Efai. S- i
Eccli. 18 .
E fai.y l-
Ephef. t .
Efai. 6.
Cant. %.
9. 10. li
Ö» it-
Pfal. i j ,
enim ab homine exxdificari p o te ft , fed à De o A
• v iv o , qui ait : Et macerìam circumdcdi. Perdide-
runt igitur falutem qui maceriam perdiderunt.
Maneat ergo maceria , maneat hæc fepis. Vis
fcire quam fit utilis fepis ì Sept ¿tures tuas fpinis
dr tribulis, (fr noli audire linguam nequam. Sepis
enim ifta te défendit à culpa.
26. Ergo dominus Jefus qui poftea fecundum
carnem venit in lucem,veteris illius munitionem
fepis inftaurans, in majorum nos adum 6c anti-
quam fimplicitatem fidei reformavit. Unde de B
eo & Propheta dixit : Vocaberis adificator fepis.
T u lit enim illuni obicern qui unitatem mentis Se
corpor is, feriemque vitæ fimplicis dividebatj
atque ipfe fadus eft pax noftra, qui fecit utraque
unum , Se medium parietem fepis folvit. Quem
parietem exponit Apoftolus inimicitias effe in
carne. Has ergo inimicitias tulit Dominus, Se
pacern refudir, legemque mandatorum in decre-
tis evacuavit 3 u t-duos conderet in uno novo Jbo-
mine : in quo non folùm exteriorem 8e interio- (
r em , fed etiam Judæum fignificat Se G rxcum 1
ut effet omnia Se in omnibus Chriftus. Dominus
enim fab ba ti, fuperftitionem tulit fabbati cor-
p ora lis , Se quafi medium folvit Legis parietem :
qui nos ab ea pietate q u x fecundùm Deum eft,
decretorum difficultate prohibebat ; eo quod
jux ta Moyfi legem non e ra ta facile atque poflìbi-
le gentibus militare D e o ,cùm inanis fuperftitio
• Jucìxorum purum affedum gentium à fubeun-
da obfervatione revocaret. Quid ergo ? Lex inu- ,
tilis ? Abfit : fed utilis incredulis, infirmis necef.
fa r ia , qux lúbricos Se errantes prxcepti faluta-
ris aufteritate co liib e re t, Se obfervationum ad-
tentione concluderet. Bona autem Lex eft, quia
fpiritalis. Ei ergo non b ona, qui non putat fpiri-
talem: qui mente exiguus humilifque fadus,eam
q ux fuper Legem eft, majeftatem feilieet C hrifti
videre non potuit. Quàm utique tamquam fupra
illuni parietem refpiciens ilie mente fublimis
l- Efaias gloriam De i v id it , q u x videtur in monti-
bus , non in collibus.
27. Do cuit itaque nos Ecclefia in Canticis can-
ticorum , quod ifte paries domino noftro Jefu
Chrifto obftare non p o tu it, nec ei qui fecutus eft
8- Chriftum, dicens : Vox fratris mei : ecce hic venit
fattens fuper montes, & tranfìliens fuper colles, fimilis
frater meus caprea vel hinnulo cervorum in monttbus
Bethel. Ecce hic retro poß parietem noffrum ,profpi-
ciens pcrfcneftrasyprofpiciens per retia.Refpondit fra -
ter meus, dr dixit mihi : Surge, veni próxima mea,
fpeciofa mea, columba mea ', quoniam ecce hyems tran-
f iv it , pluvia abiit, difeeftitfibi t flores vififunt in terra
, tempus fecandi advenit, vox turturis audita eft.
Flores, apoftoli : tempus nieilis,fruduseft Chrift
t i :v o x turturis, vox Ecclefix. Jure igitur D e i
Filius pofteaquam terrenos homines nec gradientes
ad fuperna, Se corporalibusinfpexitan-
5. guftiis coartatos ( non enim erat qui faceret bo-
num, non erat ufque ad unum ) defeendere in
terras ipfe dignatus eft 3 u t parietem ilium Legis,
h oc eft, molem quamdam Se fuperftitionem in-
telledus corporalis auferret, qux quafi prernea
. Rom. edit, contra ecterarum , a c mlT- fidem eli fera t , atque |
pofftbile. Sed jam advenimus,»o» pojjfibilt,(xpe p io diffìcili, u fàrpaii. |
b. Ita cun&i mil". Edit, v e ro , Dicitt mihi fub Lege volentes effe , I,
Legem See. His accedi tA p o f to lit c x tus atque omnes vcrfioncs, |
ret Se obumbraret corda populoruni. Melior
igitur maceria, quàm paries. Denique non bonus
paries dealbatus. Quod non otiofe didum eft
principi iàcerdotum, eo quod medii parietis ini.
pedimenta fe rv ab at, quem dominus Jefus abftu-
li t quafi duram militiam , quo clariorem obfer-
vantiam religionis infunderetjut jam non unum
Judxorum genus quafi corporali quodam p rx fcripto
Legis inclufum, fed omnes gentes ad De i
cultum per Evangelium vocarentur.
