Saniti Ambrofi
finerent, nec velli gium in devia Se tortuolà de'
flc&efem. Frequenter enim ignorantes ite r , fi
-tirata viarum lequantur, perveniuntquodefide-
rant pervenire, Se carent erroris amfraétu. Sin
autem ufurpent feire quod nefeiunt, 8c putent
aliqua lequenda compendia, à publici traélus itinere
recraentes erroris labyrinthos frequenter
incurrunt ; ut eos de itinere deflexille poeniteat:
Se ideo poli multa laborum difpendia ad iter
quod reliquerant, redire contendunt.
32. H ic ergo iènfus unus eft ,aliiis-autem ita :
Cogitavi vias me a s, non fuperiores, fed futuras;
ut ante meos aétus cogitationibus prxvenirem,
n e inconfulta operatione progreflus, aliquida in
ipfis cogitationibus offenfiohis inciderem : ut fi
agere aliquid velini, antecogitem utrum agendum
fitillud quod defidero , aut quo agendum
modo : fimiliter fi alloquendum, utrum alloqui
debeam: deinde publice, an fecreto loqui, p rx-
fentibus aliquib.us, aut nullisy ficut illud eft, ut fi
velisfratrem corripere,primo foluscorripias,fe-
cundo pr«fentibus duobus aut tribus teftibus,
tertio fi non audierit, coram Ecclefia. Itaque
fi pr«termillò ordine, velis coram Ecclefia fra-
trem increpare,quem ante rnonere debueras,er-
ratum ipfe cognofcis.Omnia igitur cum cogita -
tione fac ito , ut non te poeniteat operis tui. An
vero fi viam ingreftus,cùm veneris ad compitum
aliquod ( ita enim appellatur plurimarum velut
quidam concurfus viarum ) fi nefeias quod iter
ingredi debeasjftas tarnen Se cogitas iple tecurn,
utrum primam,an fecundam,an tertiam,an quar-
tam,vel certe quintam,fi ita eft,viam elfgas,quam
fequarisjnec putas prius adoriendum iter, quam
animo definieris, & pleniore mèntis intentione
decideris.Stas igitur cogitans qua: fit via, qu«in
civitatem ducat,ad quam tibi putas efte pergen-
durn. Quanto igitur magis animo debes ac men.
te confiftére,qui ad regnum cxlefte c o n te n d is i
cogitare tec'um , quia non ornnis via ilio ducit,
non ornnis via ilio dirigit ad Hierufalem illam
qua: in c«lo'eft ?
35. Sunt vi« qu« malos exitus h ab ent, quas
diaboli tentamenta triverunt ; Se ideo exitus ea-
rum , exitus mortis funt. H « nempe funt via:, de
quibus legifti in Proverbiis:^/^ funt via quavi-
denturviro retta eße,ultima autem earum adfpicìunt
in profundum inferni. E ft autem via anguftior illa,
qua: ducit ad De i regnum.Volens igitur eàm ingredi
viam qua: ad Deum ducit, non circumfpi-
cies,non tecurn ipfe tradabis, non confiderabisj
ne facile capiaris afFe£lu,fi vi« latitudine provo-
catus ingrediaris ite r , quod ad inferna deducat ?
Co g ita ergo ante,atque perpende quid facias.
34. Qu i vidcritjnqm^mulierem ad concupifcen-
dum earn jam adulter avit earn in cordefuo.Wìc uti-
quecog ita v itu t videret mulierem,ut videret ad
concupifcendum ; fed mala h«c cogitatiò relin-
quat vias fuas. Alius non cogitavit quidem, lèd
fubito adfpexit,Se captus eft,Se vidit,Se concupi-
vit,8c ideo lapfus eft.Quod fi fragilem fiium con-
fideraflet affeétum,Se ante timuiiTet, ne cùm v i-
diflet mulierem, mente caperetur Se animo jiitia.
