rfri-n-y
lob. 19 . i l .
lob» i- j.
mes. lilimultisloquuntur perfidiarci, ifti paucis.
fidem adíenme : illi fuos amitrunt quotidie íacer-
doces: hie pauper populos acquine Ecclefiæ,nu-
meroque credentium. Qui ergo hosaudierit, Sc
videric operum quali tatem,dicit. Melius eft modicum
jufto ,Cuver divi lias peccatorum multas. Hinc
Salomon derivavit illu d , quod quafi fuum ipfe
poluic : Ex multilaquio non ejfugies peccatum. D ia lettica
ergo diviciis verborum f lu it ,pietas timo-
rem D e i fervat. Ideo hic parcus in verbis, dives
in ipiritu , magis vult timere , quam vana veri !
verba jattarej timor enim difciplina fàpientiæeft:
loquacitas in’nocentiæ virtutifque naufragium,
atque incentivimi prolapfionis Sc culpæ.
29 • £>uoniam brachia, in q u it, peccatorum conte-
rentur. Ut adus eorum jufto impedimentum ad-
ferre non poifint 3 ne derelinquatur virga peccatorum
fuper fortem juftorum. E t Paulus a it:
Conterai Deus fatanam fub pedibus vettris. Si enim
brachium ejus contritum ruerit ,totus ipfe conte
rem o ut conculcentur ejus commenta, ficut i
venena ferpentis.
30. Confirmât autem juftos "Dominus, b rachio ad-
verfarii diffoluto. E t ideo juftus dicit : Etconfir-
mafti fuper me man um tuam. Et Job ait : Manu s
Domini tetigit me. Mifitergo Dominus manum
fuam in fervum fuum.Sc manum peccatqris quam
in eum accepta miferat p oteftate, brachiumque
contrivit. Ita diabolusfuofermonedeceptuseft,
qui dixit : Mitte manum tuatn in eum, (fi videatnus
f i in faciem te non be ne di cat. N o n enim aufus eit ]
d ice re, maledicat 3 fed h oc intelligendum reliquie.
Mifit Deus manum fuam, Sc confirmatus
e itjo b . Coepit benedicere, qui maiedicere cre-
debatur j fànat enim ju fto s , cùm tangit manus
divina, non vulnerat. Mifit manum fuam, Sc le-
profi macula omnis abfceffit : tetigit cæcorum
oculos, Sc cæcitate depulià lumen refulfit oculo-
rum. Pete ergo Temper ut confirmeris -, quoniam
Sc tu qui fias,vide ne cadas. No s ilare debemus,
ut confirmemur à Domino. Lubricum eft fæcu- ]
luni, cito labimur. Ideo rogemus ut nos D om inus
ftabilire 8c confirmare dignetur.
31. N o li putare quia viam tuam neTciat Dominus.
Si juftus es, novit. Crede dicenti Prophetæ:
Novit Dominus a v i as immaculatorum : (fi hereditas
eorum immaculata erit. Non confundentur in tempore
malo. Qui novit Dominum , Tcitur à Domino.
N o v i t ju fto s , nefeit injuftos 3 ideo injuftis dicet :
Difcedite a me omnes qui operamini iniquitatem :
nefeio vos i hoc e it, quia eftis indigni cognitione 1
divina. Nefeio VOS3 quia me ipfi nefcire voluiftis.
Opera veftra me nefeiunt, fad a veitra me nefi.
ciunt ; etfi dicatis, quia me feitis, redarguirne vos
peccata veftra. Omne peccatum à malo eft: qui
autem non peccar , in me manet, hoc fcripfit Johannes.
Quid de Domino dicam, quia dedigna-
tur impium feire ? Paulus dedignatur, qui dixit :
S i quis in vobis propheta eft ^ aut fpiritalis, cognof-
cat qua feribo vobis : qui autem ignorai, ignorabitur.
a. S ic verfio Arab. & L X X . Interp. cum Pfaltcriis aliquot
Gallic. Te x tu s autem Hebr. Parap.hr. Chald. & verfio Syr-cum
VUlg. lat. le gu n t, dies immaculatorum. Quapropter quod Ambro- j
fius infra teftatur fe fe in g reco exemplarí banc ultlmam le á io -
ncm oblervalfe , eum ad Symmachi verfioncm rcfpexiíTe credide-
rimus. Quod vero edit Rom. p ro , immaculata erit, correxerat,
in Aternum erit, in hòc quidem omnes codices facros patrocinan-
tes habet, fede contrario omnes Ambr. edit, ac mil. reclamantes.