28. Duo igitur gemini d u x geminx v i t x , dux
gerninx funt militix ; ita ut prior melior fit fe-
quente. E t ideo quod eft melius reformatum
eft. Quis autem neget Evangelium præftare Leg
i ? Bona tarnen L e x , fi fupra litteram mentem
erigas: Litter a enim occidit. Quid autem liaberet 1-c»r.
h x c hiltoria g r a t ix , nifi lucem tanti niyfterii vi-
deremus? Do cuit enim nos Apoftolus fandus in
fimplicitate hiftorix fecretum quxre re veritatis,
Se in quaidam non intelligibiles fecundum litte-
: ram diiputationes fenfum referre , fcribens:b bit- b
cite mini qui Legem legiflis , Legem non audiftis ? ^ ^
Scriptum enim eft quia Abraham duos filios habuiti S<1
unum ex ancilla , dr unum de libera : fedt qui ex
ancilla , fecundum carnem natus eft : qui autem de
libera, fecundum promißionem. Sift* fi*nt' inquit »
per allegoriam ditta, l ì a c enim funt duo Teftamcnta.
E t infra : Q ua autem furfum eft Hierufalem, libe- «Wi
raeft.
29. A d illam igitur quam medius paries inci-
) dere Se dividere non p o tu i t , mentis fublimitate
tendamus. Solutus eft enim fecundùm intellec-
tum corporalem ille paries veteris Teftamenti:
expulfa eft an c illa, tenetur libera. Ex libera fu-
mus liberi 3 libera eft enim Ecclefia,expulfa eft
Synagoga. Serviebat enim populus Judxorum ,
remotum eft-fervitutis jugum ,quod noftrx ani-
rnx quxdam colla reprimebat3iie ultra parietem
v itx prioris poflemus adfpicere.Habemusjugum
bonum ac le v e , quod habenis p a d s , Sc gratix
[ vinculis magis erigat,quam déprimât copulatos.
H ic eft Dominus, cujus in Z a ra typus ante p rx-
ceflit3 eo quod ex tribu Sc exfemine illiu sZ a rx
dominusjefus fecundum carnem non folum à
femina, fed etiam fub Lege generatus eft} ut eos
qui fub Lege erant, redimerei pretio fànguinis
fui. Cujus figura ideo in nianu illius Z a r x p rx-
celfit 3 ut promitteret nobis quia venturus erat,
qui veteris v itx revocaret ufum, 8c libertatem
quam tribuerat primo illi A d x , in Adam noviC j fimo reformareti ut jam genus hominum fine lege
fit fervitutis.
30.c Si igitur Thamar cognovimus propter my C (
terium inter Dominicas gcnerationes effe de-
fcriptam : Ruth quoque fine dubio pari ratione
minime prxtermiflàm xftimare debemus : de qua
fenfifle videtur Apoftolus fandus, cùm alienige-
narum vocationem gentium fpiritu prxvideret
per Evangelium effe celebrandum, dicens quod Jr. ri»1
Le x non fitjuftis p o lita ,fed injuftis. Quomodo
enim Ruth, cùm effet alienigena, Judxo nupfit?
E t qua ratione in Chrifti generatione ejus putavit
Evangelifta copulx com memo rationem effe
excepta Æchiopica > ubi fecundùm interprètent legituc : Dicitis
mihi : In prteepto Legis fumus, & non audijhs Legem.
c. Rom. edit, fola , Sic igitur . . . . deferiptam. gjui fu it Obtd,qui
fu it Dooz Sic. Cur etiam Ruth mentiontm fecit Matthaus.
132i Expofitio Evang. fec. Luc. Lib. I I I . 1326
faciendam, q u x Legis ferie vetabatur ?»N o n er- A e f t , unde 8c meruit au d ire: Jftuia mulier virtutis Ruth. j . io .
go ex legitima Salvator generatione manavit?
