r i ohm foJitam. Attamcn cùm Ariibrofius hie non de limplici
communione, led de lacrificio loquatur ; ita poteft hoc d ifciplinx
ccclcfiafticx caput, quod forte Mediolani tantum obtinebat, c x -
plicari. Pr.vbebacur quidcm ncophyto ftatim c facris fontibus
egrclTo divinum facramcntum, fed forte dcpromtum è curricula
fu per altari c reila vel ex aurea argentea ve columba ibidem,aut in
baptillerio fufpenfa , in quibus oliin illud adfervabatur ; ficuc ex
v itaS . Ballili ab Amphilochio (cripta, ex fupplici libello in attio-
lie f . Cone. Conftanc. fub Menna celebrati à clericis & monachis
Antiochenis ob lato , item ex P aulino, Gregorio T u r . atque a liis
multi oblervarunc. Veruni interim a facrificio per dies fcptcm
aberant , dum plcnius myftcriorum cognitione informarcntur.
Certeprxcipuamprifcisillis antiftitibus curam fuilfc rcccns bapci-
I fatos inftituendi do ttrina, myfteriorum qu x prius eofdem celata
| fuerant, non folum P. P. grarcorum homilix in diebus pafehatis
& plures Auguftini fcrmones nimirum 1 1 7 . \r$. 16 0 . Se x 6 i ..
teftantur ; feti Ambrolìus ipfe in lib. de Myfieriis , qui c lèrmonibus
hac iplà de cauta habitis conftat, planum facit. Nunc de mySitriiì,
inquit, dicere tempus admonet, atque ipfam facramentorum rationem
edere : quam ante baptifmum f i putafiemus infinuandam nondttm ini*•
tiatis, prodidifiepotius quam edidifie aftimaremur■ Libros quoque de
Sacramenti!, quos aut Ambrolir aut faltem ejulHcm x v i audloris
clTc in confelTo e f t , ad neophycorum gregem pronuntiatos fuilfc
probant ifta ex lib. 5. cap. 3 ■ Gaudet Ecclefia de redemtione multarti/
» , (fi. ad fi are fibi familiam candidatam fpiritali exfultatione
latatur• Cùm illi demum inftrudliorcs fatti elìcne, tum illos obla-
lationcm fuam , ideft , panem à facerdote confccrandum ad aitarla
folitos adferre credibileclt Nani moris fuilfc, Ut ilnufqiiifque
panem unde communicaturus erat ,ip fe ofFcrret, cum miraculum
de mulicre Chrifti p rxfcntiam in facramento non credente rélatuni
in v ita G rcgorii Magni fatis oftendit, tum locus è libro de feprcln '
Ecclcfix gradibusnon obfcure lignilicat. Sicautcm habet : Sicut
in facerdote confecratto , ita in miniftro eft facramenti difpofitio. Illt
oblatà[anclificat, hic fanclificatadìfpenfat. Porro neophitos lacrificio
adeflc non conliicvifte , hoc videtur confirmare quod Ambrolìus
ac Augullinus cicacis locis eos facramcntum quidem in
altari vidilfc adlcrant, de facrilìcio auteni piane lìleant. Addc dlibiti
111 effe ncinini eofdem. non priusgregi aliorum lìdelium con--
j unttos fu ilfc , quam llolam candidam deponercnc.
cium non quafi rudis, ièd quafi rationis cap a x ,
cune demum fuum munus alcaribus facris offe-
ra t, cùm cceperit effe inftrudior ; ne offerentis
infcicia concaminet oblationis myfterium.
3. Titulus autem Piàlmi, Allelttya eft ; hoc eft,
Iaus Dei. In his enim hymnis vere Deus lauda-
tur, in quibus eft peccatorumremiffio. Denique
in fuperiore pfalmo paifio Domini prsmiffa eftj
q u s mundum hunc diluic, uc dignos facerec po-
pulos qui Deum immaculato ore laudacene. Ipia
quoque liccerarum d em en ta , u t omnia H eb r s a
nomina , non funt rationabilis interpretationis
vacua atque immunia, quorum fignificationes
locis fuis aperiemus. a Centefimus & undecimus
pialmus per has litteras in H e b r s o in principiis
verficulorum digeftus eft, & eft totus ethicus : &
centefimus decimus mihi ita fcriptus videtur.
