739 740
liber j quandoquidem ipfe Moyfes qui * plano A ronam. Si quis gefla recenfere majorum iludeat,
efta majorum lèrmone defcripfit,ubi tarnen per
mare rubrum populum patrum memorabili ad-
miratione tranfduxit, demerfum adfpiciens regem
Pharaonem cum fuis copiis, ili majora ingeniti
m adtollens fuum ( quia majora viribus fois
■ îlierat adiècutus ) canticum Domino cecinit
triumphale. Maria quoque tympanum fuméns-,
• ceteras hortabatur dicens : Cantemus Domino ;
glorioße enim honorißcatus eß : equum & adfcenforem
àtque imitari v elie, intra unum piàlmùjn totam
paterna: h iiloris ièriem accipit comprehenfam-
ut theiaurum memoria compendio le&ionis ac-
quirat. Faciliora quoque videntur, qua: brevius
explicantur.Illud etiam quanta: altitudinis,quod-
brevi intervallo offenfionum ad vería diilinxit,
Se reconciliationis fecunda fubtexuitj ut fimul
cognofceres quid incredulitatis obeifet offenfa,
quid fides promta conferret ? Si quis vim legis
pfal.7 7 ,
&faqproject
t in mare. Ipfe etiam Moyfes cùm legem B exp lorâ t, q u s tota in vinculo c'àritatis e i l f qui
Domini le g iile t, quo ejus memòriam pedoribus
affigeret aùdientiiim, per carìlicum Iócutus eil
dicens.- Atodïcxlttm, & l'oquar: Exßpeffeturßcut pluvia
eloquium meum ; & descendantficut ros verba
meaficut imbérßeper gramen |ßcut nix fuperfeenum.
5. Deleclatur igitur cantico D eus non iblùm
laudari, fed etiam reconciliari. Inde Se Moyfes
cune maxime cantico ufus eft,quando cslum teil
tificabatur Se terrain : ut ialutem foam cæleilis
enim diligit proximum, légem implevit ) in pial-
mis le gat quanto dileàiionis afFedu pro totius
plebis opprobrio repellend o, pèriculis fe gravi-
bus iolus objecerit : in quo non imparem carita-
tis gloriam triumpho virtutis agnofeet. Si quis
correptionum fæva formidat, audiàt dicentem :
Domine , ne in ira tua arguas me , ñeque in furore
tuo corripias me; Se difeat quemadmodum debeat
irati judicis. temperare cenfuram. Si'quis patienfono
g ra tis concinentem avidius mundus àudi- C riæ cognofcere g eflit exèmplum , legat ili pfalret,
Se fa e r s foavitate dulcedinis in s ternum Legis
obíervantia mentibus inoleret humanis. Dp-
nique Legis tabú fe priufquam cántico firmaren-
tur,per. indignationem Moyíis fr a& s Se commi-
n u t s funt. Ubi vero tali íignaculo coníecrats
mis : S i reddidi retribuentibus mihi mala ; Se adver.
tat quia prsceptum Evangelicum fpiritu p rsv i-
dit, virtute prsvenit.Habes itaque illud proverbiale
: Qu ia manfuetus homo, cordis eli medicus. 'Si
quis prste rea adversùs ìiequitfe fpiritalis incur.
pfal. 6. :
pfal. 7 . J.
fu n t , humana locum iranon habuit- quia iàinSti- fos vult eile munitus-, quid magis quam pfàllenficatio
earn ia c r s foavitatis exclufit. Canticum dum libi effe noveriti PfallebatDavid adolefcenitàque
Domini ficut ros mollior defeendit è c s - tior56c Saulis nequam fpiritum fugabat, quieum
lo , Se fidem hominum ficut gramen imbre quo- antea ftringebat.
dam g r a tis ipiritalis infudit. D u o igitur h s c j ) - 8. D e virtute autem prophetis quid Ioquar ?
