Commentarius in Cantica cantic.
Celojf. i.
animas ut videanc caritatem -, quàm circa filias Hiemfa-
lcm habec Chriftus. Unde Se meritit coronari à marre
quali filius caricatis , ficut Paulus oftendit dicens : Quia
Deus eripnit nos de poteftate tenebrarmi ■> & tranftulit in
regmtm jtf&caritaris fiut; 'Caritads itaque filius Se ipfe cantai
eli : non ex accidentibus habens caritatem , led habens
eam fubftantià fuà^ficut regnumde quo dicit: Ego
in hoc natus firn.
'35. Ideoque dicit , Egredimini , idell, exite de follici-
tu .iinibus-& cogitationibus fsculi : exite de anguftiis cor-
poralibus-: exire de vanitatibus munii , Se videte quam
rex pacihcus in die fponfalium fuorurn habeat caritatem ;
-quàm gloriofus fic, quia corporibus refurreitionem de-
dit, Se animas libi junxit. Hac magni eli corona certami-
nis » hoc prxclarum munus fponfalium Chrifti , fanguis
ejus Se. pallio. Quis enirn pluspotuit dare , qui libi etiam
non pepercit, & prò no bis in mortem animam luampo-
fuit.
3<S. Qua autem corona gloria: , nifi Ecclefia qua: caput
fnum •Chriftum coronat ? Qua jucunditas univerfs terra: »
nifi domus populi Chriftiani, aula fan£torum , de quibus
fcriprum eli : In omnem terram exivit fintts eorum ? Ergo
quia corona gloria: eli Ecclefia, ideo dicitura Egredimini
JUia Syon, & videte regem .Salomonem -, in corona qua coro-
navit cum mater ejus » in die fponfalium ejus > & in die ju-
CHnditatis cordis ejus.
37. Ad animas dicitur ut è gurguitiis & claullris exeant
scorporalibus, extra corporis cogitationes exeant, egre-
diantur à cupiditatibus» & à curis > & à ceteris.carnis illius
& aftetftus lubrici paffionibus ; fupra mundum -adfeen-
dant , de hoc mimao exeant, .Chrifto occurrant, parar*
adfint facibus ardentibus relucentes, quafi Angeli Chrifti
hac loquuntur Non poteftis videre claritatem ejus , glo-
riam ejus * nifi egrediamini human* fragilitatis curas , fi-
Matth. tj. lise Hierufalem. Quali dicane : Quid viventem inter mor-
tuos quaritis ? Non intra hunc mundum quadrar Chriftus,
qui fupra mundum fuos effe voluit difcipulos. '
38. Qua: eli corona qua coronatili- .Chriftus, nifi corona
gloria: ? Jofeph coronam habuit callitatis , Paulus
juftitis , Petrus fi dei. Singularum .virratum. corona: funt.
Solus Chriftus habet coronamgloria, qua eum Ecclefia
coronavit. In hac corona omnes Coronxfunt ; quia gloria
non portio unius corona: ,ied prxmium ommum co-
ronariun eli.
tn P f. 11S
P fd . 18.
■Cap.+.ir.i. i ,
ibidem, ubi
fupra.
t - i-
Jn P f .n -
vZf.')U
C A p ir T Q J J A R T U M.
JAm vero converfus Sponfusin laudem fponfa dicit;
Oiiam pulcra es amica mea = quam pulcra es., oculi tuì
Jìcut columbi. » extra taciturnitatem. Pulcra in pr* dicatione
, pulcra in converfatione. Oculi quoque ejus , inquit,
Jìcut colimbi. Oculi fimt viri, videlicet fpiritalibus ornati
fenfibus-, qui ad videnda myfteria fint acuti, & parati
ad penetranda fcriptiuve fecreta divina, rationabili Iaéte
Fulgentes , in quibus non fic aiiqua doli maculofa confa.*
fio ,'fed fimplicis affedhis pura & immaculata fimplicitas.
Ideo in aquarum abundantia locas has columbas in laéle
poftea memoravit.
x. Jam cetéra dentes & genas , Se .ficut coccineum ref-
ticulum labia fponfx intelligimus anima elfe virtutes
doéloriunque diverfitates qui vel fpiritalem menti ali-
moniam difpenfatione fedula fubminiftrent,, vel pradi-
catione Dominica crucis » ficut Verbi quadam linea, alh-
gent audientem; vel modeftia verecundi, & juvenratis fiore
gratiflìmi. Ecfi à ta£hi pudore revocencur , redolear
tamen in his odor Chrifti.: & ficut in genas, quafi à capite
facerdotali defeendat unguentimi} fic & in his eluceat
pulcritudo dodlrina.
