Commentarius in Cantica cantic.
mmi b
f. 10.
Curii. X.
Cunt. 6.
f . II.
Lib. 3» de
yin.
P/i/. U S.
Verfu 4.
i<5n
fcriptum eft : Qui'vicerit » daUil ei federe mecumìn fede mea »
Tic/« & ego vici. (ÿ" fedi cum Patre meo in fede ipfiuí. Hinc
philofophi ciirrilia illa animarumin fuis libris expreíTere
^certamìna , nec tamen ad palmam pervenire potuerunt#
'cpioniam fuavitatem Verbi & alrimdinem , illorum ani nix
Tiefcieritnt. Adfcendam, inquit , inpalmam vincendo fx-
Gulum 311t teneam Verbi altitudinem, quam cognovit hxc
anima , in qua erat Verbi convergo 3 fie enim ait :
13. Ego fratri meo , & fùper me converfio ejus. Hunc
fenfum tertio repetivit diverfe in 'Canticis canticorum.
In principio ait : Frater meus mihi » & ego ei : qui pafci-
tur in liliis ufcjue dum adfpiret dies, & inclinentur um-
■bra. Deinde ait : Ego fratri meo , & fr ater meus mihi,
qui pafiitur inter lilia. In fine ait : Ego fratri meo > &
fuper me converfio ejus. Primiun ad inftitutionem animx 3
ideo & premiar : Frater meus mihi ; ilio enim demonstrante
fe , etiam adhxrendi Deo fumfic aíeáiim. Quod
fequinir fecundum profettum : tertium fecundúm perfec-
tionem. In primo quafi in inftitutione adhiic umbras vi-
det-aniñia , necdum Verbi appropinquantis revelatione
commotasi '& ideo adhuc ei dies Evangelii non refulge-
bat : in fecundo fine umbrarum confufione odores pios
carpir : in tertio jam perfetta requiem in fe Verbo minify
trat -, ut convertatur fuper earn , & caput fuiim rechnet
atque requiefcat, & invitar ad agrum luum , dicens :
.14. Venifrater meus, exeamus in agrum, requiefcamus in
cafiellis. Supra ad hortum invitabat, hìc ad agrum ha-
bentem non folum florum gratiam, fed eriam tritiaim &
hordeiim, hoc eft, folidarum firmamentum virtutum a ut
fruttus ejus adfpiciat. Requiefcamus. inquit , in cafiellis, ad
qux Adam cura de paradifo ejettus effet, fuerat relega-
tus : in his requiefcebat , fed terram operabatur.
15. Qua autem ration.e exire eum in agrum velit, intel-
lettus manifeftus eft 3 ut quali bonus paftor pafcat gre-
gem fuura, laffos allevet, tevocet errantes. Nam et fi ifta
anima nova & vetera fervaVit, tamen funt adhuc velut
agni , qui lattis fucco nutriendi funt. Ergo quali perfetta,
non pro fe ., fed pro aliis intervenir 3 ut de finu patris
exeat., ut procedat foras tamquam fponfus de thalamo
iu o, egrediens currar viam, ut infirmes lucretur , non in
ilio fecreto patris folio „ & in illa luce immorerur , quo
invàlidi equi coitfcendere non queunt 3 fed ut adfumatur,
& inducaturin domum Sponfx atque fecretum. Sic foris
'•/ibi, ut nobis intus : fit medium noftrum, et fi non videa-
tur à nobis. Unde ait : Quis dabit te , frater , lattantem
ubera matris mea ? Inveniens te foris ,ofculabor te. Bona
anima , quæ foris eft, ut Verbum intus fit : ilia extra corpus
, ut Verbum habicet in nobis.
16. Adfùmam te. inquit, & inducam te. Rette adfumi-
tur , & inducitur Verbum Dei-, quia pulfat animara , ut
aperiatur fibi oftium i & nifi apertiun fibi oftium invene-
rit, non intrat. Si qtiis autem aperuerit januam , intrat &
ccenat. Sic Sponfa Verbum adfumit , ut adfumendo do-
-ceatur. Unde non immerito adfcenditad hanc, ad fupe-
riores manfiones, & femper proceffum accipit virtud s.