Vet. edit ac miT. nonnaIli, in ipfis coacHonibus. Rom. è mar- I
gine imiiis V a t. in ipfis aci ioni bus Quidam mif. in ipfis concioni- \
bus. Rcliqui magno numero nobifeum faciunt.
b Regius cod. foius, forfitan dixißet uitnfquifquc : Cogitavi vias j
1 1068
A que non profpexiflet ad mulierem, neconcupif-
cereteam. Videns ergo mulierem non direxit pedoni
fuum in teftimonia D omini,qui fi antelap.
ftim fuum cogitare potuifiet,b forfitan direxiflet.
LJnufquifque ergo prius cogitet quomodo videac
mulierem j ut non videat ad concupifcendum
earn, aut non adtendatin earn. Si autem videns
repentè, vel bona cogitatione fundatus, dirigat
p>edem fuum ad teftimonia Domini, ne in capti-
vitate permaneat : utique ei profuit cogitatio.
B Poftrèmo amansc mulierem, diligens, Se concu-
pifcens,Chriftumconfideret,judicium ejus,teilL
rnonia ej us de pr«miis calli tatis,Se relinquat.vias
concupifcenti«,Se fequatur vias Chrifti: habebit
laudern in e is, fi contemplati« dominimi Jefum,
contemnat carnis ardorem, flammamquelibidi-
nis quali quodam fonte reftinguat,allidat tene-
ras Se infirmas cupiditates ad petram Chrifti'.
35. C og ite t ergo primùm, ut eadem repetam,
quemadmodurii videa t, quemadmodum loqua-
C tur.Bene cogitavit qui dixit: : Pone, Domine, cujlo- J
di am ori meo ; ne forte dum mens inflammat ar- -
dorem, lingua fermone labatur,aut multiloquio
incauto etiamquod mens non cogitavit,incur-
rat loquendi facilitate: cogitet quemadmodum
pedem fuum dirigat,maiiurn adferat ; ne irnpetu
indignationisimpulfus,cùm repellere debeat in-
juriam, ipfe alteri jactum notabilis c«dis illidat.
Cogitàndum eft igitur quid geramus j ubi enim
prxcedit cogitatio, maturitas operationis adhi-
D betur. Itaque pes ifte fidei veftigium eft, quem
meditatione perpenfà,à corporàlibus moribus ad
teftimonia divina defléxit.
36. Quid igitur profit cogitare ante , quod
poftea faélurus fis , docet verficulus qui fequi-
tur : Paratus (um,& non fum turbatus, ut cujlodiam
mandata tua.Ubi cogitatione quis prxvènit quod
adurus eft,femper paratus adagenduni eft,lem,
per fìxusSe validi«; ut non queat fubita aliqua
accidentinm ofFenfione turbari. Nulla èumfla-
E bralcopulofxnimisambitionis excutiiint, nulla
procella atque tempeftas injufta: invafionis exa-
gitat,non petulantisoculus meretricisillaqueat;
oculuÌ5 enim meretricis, laqiteus amatoris eft. In
aliena miièr capitur poflelfione , qui improviiò
igne pr«véntus pofleffionem ili« mentis àmifir.
Si perfecutio ingruit,invenit jam paratum5utubi
poiTitefle perturbano falutis in ce r t« , ibi iperata
lacri corona certaminis provida futuri meditatione
demulceat. S ià maledicis obtreda tori bus
F frequenter obroditur,cogitet quia noneftdifci-
pulus fuper magiftrum , neque lervus fiiprà do-
minum. Si fupra D e i Filium opprobria expro-
brantium nefanda ceciderunt, quemadmodum
ièrvus exiortem eorum Iperare le poteri t> Idéo-
que mentem fuam p r«parare debetj ut cùm ifta
acciderint,turbare le non queant. Pr«paret ani-
mum Se meditatione cómponat,ut polfit dicere,
fi tamen polfit: Q u ii noi feparabità cantate c h r if
tiìTribulatio,an angusti a fame!? &c.Quare autem
non feparetur, adjecit: Sed inhis omnibuifu-
peramui,inquit, & vincimm proptereum qui dìlexit
noi. Meritoque confirmatus zit-.Confido enim quia
mtas, & averti pedes meos in teftimonia tua. Ergo prius & c.
c. it a nilT. omnes G a ll. Edit, vero , mulierem^ f i aver ter it non
tantum pedem, fed & mentem, ut diligens & c. Scd qux in mil’, dc-
funt, nifeil aliud quam fenfum pcrvercunt.