3. Oculi .tui ficut columbi extra taciturnitatem tuam ¡i
quod Se fpirimaliter v id e a t& noverit tempus tacendi
die & tempus loquendi ■, ut in tempore fermonem fuum
proferat, ueimportunicare loqueni peccatum poffit in-
ctirrere.
4. Oculi tui ficut columbi. Hiccòlumba , idell, Ecclefia
fimplicitas revelanir & grada. Vide itaque fimplicita-
tem oculi, qui enim juftum vider & gauder, edam ipfe
yuk guftiis .eirej pulcrmn eli enim ut.eo inaliis deleiletur,
A quod vult ipfe in fe fervare 3 fi polfic : eft enim infitum
bonis , ut caftiun pudicus, prudentem fapiens affe£lu pio
diligat > mifericors liberalem, virtutes fuas in aliis amet. ’
. Plerifque edam jufti adfpeélus admoiiitio corredlionis eli,
perfeitìoribus vero lacicìa. Nam fi tanta vis in naturali*
bus eft j ut animai vifum profit iftericis , ita ut mortui
quoque corpus ejus animantis prodelie dicatur, fi fueric
aemonftratiim iis , qui hujufmoii incidérint paffionem :
dubitare pofliimus quod jufti fanet adfpcilns, qujus fune
• oculi ficut-columba, 'fimpliees & pudici ? Ergo vile animai
irrarionabile tantam virtutem habet > ut fatiate hominem
poffit momento exiguo, quo videtur : homo juftus,
B fi tamen cum fide ab ¿0 confpiciàtur, qui iitilitatem ab eo
percipere defiderat, nihil conferei? Quam pulcrum igitur
ut videaris &f profisi
5. Bonum ergo vir juftus. Propterea denique apoftolus
Paulus adfcendicHierofoIimam, ut juftos vi derer : & cum Gal. s
Petro man'fir diebus quindeciin, ut ex ejus aliquid cohabi-
tatione proficeret, Propterea ipfe Paulus & Bàrnabasciìm
Hierofolimam ingrederentur, magnifice excipiebantur ab
Ecclefia , Se apoftolis , Se majoribus natu : cilm autem ‘
abire vellent, ne difeederent rogabannir, & ut poftea de
Paulo legimus , quod cum lacrymis deducebatur. Nonne
vel ipfi oculomm radii virtutem quamdam videntur in-
C fundere, iis qui fi delitereuin videre deliieranr.
6. Sed quemadmodum juftiis latificat cor innocènmm
ciun videtur : ita improbi juftorum cognicione rorquen-
tur , quia vel tacitis fandtorum moribus arguuntiir. Tor-
quet caftitas inconrinentem j av.aritiam liberalitas, impie-
tarem fides. De hoc quoque parile vilis animantis fuma-
mus exempliun. Nam ficut prodefie diximus mutumani- '
mal cilm videtur , ita obefle percipimus lupum, fi aliquera
videndo prxvenerit j vocem enim fenmtur amittere, quos
prius lupus viderit. Bafilifcns quoque ( hic eft noxius fer-
pens ) .fi quodeumque videric prior animai, ferrar occi-
dere:; & allegacur ftarim necari-, qui poraèrit à ferpente
D hujufmodi pravideri. Ipfe quoque ferpens mori dicirar ,
fi fuerit hominis prxventus adfpeftu. Ergo fi tanta vir-
tus vel in oculis ferpentis, vel in oculis eft hominis . Ut li
alrerum alter prior viderit , poffit occidere :non eft vir-
tus in ooilis jufti, qui repletus virtutis eli gratia , ciun .
prafertim tantum opererar .fides > ut & illa qua fimbriam uattb.
Domini tetigit , fanaretur ; & ille cui intendit dominus
Jefus , llatiin ex ejus oculis grariam fanitàtis hauriret.
7. Sed qui yidet juftum, aebet feire quid videac. Non
illum yidet in corpore, non in yeftimerito , non in patri- -
monio j non in vulra:; fedinras yidet. .Non,inquam,|i|>: '
lum vider, nifi ejus viderir mentem , nifi ejus fermonem
E intendorit , nifi fenfum illius poraerit comprehendere ,
fapienciam de traólara ejùs poraerit adfumere. Tunc igi-
tur latabirar cum ifta perfpexèrit, cùm ifta cognoverir.