17. Veni frater meus . exeamus in agrum » requiefcamus
in cafiellis, diluculo furgamus in vineis, videamus fi floruit
vitis. Multi agri fruttus habent, fed ille melior eft, qui
& fruttibus redundar & floríbus. Eft ergo Ecclefix ager
diverfis foecundus copiis. Hîc cernas germina virginiratis
flore vernantia, illic tamquam in campis filvx, viduita-
tem gravitate pollentem, alibi tamquam uberem frugem
Lcclefix, fegetem conjugii replentem mimdi horrea , ac
veluti maritata; rinex feetibus torcularia domini Jefu re-
dundantia, in quibus fidelis conjugii fruttus exuberat.
18. Sponfa defiierii fui copiara adepta , loquitur ad
Sponfum : Veni frater meus , exeamus in agrum, requiefcamus
in cafiellis, diluculo furgamus ad vineas. Advertís
quemadmodum Sponfa Verbum inviter Dei , ut veniat
in terras & tollat peccata mundi. Ager hic erat ante de-
fertus , fentibus noftrorum fquallidus delittorum , hor-
iidus fpinis. Caftellum erat in quo religaras Adam perpetuo
fus pofteritatis heredes ftnngehat exfilio. Ilio ergo
uucit Ecclefia Chriftum, ut Adam liberei. Deinde exfuli-
-bus .abfolutis, coepit mundi iftius ager idoneos habere
cultores :■& qui erat ante jejunus, fattus eft vitis æternx
IBS
A plantatione fcecundus. Ncc fic tameft fpitìtalibus Ixta pai-
mitibus evagarar., fed ad has vineas vocat Chriftum', ubi-
pfallentes fint & orantes, ubi nottibus ac diebus fruttus.
innoxius perfeveret.
•ip. Ibi> inquit, dabo -ubera me a > ibi mandragora dede-
runt odorern. Plerique difeernunt quemdam inter mandra-
goras fexum ; ut & mares & feminas putent effe, fed fe-
minas gravis odoris. Significar ergo genres , qux ante
feetebant, ciìm effent infirmiores evirata quadam im-
becillitate perfidi® , boni odoris fruttus fecre ccepiffe L,
poftquam in adventum Domini crediderunt. Legimus
etiam quod mandragoras acceperit finita Rachel à iorore
B fua Lia -, ut concederei ei illa notte dormire cum fanito
Jacob. Mandragoras Ruben primogenitus adtulerat ma-
tri fux Lix, qux lippientibus oculis, Synagogx figuram
accepit 3 quia Chrifti gratiam. vi dere non potuit, hebe-
tato debilis mentis obtutu. Quo declaratur quod fruttus
quosante Synagoga à primogenito Dei Filio fufeeperat,
Ecclefix conceffit. Sed quia illius nottis perito concubi-
tu concepit &'genuit Lia fux pofteritatis heredem, im-
pleyit mylter-ium 3 quoniam credenribus apoftolis, reliquie
. Judxorum per elettionem gratix falvii fatte funt,,
unde ait Ecclefia.
A'o. Nova & vetera , frater meus, fervavi tibì. Quis da-
q bit tefratrem laftantem ubera matris meaì Inveniens te foris,
ofculabor te -, & qui de/n non Jpernent me. Adfumam te <&
inducam in domum matris mea. & in fecretum ejus qua concepit
me, ibi docebìs me. Habens ergo informationem na-
varam & veterum Scripturarum, nec defpicabilem fe fen-
tiens* non folmn orationibus in fecreto cordis Verbum
tenet, veruni etiam plallentis chori vocibus ., velut qui-
bufdam eum gratix ofeulis ofculatur.
-zi. Nova & vetera, frater meus, fervavi tibii hoc eft
dicere, teneo omnia mandata novi & veteris Teftamehti.:
Sola hoc dicere Ecclefia poteft : non dicit alia congregano,
E> non dicit Synagoga, nec fecundum litteram nova tenen$‘,
nec fecundùra fpiritum vetera. Non dicit hxrefis manichea
, Vetera fervavi tibi. qux prophetas non fufeipit.
Merito dealbata dicitur , qux utriufque fulget gratia Tef-
tamenti.
42.. Adjuravi vos fili a Hierufalem, quod fùfeitetis er re-
Jùfcitetis di letti o>!e7/i ufquequo voluerit. Adhuc quxrit fuf-.
f citantem , & fufeirari earn fibi pofeit à filiabus Hierufalem,
quarum gratia , hoc eft, animarum fidelium Sponfum
in amorem fui uberiorem defiderat provocari. Di-
cunt itaque virrates illx, qux portas cuftodiunt celi.