1069 in Pfalmum X C V I1I. Expofit i o . 1070
r
f. 60.
neque mors, neque v ita , neque Angeli. . . . neque Po- A
tejlatei , nequeprafentia, nequefutura . . . .feparare
noi poterunt a caritate D e i, qua e f in chrifio left.
37. Multa ApoftoJus dixit, contra- qu« fuda
nobis eft:fed alia facilia funt, vel certe non hujus
temporis aut loci 5 ut.dilcutere omnia debeamus,
qu« fint qu« nos feparare polfint à caritate De ij
nifi diligentius refiftamus, Illud nunc quod vide-
turobfcurius, non pr«termittimus, quia aie : Neque
altitudo , neque profundum : qu« funt gravia
tentamenta.Denique habes in Elaia fcriptum ad 3
regem Achaz: Pete tibifgnum a Domino inprofun-
dum3autin altum.Relpondit ille: Nonpetam,neque
tentabo Dominum. Myfticum illi propofitum e ft,
fed non intellexit : & veritus eft ne tentare D o minimi
videretur, fi fignum peteret in altum ,
aut in profundum. Dominus autem volens gravia
tentamenta remedio fupplantare divino ait :
pece Virgo concipiet in utero. H o c eft magnum fignum,
quod altitudinis,& profundi tentamenta
deftruxit. Dominus enimJefus non rapinam ar- q
bitratus eft elle fe «qualem D e o 5 neque qu« fua
funt, requifivit, lèd formam fervi accepit,humi-
Jiavit fe ufque ad mortem. Itaque neque elatus
eft.poteftàte , neque mortis quadam dejeétione
turbarus. H o c igitur fignum proponitur regij ut
petat libi remedium , per quod nec regi«.potef-
tatis extolleretur fupercilio, nec certe «rumn«
alicujus exceprione perturbaretur^ut erat corde
turbati«, cùm bellurn libi videret ab Aftyriis in-
ferri. Divini igitur exemplp oraculi volumi« o f j-j
tendere quàm ellen th « c gravia tentamenta,quibus
remedium iblus potuit Chriftus adferre.
38. Verumtàmen & propheticp ièrmone facile
eft docere farcinam quamdàm horùm ten-
tamentorum. H « c enim tentamenta duo maxima.
ianttus Salomon oratione propria declara-
. vit, Se rpgavitut pofletexcluderedicens : Divi-
tias autem & paupertatem ne dei mihi : fed ordina
mini qua opus fu n t ,& qua abundentine repletus men-
daxfiamìdr’ dicam:.Quismevidet?aut pauperra- £
pian?, ó* perjurem nomen Dei. Potes igitur tu ifta
tentamenta contemnere,qu« formidavit Salomon,
qui fapientiam poftulavit Sc meruit ? Dives ,
erat ,timuit extolli : pauper fieri formidavit ; ne
paupertatisneceifitàte*abftinenti« gratiam non
teneret. Quam multi qui videbantur fanili e flè ,
ceciderunt ab altitudine cordis fui ? Quam multi
aliqua necelfitate deje<fti,non potuerunt contenti
elle injuria, qui fuerant virtutum exercitio ro-
borati?R.arus Job invenitur in terris, qui 8c divi- p
tiasamifitSefilios, aSevibiciEus corporis exara-
tus, cùm yermes toto corpore fluerent,à Chrifti
tamen caritate non potuit leparari.Paremus igi-
tm afFeébum noftrunij ne imparatum vis repentina
perturbet. Denique feiens Dominus cito nos
frangi folere,ait etiamapoftolis -.Nonturbeturcor
vettrum,nequeformidet.Si te cupiditas appetentia-
que tentaverit, lege Evangelium,dicat tibi Jefus
Chriftus : Non turbe tur cor tuum. Si quis terror in-
griierit,dicat tibi Chriftus-. Non turbetur cor tuum,
neque formidet. Si qua fupplicia perfecutor infli-
x e ritjeg e Evangelium,dicat tibiJelus:iVi?w turbetur
cor tuum, neque formidet. Lege Apoftolumdi-
centem : Indigna enim paßionesfunt hujus temporis R0m. g. »8.
ad fuperventuram gloriam. Si in mari naviganti
gravis flu&us infurgat, tempeftas atra defieviat*
ri bi dicat Jefus : Ego fum, noli turbari. V eniens igi- Marc. 6.