Ita ergo & nos ficubi juftum audimus , fèftinemus videre,
ficut illa mulier qua audivit in domo pharifai difeumbere ibidem.
Dominum Jefum , & ingrelfa e li, & ejus pedes perfudit
imguento. Illius imitatore^ fimus , quià'Ecclefia in illà
muliere figuram effe quis dubicet.? .Sicubi ergo juftus-fe-
deat jficubi accumbat, feftinemus videre eum. Pretiofum '
e(l videre virum julliim , ut videas eum fecundum ima-
ginem Dei. Quod foris eft, nihil prodeft : quod intus eft ,
P fanat. Sane Se in eo qui foris eft, illum qui inras eft, frequenter
adfpicimus ; ut.fi viderimus pauperem , illum ad
cujiis fimiliradinem fadlus ell, honoremus in paupere, de
quo aie.: Dedifiis mihi.manducare » quia quod uni eorum de- Matth.
difiis, mihi dedifiis,.
.8. Cap diamene um tuum ut grex tonfarum > qui revelati "f. 1. '
fitnt a monte Galaad. Ideo capillamentum, quia virtus omnium
fenfuum in capire eft •, Oddi enimfapientis in capite ncci,
ejus. Profunda igitur doélorum prudentia, qua poteft ea
qus obfcura funt revelare, & alta aperire fenfuum.
% Dentes tui ficut grex tonfarum . qua adfeenderunt àia- x t .
vaerò, qua omnes geminos.creant , & infcecunda non eft in in n
eis. Quod fpecie de capris dicitur , myftice de Ecclefia Serm. 16
grege fentiendum. Nec vilia tibi videantur ifta animalia, v,rf- »•
yides quod in .aids grex ifte pafeitur , aitcìax in monte.
Itaque ubi aliis pracipitia , ibi capris nullum periculum ;
•ibi aliis periculum, ibi gregis .illius alimentum, ibi cibus
1
Gen. 37. 1
1 . 1-
Trov. t z .
Infra.
t-SGenef.
45.
Tfalm. i j .
Gen. 49.
ï . Cor. i o
'"Erodi t f .
Ñuto, i o ,
1581 E fcriptis S. Ambrofii colleótus.
dulcior , ibi fruitus deilior. Speculanrar à pallori bus A Ideo Se manna manduca verunr, ut toties abluti mandufuis
, dumofa de rupe pendentes , ubi Iuporum incurfus
elle non poffunt, ibi fcecunda arbores frii£lum integrum
iubminiftraut. Cernere licer uberi laéle diftentas, fuper
reneram fdbolem materna piecate foliicitas. Ideo elegit
cas Spiritus- fanitus , quibus coiram venerabilis Ecclefia
comparar et.
10. Et ut minifter audias , capillamentum Verbi eft altitude
, & eminencia quadam juftarum animarum •, quondam
fenfus fapientis in capite ejus. In alriciidine enim
cogicationis humana cercum eft effe fapientiam.Et quçm-
admodtim tondentut capra, ut fupetflua deponant : irà
carene panem, ut fcriptum eft ,.angelorum. Nunc quoque
in Evangelii myfteriis recognofcis baptizatos, licer
toro corpore, poftea tamen efea fpiritali potuque mun-
dari j ille enim eft verus dentium fulgor, ubi bene confcia
mentis refonat canora confeffio. Ille mtindus oculus,
quempeccatorum graviftm trabes nulla deprefferir, quem
purgamentorum levium feftuca nulla turbaverit.
16. Dentes tui ficut grex tonfarum, qua adfeenderunt de lavacro
eis. Non mediocrisifta laudario, primiìm apra compara-
tione tonfarum -, capras enim Se in aids pafei fine periculo
, qua omnes geminos creant, & infcecunda non eft in
Pfalm. 1
f . z .
Lib. di ii
edam tonfarum animarum gnegem, hoc eft, multarum B novimus, & in prarupris fecuras cibum fumere , deinde
animarum virtutes habet fan£ta Ecclefia , in quo grege
nihil poffis infenfibile reperire, nihil fuperfluum quo-
mam ndes fapientes fecit, fpirital is autem grada ab om-
ni fuper fluorum labe nnmdavit.