Videtur effe deforme, nifi ad Apoftolicam fen-
tentiam revertaris, quia Lex non eft juftis poftta,
fed injuftis. H x c enim cùm fit alienigena 8c Moa-
bitis ( prxfertim cùm lex Moyfi prohiberet has
nuptias, Moabitafque excluderet ab Ecclefia 3 fic
enim feriptum e it:Moabita nonintroibuntin Eccle-■
ftam Domini ufque ad tertiam (fr quartana generationem
, & ufque infaculum ) quomodo intravit in
es tu ; v c l quia bene fecifti mifericordiam tuam novif
ftmam ,plus quàm primant. Noviífimaenim mife-
ricordia E ccleíix congrcgatx c prxftat priori.
Quod brevius liíc dicimus, quia plenius in libris
digeífimus quos de Fide fcripfi. Appropinquavit
autem qui longe erat 3 quia elongavit qui pro-
xinius erat, 8c calceamentum proximi, muliere
adquifivit accepta. Mos enim erat ut qui proxi-
mus e ra t, fi nollet acciperein conjugium pro-
Lib. ) . De
fide ad Ora.
Ecclefiam, nifi quia fanda Sc immaculata mori- B pinquam fuam, calceamentum fuum lolveret, 8c
bus fupra legem fad a eft ? Si enim Lex impiis Sc alii cederet : in quo non mediocre myfterium, eo
peccatoribus pofita e f t , utique R u th , q u x défi- quod is qui alienigenam in typo fumfir, evangeniiionem
Legis exceflit,8c intravit in Ecclefiam, lizandi accepit facultatem.
Sc fad a eft Ilraelitis,8c meruit inter majores D o . 33. Denique in typo has fuifle nuptias teftatur
minici generis coniputari, propter cognationem benedidio feniorum dicenciuni: Det Dominus mumentis
e led a non corporis , magnum nobis lierem qua intrat in domum tuam, ftcutRachel, (fr
exemplum eft; quia in illa noftnim omnium qui ftcut Liam, qua adificavemnt domum Jfrael, (fr fa -
co lled i ex gentibus fumus, ingrediendi in Eccle- cere virtutcm in Ephrata : (frfit nomen in Bethlehem:
ffam Domini figura prxceflit. Hanc igitur xmu- (fr fia t domus tua ftcut domus Phares, quern peperit
leimig ut quia h x c moribus hanc prxrogativam C Thamar Iuda. De femine tuo det tibi Dominus ex hac
meruit adlcifcendx focietatis fu x , ficut hiftoria puella. Et accepit Booz Ruth, & fa fla eft- ei in matriibidem,
h
IX. & i).
doce t:n os quoque propter morum eledionem
in Ecclefiam D om in i, meritis fuffragantibus,
adlegemur.
31. Etenim cùm Ifraelitas in diebus Judicum
fuperioribus fames temporibus urgeret, à Bethlehem
civ itate Ju d ex , in qua natus eft Chriftus,
abiit vir colere in agro Moab cum uxore Sc duo-
bus filiis, Elimelech viro nomen, mulieri Noemi.
monium, Sc peperit Obed patrem Jefle , avuni
David. R e d e igitur fandus Matthxus per Evangelium
gentes ad Ecclefiam vocarurus, au do-
rem ipfuin Dominum gentilis congregationis,
alienigenarum generationem fecundum carnem
adfumfifle memoravit 3 ut jam tune effet indi-
cium quod illa generatio ederet gentium voca-
to rem , quem fequeremur omnes ex alienigenis
Filii ejus acceperunt libi uxores Moabitidas, no- D cong reg ati, relinquentes paterna, Sc dicentes ei
men uni O rp h a , 8c nomen fecundx Ruth : Sc in.
habitaveruntillic quafi decem annis, 8c mortui
ibnt. Sed derelida mulier ,duobus filiis Sc viro
proprio deftituta, cognito quod Deus vifitaret
I i r a e l, regredi domum parans, coepit fuadere
ut domum propriam repeterent uxores filiorum
fuorum. Una concelfit : Ruth vero cum locru
manfit. Cui cùm diceret iberus : Eccejam conflpon-
fa tua adpopulumfuum regrejfa eft, & addeasfuos
quinosad De i cultum vocaret, verbi gratià Paulo
, aut cuicumque epifeopo : Populus tuus, populus
meus: (fr Deus tuus, Deus meus. Ergo Ruth
iìcut Lia Se Rachel, oblita populum fuum, Se domum
patris fui,lòlvensvinculum Legis, ingreflà.
eft in Ecclefiam.