C A P U T O C T A V U M .
E
i. f \ Va eft hac qua adfeendit candida , innitetts fùper
fratrem fuum ? Quomodo ea qux pofuit caput
fuum fuper lxvam fapientix , ut aperiret manus pauperi
ad fubveniendiun inopi 3 partitis aut derelittis fibi, non
invafis atque direptis divitiis uteretur, qux glorie cupida
bonis etiam operibus adquifivit, non inani fxcularis jac-
tantia ambivit dignitatis 3 hoc eft enim caput fuum , &
quoddam fenfuum principale fupra manum fapientix
conftiraere. Ea, inquam, anima meritis adfeendit albenti-
bus, ex ifto vite hujus ut plerique habent deferto, ad ilium
florentem femper locum jucunditatis eterne..
P i . Iftx funt virtutes , qux & in Efaix libro dicunt : Quis
eft ifte qui advenit de Edom,rubor vefiimentorurn ex Bofor,
fic fieciofus in ftola ? Iftx, inquam, funt qux mirantur ex
ifto eonfragofo fcopulofoque deferto aliquain adfeen-
dere animam poffe, fine magnoram labe vitiorum 3 &
ideo gratulantur repertam , qux veftimenta innocentix
naturàlis non polluerit atramenro infipientix fxcularis ,
fed magis fapientix fpiritalis & gratix candore mundarir.
Admirantur filix Hierufalem, ìan&x anime patriarcha-
rum & prophetarum, veteramque juftorum, vel cxleftes
potenti® dicentes ; Qua eft hac qua adfeendit dealbata in-
nitens fuper fratrem fuum ? Hoc eft , talibus folemnirati-
bus fulget Ecclefia, & qux ante per diem fufea erat, jam
fplendet in nottibus , & relucet. Ipfe quoque Dominus
tanto mimere pfallentium delettatus ait :
, 3. Pone me utfignaculum fuper cor tuum , utfigillum fùper
brachium tuum ) quia valida eft ut mors car it as » durtu
f- »5.'
Pfalm. 118.
Serm. i.%.
verf.ultimt.
f . ft
Pfitl. l it i
verf. j .
Pfalm. I I 8.
E (criptis S. Ambrofii collettus.
ftcut inferi , aelils tuUs. Ala ejus , ala ignis , & fiamma. A & Paulus ait : Filioli qubs ego par tòrio , donec formetur GaUt, 4
Aqua multa excludere non potersi caritatem. & fhmina non Chrijhis in vobis. Parturivit "
enim qui in utejro accipit fpiritum
obruent eam. Quia vidit tantam devotioném Ecclefia ,
falutis, .& aliis infundir. Unde quoniam jam formants
idoneos putat elle jam populos , qui in corde noftro Sé
ìli hac erat Chriftus, ait :
fii brachio fìgnaculum ejus portare polllmus. Ipfum enim
p. Pone me ut fìgnaculum in cor tuum > ut fìgillum in brachium
Pater fignavit Deus , & qui teftimónium ejus accepit,
tuum. Signaculuni Chrifti in fronte eft, fignaculum
fignavit quia Deus vérax eft 3 & ideo operàntes cibum
permanentem in vitam .xternam figliati funt ad imagi-
•riém & fimilitudinem Chrifti , qui eft imago invifibilis
Dei. Sicut ergo Deus verax eft , & tu figna in tuo fenfu
& opere veritatem 3 ut os tuum non loquatur menda-
ciuni, manus tux ñon operenrar opera hominum , qux
in corde : in frönte , ut femper confiteamur : in cordò,,
ut femper diligamus : fignaculum in brachio , ut femper
operemur. Luceat ergo imago ejus in confi-filone noftra,
luceat in lettione, luceat in operibus & fattisi ut fi fieri
poteft, tota ejus fpecies exprimarar in nobis. Ipfe fit
caput noftrum , qiiia caput viri Chriftus : ipfe oculus
funt fàllacis iftius mundi : fed illa qux Dei funt, ut pau- B nofter, ut per illum videamus Patrem : ipfe vox noftra-',
peribus largiantur , debiles fublevent, mortuos honorent per quam loquamur ad Patrem : ipfe dextera , per quam
Pfalm. 6 7.