Denique vicenos & binos verius habent, & fin-
gulis verfibusfingulsexplicantur ièntentis. Onde
& per * m etra adièruntur eile deferipti.
S E R M O P R I M O S .
N. AJeph.
1. Rima listerà * Aleph d icitur, cujus intcr-
J pretatio doffrina eft. Sollicitus ergo auditor
plenos doétrins verfus effe qui ièquuntur,
debes prsfumere.
z. Beati immaculati, inquit, in v ia : qui ambtt-
lantinlege Domini. Beati qui fcrutantur tejlimonia
ejus : in foto corde exquirunt eum. Quam pulcher ]
ordo , quam plenus doclrins 5c g ra tis i N o n
prius, qui fcrutatur tejlimonia ejus , dixit ( potuit
enim convenire fecundum litteram ) ied prius :
Beati immaculati in via. A nte enim vita quam
doótrina qusrenda eft. V i t a e n im bona &: fine
do&rina habet gratiam : dodrina fine vita intc-
gritatem non habet. In malevolam etenim ani-
mam noncadetiàpientia. Ideoqueait : ¿¡iuarent
me mali, ¿r non invenient; quiaimprobitate c s -
catur mentis oculus, Se caligante fibi iniquitate, ;
myfteria profundainvenire non poteft. Primum
ergo exercenda eft v its militia, corrigendi mo-
res. Cùm hscinftituerimus ad curfum debitum,
ut fit offenfionis corred io, puritatis gratia^ tunc
ad ftudia percipiends cognitionis veniamus ilio
ordine & via. Prima igitur funt moralia, iècun-
da myftica. In illis vita , in his cognitio 5 ita ut
fi perfedionem requirals, nec vita fine cognicio-
ne , nec cognitio fine vita ile : utrumque adfti-
puletur alteri. Ideoque ait Scriptura : Seminate
vobis ad jujlitiam > vindemiate ad fruttum vita ,
illuminate vobis lumen cognitionis. N o n prius illuminate
, ied ieminate : nec folum ieminate prius
ad juftitiam j fed etiam vindemiate , inquit, ad
frudum v it s : Se fic illuminate lumen cognitioa.
Rom. cdic. Pfalmus centefimus decimus. . . . (fi. centefimus undecimus
per has & c . Ubi lane voluic Icgicimuin numcrandi ordine
111 redimere. Sed manifcftum eft Ambrolinm id quod ccrruni
crcdebac, primo loco : quod vero non ira ccrrum, fecundo po*
fuilfc.
_ *• Hanc fuilfc vcrcrum ccminuncm opinio'iem, fed ab ea reccn
tiorcsquofdam dcfcivill'c docuimus ad calcem col. 739. quam an-
nocationcni cibi confulcrc fi lib c c , liccc.
*• Dallarus in libro De ufu Patrum ypag. 14 4- fcribit in hunc
moduin. Mera fomnia narrai Ambrofius lectoribus fuis . . . in Pfalmum
118. Dum exponis nomina htbraicorum elementorum , d quibus
fumuut initium verficuli fingulorum Qclonariorttm & c. Non lcmcl
jam ante oftendimus Dottorem noftrum in emenda hebraicorum
noininum lignificationc aliquando minus fclicicer defudalfc : vel
nis, u tp e r fed io non folum confitis , fed etiam
receptis frudibus approbetur. In primo quoque pfai. 1 .1 .