34. Solvit autem calceamentum, qui non accepit
Ecclefiam. Et Moyfi dicitur : Solve calceamentum
pedum tuorum; ne ipfe fponfus Eccléfix cre-
(fr tu revertere pariter cum confponfa tua , refpondit E deretur. Solus ille non fo lv it, qui verus eft fpon-
Ruth : Non contingat mihi dimitiere te, dr b redire ad fus. Et ideo dicit Johannes : cujus nonfum dignus
dcos meos ; quia quocumque tu ieris, ibo tecum, ¿r ubi folvere corrigiam calce amenti ejus. Ergo 8c hic typus
tu habitaveris,habitabo. Populus tuus,populus meus : e f t , Se xdificavit domum Ifrael.
Deus tuus, Deus meus. Et ubi mortuafueris, moriar:
dr ubiJepulta fue ris, fepeliar. Atque ita dux per-
venerunt Bethlehem. Hos igitur rnores, atque
hanc fanditatem erga focrum , pietatem erga
defund um, religionem erga Deum cùm cogno-
35. Quàm vero commemorano ejus Dominicx
proiàpix fuerit inferenda, declarar myfterii al-
tiorisexpreifio ,q u a proplietatum eft ex genere
ejus in Ephrara Chriftum effe generandum,cùm
dicitur : Det tibi Dominus...... f acere virtutem in
v ifle tB o o z proavus D a v id , juxta legem Moyfi, p Ephrata,& fit qomen in Bethlehem. Q ü x eft enim
ut fernen defundi proximi iiifcitaret, eam fibi n
elegit uxorem.
32. Refert autem advertere quod Sc in agro
pleno meflis reperta , manípulos, ficut feriptuni
c f t , colligens, Sc focrui frudus refervans, Sc non
poft ju v en em a b iit,fed virumperfedum fecuta
a. Edit. Amcrb. atqnc Era. Non ergo quod ex legitima Sic. Gill,
cum paucis mlT. Non ergo quod non ex legitima Salvator generatione
manavit videtur Scc. Nullo fenfu. Edit. Rom. Non ergo ex non
legitima Salvatore»» generatione manaße videtur Sic- Non melius ,
licccilli unus è Vac. cod. adflipulecur, nifi quod antc , legitima,
deeft , non. Germana Icilio e il, quam cx mil. dcccm opt ima: notab.
Mil. non pauci, redire ad Deum meum . Alii ; & edit, redire
ad Deot mtot. Sed in facris cod- neutrum invcuias ; ut verifunilc
lit mcram cile vcrborum Nocini rcpeticipncm ab aliquo librario
fcriptorc in Ambroiianum tcxtuin induilam.
c Ita mlT. (ex probaciiCmi, ncque ab his rcccdunt edit, nifi
quod pro > dicimus, legunc, ctmprehendi, non fccus a c multi cx
virtus, nifi qux per Chriftum gentium popuIoS
congregavit ? Quod autem nomen , nifi illud
quòd Bethlehem patria Domini fecundum carnem
nafcentis eft fad a ? Unde per Prophetam
didum eft : Et tu ^ Bethlehem lude a non es minima a
inter principes luda 5 ex te enim exiet princeps qui
míT. Aliorum vero nonnulli, prtftat priori : in quo non mediocre
myfterium: quidam , prtftat priori. Et non mediocre myfterium Scc.
Quidam cciam om ittu n t, non. Ac certe ha:c verba : in quo non
mediocre myfterium, incuria amanuenfium vcl loco m o ta, vcl fu-
peraddica vidcntur , cùm cadcm paulo poll repctanttir.
d. Rom. edit. Bethlehem Ephrata non cs minima in millibus luda ;
nimirum ex LXX- apud quos., i, ov ShImI/* cTwe itpy tli ,
«Aiw è s ei 6 ¿a) 00 }}\ia<nt In/J«- Ubi tarnen vides negationem
dceiíe , quam nec ulla biblia aliorum idiomatum agnofcunc. Ver.
autem edit. Bethlehem lu d t . . . . inter principes luda. Cui led ioni
fiiffragantur fcripti cod. nifi quod optimi habent, Bethlehem Iu -
d t t ; 8c alii nonnulli, nequáquam minima es : quo modo cciam re«
peritur apud Matth. 1 . 6.