11. Merito igitur revelata funt anima juftorum > Se revelata
à monte Galaad , hoc eft , à tranfmi gradone tef-
cimonii, eò quod à Synagoga ad Eeelefiam teftimonium
calefte migravit. In hoc itaque monte fiafeitur tbymia-
ma , refina , Se ceceri odores j quos négotiarores illi
Ifnaaelica, ut habes in libro primo Teftamenti veterisde-
ferebant. Itaque ficut capra bonis refeéta cibis , Se folis
cum tondenrar, deonerari ili perfluis. Harum gregi com-
paratur Ecclefia, multas in fe habens animarum virtutes,
qua per lavacrum fuperflua peccata deponant, qua myfti-
cam iìdem & moralem grariam deferanc Chrifto, qua cru-
cem Domini Jefu Ioquannu:. In his formofa eft Ecclefia,
unde ad eam Deus Verbum dicit : Ecce formofa cs,proxima ,
mea : ecce es formofa, oculi tui ficut columbi. Tota formofit
es proxima mea, & reprehenfio non eft in te ; quia culpa de-
metfa eft. xides huc a Libano Jponfa, adeshucà Libano, &
pertranfibis à principio fidei ; eo quod renuntians mundo ,
tranfierit faculum, pertranfierit adChriftum.
calore vernante» , lavantur in flamine , & exfultantes Q 17. Sicutrefticula coccinea labia tua. In cocco enim fpecies
munda furgunt de flumine : ita anima juftoriim a Ifcen-
dimt ab fpiritali lavacro.
li. Ifta funt vere qui geminas creane, in quibus non
eft infoecunditas aliqua virturam , fterilitas villa merito-
rum. Bene geminos creant, quia congeminant fenfus
fuos 3 unde habes in Pròverbiis fcriptum : Et tu fcribe hic
tibi tripliciter, in confilium, & in Cognitionem. Triplicem
prsmifit fcriptionem, Se duo fubdiait, cònfilium & co-
gnidonem. Sedcognitio gemina eft,una ineorporalium ,
altera cOrporalium 3 unde edam in pòfteriòribus habes :
Duo ubera tua fiMt duo hinnuli capragemelli, qni pafeuntur
in liliis, do nec adfpirct dies, & inclinentttr umbra.
*■13. Diximus de foecundicace, dicamusde dendbus.Nam
Se navigantes plerique, & properantes itinere terreno, ubi
vlderint fpeciófum aliqueni loctiin, deledlationis gratia
demorantur , pafeunt oculós artimumquè allévant.
Nec mora ulla putatur comméandi, ffcd gratia. Ita Se no-
bis pulchérfimos dentes juftarum animarum confi lerare
cordi eft 3 docuit enim Scriptura pulcherriiïios denctís effe
juftoritiTi dicens fecundum litteram quidem de patriarchà
Juda, fpiriraaliter autem de Chrifto : Hilares oculi ejus à
vino, & dentes ficut loc. In quo non utiqué carnis humana
officia , fed divina gratia numera pradicavit. Doignis,
Se crucis Dominica fanguis irradiar. Coccinea labia
Domini, qua paffionem propriamloquebanrar. Denique
in Exodo coccum prò igne collocatimi eft. Non enim ex
cocco mundus, fed ex quatuor conftat elementis. Sei in
cocco figura ignisexpreffa eft, cujus vapor nifi cxlum at-
que acrem, maria terrafque penétrarec, omnia tamquam
effeetis viribus folverenrar. Per refticulam igitur vfhculum
perfuaiìonis agnofeimus , per coccum vel cupidicatis ar-
aorem qui fcinrillac in animis audientium , vel indicium
paffionis.
18. Sicut turris David cérvix tua, qua adificata eft in Thai-
D phioth, mille clypei pendent in ea , omnia jacula potentium.
Ereita enim ad Deum cervix,& jugo. Chrifti habilis, qua
nulla ih terras illecebrarum inflexione curverar 3. ficut
Chrifti regalis eft turris,cui jugumfuum Nabuchodono-
for non poffit imponere. Condidit enim turrim illam David
ille manu fortis , Se fuprà murorum adificavit ex-
celfa 3 Ut fubfidió paritei Se decori fit : fublldio, quia hof-
tem pravidet & exp'eilit : decori, quia non foliim inter
humilia, fed etiam inter excelfa fupereminet. Ita tamen
fubfidió vel decori, fi habeat in fe vèrbi’ dogmata velut
qualam phaleratum motiilia : habeat etiam jacula potentium
prophetàrum, qua advCrfus omnem éxtollèntem fe
* JJn
P fa l.u t.
verf. 4
Exod. 1
ir. 4.
cet igitur exemplurtì , dentes non effe pràtereundos, ubi £ altitudinem , lacertis quibufdam fidei dirigimtur.
de oculis diireniinilts.