cantica in Iibris Moyfis tamquam duo mundi Qiiodaliiannuntiaveruntpersnigmata,huic ibocu
li, c sìiqu e lumina, totum corpus operis ejus li palam atque aperte videtur effe promiiTum, ut
illuilrant. dominusjefos ex ejus femine nafeeretur, ficut di-
6. A t vero D a vid principaliter à Domino ad x it ad eum Dominus ; Defrutfu ventris tui ponam pfal-u*-
hoc munüs eledus eft j ut quod in aliis rarum fuper fedemtuam. In pfalmis itaque nobis non io - n ‘
prseminere reliquo opere videtur, in hoc ju g e lum nafeitur Jefus ; fed etiam falutarem illam fuf-
. Se continuum refulgeret. Unum canticum legi- cipit corporis paifionem , quiefeit, refurgit admusin
libroJudicum,reliqua, h iiloris more,de- feendit ad c s lum , fedet ad dexteram Pacris. Id
curia,quibus expreflafunt geila majorum.Unum quod nemo p r s furnier at hominum dicere hoc
Efiiias canticum fcripfit, quo Iegentium corda E folushic Propheta annuntiavit, poilea ipfe D o - Luc-14-
mulceret: in reliquis terribili tuba correptionis minus in Evangelio prasdicavit. 44‘
infremuit. Canticum ei ne ipfi quidem inimici 9. Omnes prste rea fcriptores, piàlmorum in
objicere p otue runt, qui eum propter alia dicla fuis fcriptis exempla pofuerunt, aut aliqua dieta
■ ufque ad necem funt perfequuti. Unum Daniel, foperioruin : pfalmi nihil prste r quod fuum eil
unum Habacuc. SalomonipfeDavid filius licet liabent. Quid igitur piàlmogratius ? Unde pulinnumera
cantica ceciniife dicatur;unum tarnen ere ipfe David : Laudale, in q u it, quoniam bonus Pfal.i+c.i.
quod Ecclefia re cep erit, cantieorum Canticum eßpfalmus : Deo noßro ßtjucunda, decoraque laudadereliquit.
In aliis igitur lìngula ad vertere IL tio. Et vere 5 pfalmus enim benedi&io populi eil,
cet. D e i laus,plebis lau d a r io,plaufusomnium,fer-
7. Hiftoria inftruit,Lex docet,prophetia annun- F mo univerforum, vox E c c lefis , fidei canora coiitiat,
correptio cailigat, moralitas fuadet : in libro
pfalmorum profectus e il omnium, Se medicina
qusdam ialutis humans. Quicumque le g e r it,
habet quo propris vulnera paflìonis fjpeciali poC
fit curare remedio.Quicumque cernere voluerir,
tamquam in communi animarum gymnafio, 6c
quodam itadio virtutum diveria genera certami-
num reperiens prsparata, id fibi eligat, cui fe in-
telligit aptiorem, quo facilius perveniat ad co-
*■ P la n o ... . pernione . m t ' U ideft,pefÌeftiiièu pro iàora-
cionc ; ut opponatur poecicse leu numcris a d ft r id a :, qua: tno^os
Aóyos dicebacur. Fuic il quidem comniunis antiquorum opinio plu-
res Script’. ir x partes maximequè pfalterium, & omnia ferme Cantica
verlìbus conftare , ut docec fandlus Hieronymus Pr&fatione
in librum lob j ncc non Au£lor pofterioris Apologia David videtur
innucre cap.i. num. z. ubi pfalmum y o . divinum ac iàcrum carmen
vocitac. Vcrum cùm huicopinio.it refragcntur notaiulli rccentiofe
ífio, aucloritatis plena d e votio, libertatis ls_
titia, clamor jucunditatis, I s t i t is refoltatio. A b
iracundia mitigat, á follicitudine abdicar, á mee-
rore allevat. No é lu rn aa rma , diurna magiíle-
ria5 feutum in ti m o re , feílum in íanclitate, ima-
go tranquillitatis , pignus pacis atque concor-
d i s , c itha rs modo ex diverfis Se difoaribus v o -
cibus unam exprimens canrilenam. D iei ortus
pfalmum refulcat, pfalmum refonat occafos.
pcdeflris fumi etiam poteil pro humiJi ac
nagnifico opponacur , 'q u j folutus lic c t ,
s nom¡natur auítoribus. Unde Fabius Jib.
;at pedeftrem elTc orationem; & qui p fal-
is vocabulo infigniunt, ita cxplicari pof-
diílionem non tamvindlam pedibus, quam g ran-
:heticam, arque ad cantum accommodam eifc figniñccnc.
Pfal. 44,. i .
Pfal.%. i .
G> alibi.
Pfal. j o . } .