Pfalm. J4 .
tumulis fepulturx. His operibus caritas qnxritur , ut ne-
n o poifit à Chrifto velpericulo mortis avelli 3 unde ille
aìt : Quis nos feparabit d Chrifto ? Tribulatio > an anguftia,
an perfecutio ? Et infra : Confido enim quia ncque mors. ne-
que vita , ncque Angeli-,
4. Ea fpecie etiam zelus durus eft caritatis, &alx ejus
ale ignis. Habet alas ficut columba , funt enim penne
columbx deargenratx, quibas evolat qui diligit 3 dicens :
Ecce elongavi fugiens, & manfi in folitudtne : fed àlx cari-
tàtis ale funt ignis , quibus dilettionis inflamniat a
Deo Patri facrificium noftrum offeramus. Ipfe quoque eft;
fignaculum noftrum, quod eft caritatis & perfettionis in-
figne quia diligens Pater fignavit Filium , ficut Iégimus :
Qucm Pater fignavit Deus. Càritas itaque noftra Chriftus.
Bona caritas, quando obtulitfe morti pio dilettis : boria
caritas qux peccatimi remific.
10. Et ideo anima noftra induarcaritatem,- & caritatem
ejufmodi qux fit valida ut mors j quia ficut mors finis pec-
catomm eft, ita & càritas 3 quoniaiii qui ‘diligit Dominimi,
peccare definiti Caritas enim non cogitai malum, neque 1
3. reni. Hoc vapore fecit Dominus ferventes Angelos fuôs U gaudet fùper iniquitate, fed omnia fùftinet. Nam qui qux
fpiritus , & miniftros fuos ignem urentem, fed non exu-
rentem. Legimus & alani templi, fupra quam diabolus-
teiitans , fecit adfeendere Salvatorelli, qux erat in templi
culmine. S.int ergo faftigia pietatis, funt culmina caritatis
, qux vaporem gratix pettoribus humanis adolere con-
fueverunt 3 ut multa aqua exftinguere atque excludere
non queat caritatem,& fulmina eam fxcularium tempef-
tatiun nulla concludali!. Diximus quia Caritas excludit
rimorem , non diximus quod excludit omnem perturba-
tioneni3 etenim qui Deuni diligit, profonda eftei confirmât
® mentis rranquilKtas.
fua funt non quxrit, quomodo aliena ,quxret ? Eft & mors
illa valida per lavacrum , per quod peccatimi omne fè-
pelitur, & culpa dimittirar. Talis erat caritas quam defe-
rebat evangelica illa millier, de qua Dominus ait : R'e-
rniffa funt peccata ejus multa -, quoniam dilexit multum. Eft
&. illa mors fanttorum martyrum valida , qux culpam
abolet fuperiorem 3 & ideo valida,- cujus ñon impar eft
caritas, qux adxquatur martyrum pàifioni, ut auferat
meritum delittorum.
il. Zelus quoque ut inferi, quoniam qui Dei zelum
habet, pro Chrifto nec fiiis parcir. Itaque & mortem ha-
5. Aqua , inquit, multa non poteruut excludere carità- D bet caritas , & zelum habet caritas, & alas ignis habet
Z f y '
tern, & flumina non inundabunt ipfam. Multa aqua diver-
farum eft paflipniim, & flumina fxcularium cupiditatum
corporalibus motibus incitata , qux tarnen mumm cari-
tatis fubyertere non poflimt. Ideoque caritate fundatus
Pfalm. 113. dicit’.Torrentempertranfivitanima noftra. Numquid aqua
maris excludere Moyfis pötuit caritatem ? Et ut fecundum
litteram tibi plalmorum feries fuffragetur , nempe
diligens Deum , tiitum fibi credidit iter effe per maria:
qui autem non dilexerant Deum , hi demerfi fluttibus ,
dignum facrilegii fui exitum pertulenmt.