. E t alibi ícriptum eft : Cognovit Dominus qui fun t i . Tim. i.
ejus. Simus ergo D om in i, ut cognofcat nos D o -
minus, Se difeedat ab iniquitate omnis qui nomi-
nat nomen Domini.
32.. Græcus habet : Novit Dominus dies immaculatorum.
Sunt enim dies Elias, Tunt dies Nabu-
chodonofor ; ideo Evangelium habet : 1 h diebus Luc. 4 . 1 ; .
Elia , quando claufum eft calum. N o x erat perfi-
d is , Ted Eliæ lumen erat: claufum erat perfidis-
cælum, fed Eliæ patebat : fames erat perfidis,fed
Eliæ ubertas 3 ñeque enim efurire p o te ra t, cui
cibum * cæleftia miniítrabant : nec efuriebat, qtii *
aliosipfe pafcebat. Ergó fíbi-dies eft juftus in tenebrisi
quia Sc lux in tenebris lucet. Etjofeph in
^f a t , Sc lucebat ei meridies3 ficut infra
dixit : Peccatori autem dixit Deus : quare tu enarras pfal. 4^.
juftitias meas ? Juftitia lumen e ft, quia Tupra ha- 16 •
bes : Et educetficut lumen jufti ti am tuam. Habes pfal.jc.c.
ergo quodin teluceat-,fijuftitiam fequaris.Splen-
det tibi dies, lucet cibi nox 3 quia fideli Se nox
ficut dies illuminabitur. Dies igitur jufti novit
Dominus 3 quia ijife illuminât omnem hominem lohan.i.9.
venicntem in hunc mundum , hoc eft , illuni qui
ad imaginem Sc fimilitudinem De i vivit : illuni
qui fe hominem effe cognofcitj ut réfugiât equo-
rum iibidinem adhinnientem, ferarum rabiem '
lepufculorum formidinem, vulpium fraudem
rapinarci luporum : illuni hominem qui Ac a b it ,
quafi in hunc mundum fupervenerit : qui non ex
fanguine ,neque ex volúntate carnis ; fed ex Deo
1 natusfit. Venifti ergo, noli remanere,noli ahhærere
terrenis. Ut feias autem quia dies boni fune,
audi dicentem : Abraham. . . . diem meum v i dit, (fi lohan. s.
gavifus eft. Bonum habet diem , qui D e i Filium 56•
bonum Deum novit, Sc Dominum confitetur. Et
rurfus ipfe nos admonet cavere debere, quia dies fyhef. ,.u.
mali funt. Qui mali funt dies ? In quibus utique
malum cognpfcitur, quod eft à malo. A u t forre
dies fæculi mali funt ; quia fæeulum in maligno
pofitum eft. Sed Iegimus edam poft fæeulum
diem malum : In die mala liberabiteum Dominus pfal. 40.1.
h o c e f t , in diejudicii, mala quidem propter mul-
torum fnpplicia. Ne cefleeft enim ut torquean-
tur injufti, compatiantur jufti 5 quia 6c Angeli,
gaudent, cùm peccator b à morte fervatur unus. b
Compatiuntur igitur cum punitur j etfi alibi Ie-
gerimus: Latabitar juftus , cùm viderit vindiEiam Pfal. s i •
impiorum; quod Tuo loco reièrvo j etfi frequenter II-
audieris cur lætetur : fed occiipationes oecupa-
tionibus non inieramus. 33- Novit Dominus dies immaculatorum ; quia
immaculatæ innocentiæ grada ejus & plenitudo
miferetur,non mifereturerrantibus. liti non ha-
bent diem,quia lucem fugiunt, de quibus pulcre
diftum eft : Dies eorum ficut umbra pratereunt. C o - Pfal. 145,
gnitio ergo D e i , dignationis e f t , non vifionis. 4-
Oculi ejus lux funt : quos ad fpicit, illuminât} Se
ideo oculi ejus, dies juftorum funt.
34. Uride (fi hareditas eorum in aternum erit; quia
æterna b o n a , non temporalis hereditatis com-
* . G al cft in , id c f t , Angelus & c o r v i, ut habes 3. Reg. 17 . 6.
1 19-
b. M f. Reg. h morte fervatur. Juftus compatirne injufto igitur cum
punitur. U bi vox igitur videcur cranfpofica , & inance compatitur
retrahenda. A lii quatuor : àmorte fervatur, cui compatiuntur.
Igitur cum punitur peccator compatitur juftus, etfi alibi & c . Ceceri Se
cim£tæ edit, ut in cextu.
i . Cor. 14.