&fa-
* Mulieres Apóftólris ih ÉccIéfia tacere ju b e t : A
píalmum^ etiam bene clamant : hie omni dulcis
s t a t i , hièu trique aptus eft fexui. Huncienes rigore
fene&utis depofito canurif, hund veterani
triílés in cordis fui júcundítate reipondent,hunc
juvenes fine invidia cantane la fc iv is , hunc ado-
lefcentes fine lu b r ic s s tatis periculo 6c tenta-
menro concinunfc Volup ta tis.juv enculsipfs fine
diípendiü matronalis piallunt pudoris, pueL
lu is fine prolapfione verecundis cum iobrieta-
te gravitatis hymnum D e o ,ir ifle xs vocis fuavi- B
tate modulantur.a Hunc tenere geilit pueritia,
hunc medi tari gaitdetinfantia^ q u s alia declinai
edifcere. Ludus quidam e il iile d od r ir is majo-
ris profedus , quàm cùm feria traditur diícipli-
na. Quantum laboraturin Ecclefia ut fiat filen-
tium, cum lediones Ieguntur ? Si unus Ioquatur,
bobilrepunt univerfi : cùm piàlmus legitur, ipfe
fibi e ll e ffe d o i filentii. Omnes loquiintur, 6c
nullus obilrepit. Pfalmum reges fine poteliatis
fupercilio reiultant. In hoc ie miniilerio D a vid G
gaitdebat videri. Piàlmus cantaturab imperato-
ribusj jubilatur à populis. C ertant clamarefin-
guli quod omnibus proficit. Domi piàlmus ca-
nitu r , foris reeenfetur. Sine labore percipitur,
cum voltiptate fervatur : pfalmus diffidentes co-
pulat, difcordes fociatj offenfosreeonciliat.Quis
enim non remittat ei s cum quo unam ad Deum
vocem emiferit ; Mngnum plane uriitatis vinculum
, in unum chorum torius numerum plebis
coire i Difpares c ith a rs nervi font i fed una fym- jy
phonia. In pauciffimis chordis fepe errant digiti
artificis : led in populo ipiritus artifex neicit errare.
Piàlmus c no d u ra i operis commercium,di-
u rn s requiei ilipendium,inftitutio incipientium,
perfedorum confirmatio. Angelorum miniilet-
r ium , militia c s le ilis ,h o ilia fpiritalis. Piàlmurii
Se iàxa refpondent : pfalmus canitur,6c ipià etiam
iàxoià p ed o ra molliuntur.Videmus fiere prsdu-
r o s , Aedi immifericordes.
10. C ertat in piàlmo dod rina cum gratia fimul. E
Cantatur ad deledationem, difcitur ad eruditio-
nem.Nam violentiora prscepta non permanent:
quod autem cum fuavitate perceperis,id infufom
iemel prscordiis non confuevit elabi. Quid eil
quod non tibi occurrat piàlmos legenti ? In his
le go Canticum pro diledo,6c ià c r s defiderio ca-
ritatis inflammor.- in his torcularia divini myile-
rii recognofco : in his revelationum gratiam, re-
furredionis recenfeo teflimonia, repromiifionis
muñera: in his difeo vitare peccatum, dedifco
* . H ie tradit Ambio lì us Apoftolum prohibuifle quidem nc in
Ecclefia doccrenc niulieies,non autem nepfallcrent. Et re vera ip-
fas fan¿li Pra’fulis tetace pfalmos cantare in facris conventibus fo -
Jitas extra dubiutn ell ; & nos fuo loco demonilrabimus.
. a. Edit . & duo mil. Hunc tenera geflit pueritia : Melius a l i i , tenere
; ibi enim fubaudiendum memoriter, id e l l , fcire , nt opponatur
fcquenti membro, hunc meditavi { lio c c fì, difcere ) gaudet infamia.
b. V e t . edit, cum mff. Reg. Colb. & V i i l . Obflrepit univerfis ;
melius Rom. cum aliis : Obft repunt univerfi.
c. I ta edit. vet. ac mlT. omnes, Rom. autem edit.pavorisfolatium,
diurni laboris requies. Et fane Balilius , quern íknétus h ie nofter v i-
detur imitatus 1 horn. in P fal. i . ha:c habet : o’Wi«»c* <p£€tts
tve.iipj.ms, mctumunt xoVor »nf&tictr. Scd nihil vctat Ambrolium
E a lilii voces ac fententias non fervilitcr , fed libcrius, & forte ex
memoria rcddidiíl'c. N eque etiam alitcr idem imitatus e ll illud Ba-
l i l i i , 4*A«j’r 3' i f f AP)ÍAat i f f at, S ¿gjtiío» mAÍitvwo , S itmutt,-
ilxàr flv/aixnoc See.