pfalmo hunc ordinem tenuit, ut in v ia ambulan- & 1-
dum doceret prius, & tunc in Lege meditan-
dum. Qui enim non abiit in confilio impiorum,
utique de pietatis v ia , & juftitis iemita non re-
ceflìt : meritoque in via ambulans beatus pro-
nuntiatur ; & die ac n od e meditationem Legis
exercens habet gratiam beatitudinis,
3. Quam inftitutionem feqnutus Salomon,li-
brum de Proverbiis fcripfic, in quo moralem lo-
cum uberius expreffit, naturalem in Ecclefiafte,
myfticum in Canticis canticorum : quamquam
fi diligenter diicutias , & in Proverbiis myftica
pleraque reperies , &. in Canticis moralium fua-
vitatem. Nam utique myfticum eft : Sapienti a prov. 9. x.
adificavit fìbi domum, & fubdidit columnas fiptem,
interfecit Juas hofiias 8cc. b Hocque in Canticis b
lucet tam myfticum quam morale,in quo blandi-
tiarum fuavitas & affedus amantis exprimitur.
Ojculàtur me ab ofeulo oris fuijquoniam optima ubera Cant. 1. i.
tuaJuper vinum, dr odor unguentorum tucrum fuper
omnia aromata.
4. Conftitue ergo virginem deipoiiiàtam multo
tempore , & jufto ferventem amore , q u s
multa probata opera diledi probabilium teftium
adfertione cogno verit, defideriis fufpenfis dilatalo
frequenter,jam nonferentemmorasj q u s
omnia fe c ifle t, ut fponfum videret: aliquando
votis potitam iuis, ad improvifum iponfi. adven-
1 tum gaudio turbatam, non qusrere primordia
iàlutationis,non verborum vicesjied ftatim quod
defideraflet exigere. Ita ergo & iànda Ecclefia
q u s in primordiis mundi defponiàta in paradiiò
prsfigurata in diluvio, annuntiata per Legem
vocata per prophetas, diu redemtionem homL
1111111, Evangelii decorerai, diledi exipedaffèe ad-
ventum, impatiens m o rs in ofcula ruit dicens :
ofculetur me ab ofculo oris fui. Et deledata ofeulis
adjicit : Jfihioniam optima ubera tua fuper vinum.
5. Et ut moralius dicamus, intellige mihi car-
nem illam, q u s madefada fuerat in Adam ièr-
pentis veneno, q u s criminum marcebat foetore
q u s procedebat in filiabus Sion alta cervice Se
nutibus oculorum , Se itinere pedum trahens tu-
nicas, Se pedibusfuisludens, crinium cincinnis
Se compófitis vultibus, atque redimiculis Se omni
affedato decore plus dedecens : eamdem tamen
plurimis edodam oraculis quod venturus
efle t,q u i ièrpentisillecebrisexclufis, ià n d iSpiritus
infunderet gra tiam,u t omnis caro videret
(aiutare De i, omnis caro ad Deum veniretj inar-
fiffe defiderio :fed metuentem ne ut impatiens,
ut lafciva , ut luxurioia , ut querula , ficut ante
fue ra t, diipliceret; Se longiore quam ferre jam
potera t, morantis adventus dominici exipedaruin
& i lli x v o quo non ita communis erat hebraicx lingua; cogn
i t io , id tribuendum eli ; nec ipfi infultandum, cùm fuper ea re
fcripcorcs quos tum licuic , confulucrit. Opcandum quidem ellec
eum in fonccs minus corruptos incidilTc, cum forte nullum aliuni
repercric pracer Philonis Etymologias : quastot cantiIque errori-
bus featentes fuiflc docce Hieronymus, ut inde ad cas expurgar.-
das iplèmec inducerecur. Ad h xc non ignorabac Dallxus quam
pronttm fit in cxpliCandis vocabulis adeoniultiplici fignificatione
quafi fcrcis errare. Qua: fané cum adverfus tanta auttoricatis
Pacrem dcbueranc paulo modeftiorem eftìcerc.
b. MIT. pierique ac vct. cdic. Hocque in Canticis licet tam myfticum
quam morate fit. Rom. Hocque in Canticis canticorum (fi. myfticum
(fi. morale. No sv ero lettìonem cod. Remig. VinA Thcod.
Navar. unius, acque And. rcprxlcntanius.