y. - 6. Qua eft hac qua adfeendit . innitens fuper fratrem
fuum ? S jperius dixerunt, Qu&nam eft hac profpiciens ta
lfaac. c. 8. quarti dilucidimi,Jpeciofa ficut luna, eletta ut fot ? Hic plus
quod adjiceretur, inventimi eft,eo quod Verbo Dei in-
nixa adfcendeiat 3 perfettiores enim fupra Chriftum re-
cumbunt,. ficut & Johannes in Chrifti pettore recumbe-
bat. Ita ergo & hxc vel incumbebat in Chriftum, vel
fupra ipfum fe reclinabat : aut certe quoniam de nuptiis
loquimur, jam quafi tradita in Chrifti dexterà, in tliala-
mum ducebatur Sponfo. Et quia jam copula caritatis eft,
lilanditiir ei Sponfus, & dicit :
f. f. 7. Sub arbore malo elevavi té, illic parturivit te mater
caritas. Denique Chriftus diligens Moyfen , in igne ei
apparirà. Et Hieremias habens in fe donum divine cari-
tatis, dicebàt : Et erat ignis inflammans in offibus meis, & Hierem.
diffolutus fum undique, & f erre non poffum. Bona igitur
• caritas alas habens ignis ardentis, qux volitat per pettora
& corda fanttorum, & exurit quidquid materiale & ter-
renum eft : quidquid vero fincerum eft : probat, & quod
cónti gerit, fuo igne meliorat.
11. Hunc ignem in terram niifit Dominus Jefùs, & re- Lue. 11.
folfit fides, accenfa eft devotio, illuminata.eft caritas,
juftiria refplenduit. Hoc igne inflammavit corda apoftolò-
E mm fuoram , ficut teftatur Cleophas dicens : Nonne cor Luc- *4-
noftrum ardens erat in nobis, cùm aperiret Scripturas ? Ale '
igitur ignis ili fiamma ,Scriprarx funt divine. Denique
aperiebat Scripturas, & ignis exibat, atque audientium '
corda pehetrabat. Et vere ale ignis, quia : Eloquia Do- Pfalm. 11.
mini eloquia cafta. argentum igne' examinatum. Cùm Pau-
lùs quoque adfumeretur à Chrifto, vidit circumfolfiflè
fuper fe lucem, & fuper eos qui fimul erant, cecidit à
pavore, & probatior refurrexit. Denique apoftolus fattus
eft , qui perfecutor advenerat. Spiritus quoque fanttus
defcendit,& replevit totam domum in qua erant plurimi
tua. illic parturivit te qua peperit te. Bona anima qux p fedentes, & vifx funt difpertitx lingue tamquam ignis.
requiefeit fob arbore fruttuofa , & maxime boni odoris.
Nani fi Nathanael bonus, in quo dolus nullus.erat , fob
arbore fici vifus eft; utique bona anima, quxfubarbore
mali elevata eft à Sponfo fuo. Plus eft enim eievari,qiiam
videri : plus etiam à fponfo eievari. Nam etfi Nathanael
videbatur fob arbore, tamen anima ejus fponfa non erat 3
quia occulte veniebat ad Chriftum, quia verebarur Ju-
axos. Non erat fpeciofa ficut luna, eletta ut fo l , qux
erat in umbra 3 quia qux fponfa per diem nubit, publice
confitetur. Ideo ifta foli arbore mali, illa fub ficu 3 quia
hxc confeilìonis fux odorem diffundebat longius , illa
habebat piuitatis innocentix fuavitatem, flagrantiam fpi-
riras non habebat.
8. Illic > inquit, parturivit te mater tua, illic parturivit
te qua peperit te ; ibi enim nafeimur, ibi renafeimur. Par-
curiuntur autem in quibus imago Chrifti formatur, unde
Bone ale càriraris, vere ale, alx qux volitabant per <
apòftolorum : & alx ignis, quia purgatura fermonem lo-
quebantur.
13. His alis evolavit Enoch raptus ad cxlum , hisalis
evolavit Elias curru igneo, & equis igneis ad foperna
tranilatus. His alis dominus Deus per columnam ignis de-
ducebat patrum plebem. Has alas habuit Seraphim,quando
fomfit carbones ignis de altari, & tetigit osProphetx,
& iniquitates ejus abftulit, & peccata purgavit. Harum
alarum igne purgati font filii Levi, & baptizabantur po-
puli nati onum,ficut teftificarar Johannes, dicens de domino
Jefu : Ipfe vos baptizjabit in fpiritu & igne. Merito uri 1
renes fuos volebat & cor fuum David , quia alas igneas
caritatis feiebat non effe meraendas. Merito Hebrxi pueri
in fornace ardenti non fentiebant ignis incendia 3 quia
caritatis eos fiamma refrigerabat. Et ut pleniuscognofca--