*• Afconius Pádiam in A i l . }. C ic .in Verrem quM l it intuscamere,
cxponit , docetque idem effe a c fola fini lira fides carpere ,
ita ut fonus tantum ad próximos perveniat ; cùm citharcedorum
vulgus dextram ad eafdcin fides p leílro pcrcutiendas adhibeat :
S. Ambr. Tom. I.
eriibefcere poenitentiam delidorum.Tantus rex,
tantus propheta foo me provocavit exemplo, un
aut commiilum iludeam extenuare peccatum ■
aut non commifflim cavere:
11. Quid igitur pfalmus, nifi virtutdni e il or-
ganum , quod fandi Spiritus p led ro pangens
Propheta venerabilis,csleilis fonitus fecit in ter-
ris dulcedinem refultare ? Simul cùm ille in fidi-
biis 6c chordis, hoc e i l , in reliquiis mortuis di-
verfarum vocum modulatus difcrimina, divina:
Iaudationis ad c s le ilia dirigerei cantilenam • do-
cuit utique prius nobis peccato eife rrióriendum;
Se tunc demum in h oc corpore diverià opera dii-
criminanda virtutum, quibus ad D ominüni de-
votionis n o ilr s gratia perv en ire t-u t occupati^
intentione csleilium nulla irreperet terrenoruni
libido vitiorum,fimul animus csle ilis g ra tis fila-
vitate niteiceret; Merito igitur tanti miniilrunt
muneris Dominus laudans ait : Inveni Da vid iè-
cundùm cor meum;
iz. Aiunt etiam, eorum qui cithara canunt pe-
ritiores * intus canere , u t ferunt fa b u ls de Af- *
pendio cithariila:caufas quoque modulaminum,
6c qusdam clauilra rhythmórum in foperioré
parte efiè piàlterii.Docuit ergo Da vid intus nos
canere oporte re, intus pfallere, quemadmodum
canebat 6c Paulus dicens : orabo Jpiritu, orabo & l-Cór•Ì4-
mente ; pfallam fpiritu, pfallam & mente ; 6c ad fu- %s'
periorum intuitum vitam noilram adufquè formare,
ne deledatio dulcedinis excitet corporis
pailìones, quibus non redimitur noilra anima,
fed gravatur : cùm ad redemtionem anims- fu s
pfallere fe iànélusPropheta memoraverit dicens: .
Pfallam tibi in cithara fantfus Ifrael:gaudebunt la- Pfal. 70.
bia me a èhm cant avero tibi -, & ànima me a , quam 1U
redemißi. Sedjam pfalmi iilius qui propofitus eil
nobis, ingrediamur exordia.
I N P S A L M U M I. E N A R R A T I O .
Eatus, inquit ì;vir qui non abiitin conßlio ir. j.
impiorum. Quam aptum, quam opportu-
num principium i Nàmque ut ii qui agonis ali-
quam folemnitatem receperintexhibendam,prö-
ponere prsmium folent , Jadare co ro n s nobili-
tatem, quo certaturi iludio majore conveniaiit*
nifu quoque propenfiore decertent: ita dominus
noiler Jefus regni c sleilis gloriam ^ perpetus
quietis gratiam, v i t s s t e rn s beatitudinem ad
virtutis humans incentiva propofuit. Imperator
quoque cùm progreditur ad bellum ,* donati- *
vum militi, Se promotiones dignitatum in nume-
Afpendium autem citharillam hac in atte excelluifie. Porro A f -
pendus Stephano civitas e li in Pamphilia. Videfis Era. in Próy.
Afpendius citharifta. Quod autem ait : caufas quoque modulaminum
Sec. id manifefie fumtum videtur è Bafilianis illis : S 4k a -
6' fß - f& t cuaj-cf 5 f x i ™ì à<pi§MÓs, 'Ita. to' «»» t y it l t vtäfip t ì) p i tì) x'Jbty ? f a w t ’O i r i
Qtfxìs m h xscm<ptgdfiiT«.
*■ Obfcrvat J. Lipfius lib. j . de Militia Rom. D ia l. 16. amplius
c c c annis in Rep. Rom. miliccsfuis fumtibus fine publico ftipen-
dio militafic. Vcrum poftea non ftipcndia folum , fed & varia
prxmioritni genera eorum acuenda: virtuci propolita funt. In ltis
fuit Donativum, id e ll, im peratoris munus quod milicibus v iritim,
ficut & civibus congiarium d'ividebatur. Fuerunt etiam promotiones
, cùm quis virtutis caufa ad majorem gradum ackumcbatur.
Hinc Lucanus de S cx va Ctefaris milite :
ibi fanguine multo
Promotus latiam longo gerit ordine vitem.
Apud Graxos quoque ■ooftsfa's dicebatur, qui ea ratione ad m ili-
tarem dignitatem fuifiet cooptatus, Ut idem Lipfius tradit lib. iV
Dial. 8. Scd & hoc ipfo lib. D ia l. 4. jam docucrat numeros inferiori
a: votum de cohortibus, turn de legionibus frequenter legiV
A a a ij