14. Qui funt igitiir jufta®.im dentes aniraaram , nifi
qui informèmacduritm accipientes cibum, veTfrigidum
pleramqiie, vel fupra modiuti càlentem nunc commi-
nuunt, ìiunc fovent, mine tèmperànt, prout qualità»
fiierit àlimentomm ? Dura còmmimiunt, né afperitas Urterà
in vetéri T eftamentct Sé faeularis intellé£lus rig or ¿nifi
fuerit fpiritali dente réfoluras, vitalia ipfa intercÌufis li-1
brotum falutàrium corrìmeadbus , & gulam quamdam
anima incuriofà edaeitàte fuflbeet. Parèli igitur ut divi-
das primum , fi folida tibi videtur efea qus fumitur , Se
ip. Noli igitur in piilverem mortis deducere animam
tuam, cui etiam Dorftinus iiàtUralem altitudinem tribuit
& vigorem, quo fe excicet Se adfurgat. Unde etiam de
hac conjimélione anima & cdrpdris diétum opórranè
accipirar, èó quod iti naturali vita noftra myfterio, con-
nexa anima corpori velut humi repeet, & pavimento ad-
hareat, partnn propter hoc terrenum habitaculum : par*
tim quia corpus iftud de terra eli. Etregionis igitur divèr-
forium, & materia ipfa corporis noftri huic concurric fen*-
tentis. Ideoque pulcre Apoftolus de mortis hujiis corpore
liberati cupit 3 quia carcere quòdamclaiidimur, & inquo^
diftinguàs earti 3 arqité érrtôllitam fine noxa àliqua ani- p dam luXuris gurguftio liti tenebris involvimur deliélorum.
ma 111 omnia ejiis membra naturali divifione trartsfun-
das 5 ut vitàlerìi fuCeluti omne ejiis corpus epuletur, nihil
ca .lavèrofum, nihil tnorraum Ore tuo fumas, ne dicatur :
Sepulcrumpatens eft guttur iorum. Séd vivum hauriàs ver-*
bum, ut in tlis menti» vifeeribiis poffit operari. Hi dentes
fuper lac candidiorèsj quia dentes jitftótiUti.
15. DeniqUe cùm otnnes in Moyfe baptizati in nube &
in mari patrfcs noftri fueritìt » non otiofe tamen fcriptitm
eft : Quia omnes eamdent ifeam fpiritaltm manducaverunt,
& omnes eumdem potum fpiritalem bibcruntim iftis fanc*
torum dentibus major quidam fulgor accedeter,quospoft
tranficum rtiaris rubri 3 myrrha fbnris artiaritiidine pèr
ligni gfatiàm temperata 3 cogtiofcènilis effe rtiundatos :
deinde dtlódecim fònriUm pòtu, poftrémò pétrs fpitira-*
lem uhdàm Yomèntis irriguo 3 Petra enim erat Chriftus:
Genef. 6.
20. Ergo fecundum- Voluntatem Dei ambiilemus,ur ad-
harere dicamur Deo. Nam fecundum corporis appeten-
tiamqui vivit, caro eft :qui fecundum prscepra Dei,fpi-
ritus eft. Non ergo fiat anima noftra caro, hoc eft, ut dicamur
caro 3 fieut Se illi qui m diluvio perienint, de qui-
bus ditftum eft : Quia caro funt. Sed màgis caro noftra
obediens anima gtibefiiaculo, fiat anima, Se hòc appellati
mereatur nomine 3 fieuc appellata eft familia patriarchs
Jacob, Se genetarionis ejus fannia poderitas 3 fic enim
fcriptum eft : Hi filii Bali quam dedit Lab an Rachel filia Genef. 4 6.
fifa : peperit hac Jacob animas feptem. Et ibidem ; Omnes
autem anima qua intraverunt cum Jacob in Agyptum, qua
ixierunt de frètHoribus ejus, prater uxores filiorum, fexa-
gintà fex. Et in principio Exodi leginìils : Erant autem Exod. 1.
omnes anima de Jacob, quinque & feptuaginta..