Ì 7 - & } * -
Sanóti Ambrofii 793 in Pfalmum X X X V I . Enarratio. 79Apendia
quæfierunt. Et non habebunt de q u o A rum , umbrâ c ru c is , umbra eft paiTioïiis. Ipfius
erubefeant fin temporc malo, id eft, judicii cælef- mors,vita eft ; ipfius vulnus, vita eft : ipfius iàntis
: (fi in diebus famis faturabuntur-, quia non in guis, vita eft : ipfius iëpultura, vita eft : ipfius refolopane
v iv it homo,fedin omni verbo Dei.Sed quis furreítio vita eft univeriorum. Vis icire quoniam
homo ? S cio hominern in chrifto ante annos quatuor- mors ipfius vita eft? In morte, inq uit, ipfius bapti-
decim (five in corpore nefcio,ftvc extra corpus, nefeio, zatiJumusfi^'.. ut cum ipfe in novit ate vita ambu- 1
Deus feit ) raptum ejufmodi ufque ad tertium edum. lemus. Et ipiè ait : Amen, amen dico vobis, nifigra- i
lile ergo homo qui in Chrifto eft, qui fe in carne numfrumenti cadens in terram moriatur, ipfum foeiïe
non nov it, qui non in carne ambulat, fed in lum manet: fi autem mortuumfuerit, multumfrucipiritu
: ille qui rapitur non folum ad cælum, fed tum adfert. Ipfe granum pro nobis corpore folu-
etiam ad tertium cælum, rapitur ad paradifum 3 B tus & mortuus eft 3 ut fru&um multum adferret
& audit arcana verba quæ non licet homini lo- in nobis. Mors itaque ejus fruclus eft vitæ. Quod
qui : qui non in virtütibus fuis, fed in infirmitati- fattum eft ergo in ipfe, vita eft. Caro facta eiTin
bus gloriatur : ipfe lion in folo pane, fed in omni ip fo , vita eft : infantia fa d a eft in ip fo , vita eft :
verbo D e i vivit. Verbum enim D e i vita e f t , quia judicium fadum eft in ip fo , vita eft : mors fad a
Verbumcarofatfum eft. Unde p ræclaredixit Evan- eft in iplo,vita eft : remiiîîo peccatorum fad a e ft
gelifta : g)uodfatfum eft in ipfe ,vita eft. in ipfo,vita eft: vulnus fadum eft in ipfo,vita eft:
35. * Alexandrini quidem èc Æ gyp tii legunt : illufio fad a eft in ipfo, vita eft : divifio fad a eft in
Omnia per ipfum fa fía fu n t , (fi fine ipfo factum eft ipfo, vita eft : fepuîtura fad a eft in ip fo , vi ta eft :
nihil quod faftum eft. & interpofita diftindione refurredio fad a eft in ipfo, vita eft. Vide quanta
fubjiciunt: In ipfo vita eft. Salva fit fidelibus illa C in ipfo fad a ,fu n t, quibus vitæ noftræ fad a con-
diftindio : ego non vereor legere : £>uod fatfum verfio e f t , ut quæ perierat, redderetur. A d pofeftin
ipfo, v ita eft : 8c nihil habet quod teneat ar-
tremum vendido fad a eft in ipfo,vita eft: redeni-
tio fad a eft in ipfo,vita eft. A d mortem venditus
eft àjuda,emtusàjudæis ad morteni} u t pretiofo
ejus fanguine nos redimeremur ad vitam. Hæc
eft vita quæ fa d a e f t , hæc eft vita quæ apparuit,
hæc eft vita quam audivimus, hæc eft vita quæ
erat apud Patrem 3 quia ipfe qui erat in principio
rianus j quia non illius venena confiderò, fed lec-
tionis iacrai confuetudinem recognofco. N o n
enim dix it: Fadum eft Verbum ante omne prin-
cipiurn. N o n dixit : Fadum eft Verbum 5 ièd fi
quod dixerit audire defideras : Verbum, in q u it,
erat apudDeum. Erat apud Deum,qnQd cum ipfo
operabatur, cum ipfodominabatur. N o n dixit :
Fadum eft Verburc^ fed dixit : Deus erat Verbum : D morituris.
, ipfo poftea eft natus ex Virgine, ut efièt vita
Deus autem non fa d u r a , fed fad o r eft & creator.