, tur in certamen aliquod magnum Se g ra v e , die J°-
priu s:Paratus fum,& non fum turbatus',utcufiodiam
mandata tua.
39. E t quidde («cularibus dicam ? Elto parati
« non Iblumadverlus ea qu« vides > fed etiam
adverius ea qu« non vides. Foris, inquit, pugnai %. cor. 7
intus timores. In te ipfo tibi bellum eft: bonum eft s•
ut in tranquillitate fit animus tuus, Se in quadam
lèrenitate : led gubernator ille melior eft, qui in
tempeftate navim gubernat. R.ege igitur te ip-
ium , quando turbatur animus, mens flu&uat.
Laudaverim virtutem gubernatoris, qui nullas
pro cel las. len ien t, Se curfum navigii direxerit,
nulla tempeftaté jaftatus ? Sed ilium magis laudaverim,
qui adverfus vpntos renititur, infurgit
adverliim flu£tus,non timet vel cùm elevaturun-
disnavigium, vel cùm ad profundi ima deponi-
tur. Ita Se ille laudandus eft gubernator fu i, qui
ea qu« adverlà fu n t, vincit patientiä, virtute fu-
perat,lecundis non extollitur,adverfis nonfran-
gitur. Bellum tibi eft etiam adverfus nequitias
fpiritales. Advertis cum quantis tibi fit pr«lium?
Et ideo meditare, Se ftatue animo 5 ut procedens
ad pr«Iia dicas : Paratusfum, ó 1 nonfum turbatasi
ut cufodiam mandata tua.
. 40. Sequitur verfijs quintus : Funes peccatorum f- 61.
circumplexi funt me, & legem tuam non fum oblitus:
hoc e f t , funibus me circumdederunt peccato-
resjut mea implicarent veftigia,nepoiTem incur-
fus eorum pr«videndi celeritate evitare. N o n
èrgo illi funes funt,de quibus fcriptum eft: Funes pfial. ij.V-
ceciderunt mihi in praclaris ; funt enim funes illi
quibus utuntur, qui terminos metiuntur agrorum
Iimitelque diftingunt^Se polTelfionum ipatia
difterminant. Tenduntur ergo illi funes quoad
poftelfio uniufcujufqne diffimditur.Sic fa&us eft
funiculus hereditatis fu« Ifrael. Boni ergo illi fu-
nes. Iftiautem funes quibus trahuhtur pec cata,
ut fune lo n g o , Se ut Joro jugi vitul« iniquitatis.
Vitula enim indomita plus fe jaètat Se ex cu tit,
cùm tenetur, nec adquiefcit imperio, nec ad-
ftringitur vinculo ; led magis cum loro retrahi-
tu r , exafperatur. Itaque nec coarta le fubjicit,
nec tamen libera vinculorum eft.Sicutergo trah
it vitula lorum jngi,qu« etfi non tenetur è proximo;
tenetur tamen,nec le e x p lic it Se ablolvit:
ita trahit unulqnifque peccator indomitis mori-
bus iniquitates, qui putat fe liberum ; quia non
eft jugo fubditus, fubjeilufque judicio : Se nefeit
quod non fit exutus,lèd magis ut illa vitula,Se ip-
lè le implicar fuorum nexibus peccatorum. H i
funt igitur funes deliélorum noftrorum, quibus
involvimur Se ligamur, quemadmodum funt Se
vincula deliélorum. Et ideo Salvator qui habet
in poteftate peccatum dimittere , dicit iis qui
funt in vinculis : Exite. Utinam 8e mihi d icat : Exi
de vinculis tuis :exi de nexibus peccatorum tuo-
rum-.lblve funes erroris tu i , quibus circumdati«