Aperi aures, & audi : Omnia per ipfum fatta
funt,(fi fine ipfo factum eft nihil. Difcis elfe Filium,
in quo divinitatis eft p lenitudo ? Aperi aures adirne
paululum, Sc audi dicentem : j \updfactum eft
in ipfo, vita eft. In ipfo , in q u it, fadum eft : non
D e i Verbum fadum eft. A u t fi hoc mo vet te ad
calumniam, quia dixit : In ipfo fadum eft ; num-
quid & D e o Patri calumniaris, quia De i Filius
37. Ipfum hunc propofitum nobis locum in-
terrogemus ? Quid e f t , hominem in chrifto ? H o c
eft,fadum in Chrifto,/» quofafta funt omnia, five
Sedes, five Dominationes, five?rincipatus, five Poteftate
s , omnia per ipfum (fi in ipfo creata fu n t , (fi
ipfe eft ante omnes , (fi omnia in ipfo conftant, hoc
eft, in virtute ejus. Homo ergo in C h r ifto , qui
factus eft ad imaginem ejus Se fimilitudinem: homo
in Chriflo,quitotusin Chrifto fit.Sicut enim
Goloß. i.
16 , é> 17 .
dixit \qui autem facit veritatem, venit ad lucem ; E Deus per unitatem Se plenitudinem divinitatis
utmanifeftentur opera ejus , quia in Deofuntfacta ?
Au t quia Da vid d ix it: Confitebor tibi,Domine, quoniam
exaudifti me, (fi factus es mihi in falutem;
hoc eft,converfus es mihi in falutem,operatus es
mihi ad falutem ? Poflem aliis uti, fodnolo mihi
crcdas 3 ne putes a argumenta eile in g en ii, non
teftimonia veritatis.
36. Ipfo tonitrui filius, ipfo qui in Chrifti pec-
tore recumbeb at, ipie cui fecreta fua Dominus
Pater Deus totus in Filio eft ,Se Filius in Patre :
itaperintentionemSe pietatis afFedum(ut exempli
v ice, non comparationis utamur) homo totus
in Chrifto eft 3 qui enim adhæret Domino ,
unusfpiritus eft. Homo ergo in Chrifto, non ille
terrenus,non ille peccatijfedhomo Chrifti.Quid
ergo mo vet: fi)uod fattum eft in ipfe, vita eft-} [\ Sc
homo præcipueinterior, in ipfo faduseft,in ipfo
crucifixus, in ipfo renovatus, in ipfo fopultus, Sc
lion tacebat : cui Petrus innuit ut Dominum in- p cum ipfo confopultus^ in ipfo refufcitatus ? Quid
terrogaret, Sc ille in te r rog a vit, Sc Dominusre-
velavit:ipfeexponat quid fenferitdeeo quod ait:
Jfluodfattum eft in ipfo, vita eft. Audi ergo inter-
pretantem , quia tuas, arriane, calumnias jam
cavebat : £)uod erat ab initio; (fi quod audivimus,
(fi vidimus oculis nostris j quod perfecximus, (fi manus
noftra fermata funt de Verbo v ita , (fi vita apparuit.
Caro ergo eft quæ in Chrifto apparuit, vel
Chriftus in carne : ipfe noftra in omnibus vita eft.
Ipfius di vini tas, vita e li: ipfius æternitas,vità eft:
ipfius caro,vita eft : ipfius paffio,vita eft. Unde Se
Hieremias ait : In umbra ejus vivemus.Umbra ala-
*• G r e c i omnes,nedum A lex andrini, & Ægypcii hunc^Jocum I
legune in huncinqdiim: F«*t» <!ì òu/vJ ìy in v , 5 ppeì' ìy in v [
v ii ì t ì -yiymt. Aliam vero interpundionem exhibent latina I
exemplaria, & Latini Pitres vulgo feijiiùncur» ( ' ’ 5|:
m o v e t , ut d ix i, quia fcriptum eft : ¿¡hudfattum
eftin ipfe,vita eft; cùm homo dixerit : In Deo facie- rßi. ¡ 9.
mus virtutem ? Si quæris quæ vita f i t , fi moveat 14-
quod fadum fit in ipfo,accipe. Nempe vita, Ec-
clefia eft. In ipfo fad a e f t , in ejus c o ita , in ipfo
refufeitata Eva. Eva autem vita, hoc e ft, quod
fadum eft 3 quia Eva quæ perierat,falva fa d a eft
per EccIefiam,hoc eft,per filiorum fuorum gene- 1. Tim.
rationem,ficut fcriptum eft ; quia delidum fupe- u-
rioris prævaricatricis fobria emendavit hereditas.
Unde Sc ipfo Paulus raptus eft ad vitam, qui
ante erat perfocutor ad mortem.
a. Ita edit, omnes- Mff. vero Fere ad unum , argumenti effe ingenia.
N o n male y lì voces , arguments ingenia fumas pro argunien-
! tationis triticis & cavillis , liv e fophifmatis. Vide Glollarium
Cangii ad nomen, ingenium.