f i *7*
Tfal 116.
Tfal. 73.
14.
Tfal. 88.
4 9-
lohan. ix .
L I B E R S
Dico autem vobis, vere funi aliqui hicJtantes 1
qui non guflabunt mortem , donee videant re-
gnum Dei.
r. Semper Dominus ficuc ad premia erigit futura
virtutum, atque utilem fxcularium rerum
d oce t effe contemtum : ita etiam infirmitatem
mentis humanx prefentium remuneratione fuf.
tentar. Arduum quippe eft crucem tollere , &
animam periculis, morti corpus offèrre: negare
quod fis , cùm velis effe quod non iìs 3 raroque,
quamvis excelià virtus, futuris prxfentia com - 1
mutar. D i f f i c i l e quippe videtur hominibus ,
ut ipem periculis emant : damnoque prxientium
future lucrum mercentur xtatis. Ergo bonus 8c
irioralis magifter ne quis deiperatione frangatur
aut txdio j quoniam vita: dulcis illecebra con-
ftantem quoque m ulcet affeétum,continuos vi-
vendi fucceflus fidelibus pollicetur jfrigentenim
folatia fub metu mortis , magnufque amor vita:
«egre blanditias ipei cum appetire ffilutis terrore
compeniàt. Non habes igitur quod queraris,non (
habes quod exculès : arbiter omnium dedit &
virtuti premium , & infirmitati remedium -, ut
prefentibus fuftineatur infirmitas , virtus futuris.
Si fortis es ,contemne mortem : fiimbecillis
e s ., fuge. Sed nemo poteft fugere mortem , nifi
vitam ièquatur. V ita tua Chriftus eft , ipia eft
vita qua: mori nefeit.
1. Itaque fi volumus mortem non timere, fte-
mus ubi Chriftus eft $ ut & de nobis dicat : Vere
fu n t ah qui hic Jtantes , qui non gujtabunt mortem. ]
N o n iatis eft ftare, nifi ubi Chriftus e f t , ftetur 3
fòli enim non queunt guftare mortem qui pof.
iunt ftare cum Chrifto. In quo licet ex verbi
ipfius qualitate perpendere,ne tenuem quidem
fenfum habituros mortis, qui Chrifti videantur
meruifle conibrtia. Ce r te mors corporis libando
guftetur, vita anima: poffefiìone teneatur.
3. Sed quid eft guftare mortem ? N e forte
quemadmodum panis vita e f t , ita etiam panis
mors fit ; funt enim qui manducant panem dolo-1
ris : iiint etiam /Ethiopum populi qui accepe-
runt in efeam draconem, A bfit à nobis venenum
draconis vorare ; habemus enim panem ve-
rum , panem ilium qui defeendit de cado. Panem
illum manducat, qui ea q u x fcripta funt
ièrvat. Sunt ergo qui mortem non guftent, donee
videant regnum Dei. Sunt etiam qui mortem
non videant,ficut fcriptum eft \<%uis ejthomo
qui vivete & non v i debit mortem ?
4. Sed quis eft homo qui non moriatur, cùm I
refurre<ftio nifi mortui effe non poflìt ? Quamvis
de Enoch Elia tiullam mortem corporis acce-
perimus, & de Evangelifta Johanne Dominus
dixerit : Sic cum volo manere donec venio ; tamen
quoniam non de uno Johanne hoc putamus exa
. Edit, omnes, peccato enim mortis in infernum defeendit, funt
S ic. Mfl. contea ut in te x tu , exeepto quod in paucis, mortis, le-
g itu r prò I mortmts, a c infernum . . . . ad. habitandum, pro inferni
. . . . habitaculum. Porro peccatum mortis potuit, Ambrofius illud
«licere, quod fupralib . 6. a. 9 9 . peccatum mortale, appellaverat.
b. Ita omnes edit, ac pauci mil. Alii vero tum frequentiorcs,tum
antiquiores , qui vocem Chrifti& c .
* . Hanc fupputafionem Ambroiìo peculiarem eiTc tradii Sixtus
Sen. Bibl. M . y. Annot. 19 o . Nam , in q u it , ftcstndum He- |
E P T I M U S.
l prefliim,ièd generale de multis hoc effe prxcep-
tum j non hic mors corporis, fed animx denega-
tur. Sunt enim qui mortui vivuntj quoniam fune
qui viventes mortui fu n t , ficut vidua illa qua: f.r;«,
vivens mortua ejt, ficut fcriptum eft : Veniat mors 6r
fuper eos , ó* defendant in infernum viventes. Si u.
ergo vivus quis in infernum defeendit ( » peccato
enim mortuus in inferni defeendit habitaculum
) funt pròfed o quibus nec in morte corporis
interruptus fit ordo vivendi,ficut Abraham,
I ia a c , & Jacob , quos vivere divina: fententix
audoritate comperimus j quoniam cùm fit Deus Matth. x
A braham, I ià a c , & J a c o b , non utique mortuo- 3l-
rum eft D e u s ,ièd viventium.
5. Itaque non de u n o , ied de plurmus dicit j
neque enim Petrus mortuus eft , cui juxta D o - Matth.uì
minicam iententiam inferi porta prevalere non l8,
potuit. N e c jacob us & Johannes mortui fili! to- Man. v
n itru i, qùibus in ufum gloria: cxleftis adfumtis
non prevalent ter ren a ,led fubjacent. Efto ergo
; & tu Petrus, devotus, fidelis, pacificus 3 ut por-
tas Ecclefix aperias , & portas mortis evadas.
Efto filius tonitrui. Dicis : Q uomodo poflum effe
filius tonitrui ? Potes effe, fi non in te r ra , ied in
p ed ore Chrifti recuriibas. Potes effe filius tonitrui
fi te terrena non moveant, fed ipiè potius
ea qua: terrena iù n t, mentis tu x virtute concu-
tias. Tremat te te r ra, non capiat : vereatur caro
pòteftatem animi tu i, & concufla fubdatur. Eris
filius ton itru i, fi fueris filius Ecclefix. D ic a t &
) tibi de patibulo crucis Chriftus : Ecce mater tua. iohtn. ¡J
D ic a t & Ecclefix : Ecce filius tuus ; tunc enim in-
cipis effe filius E c c le fix , cùm in cruee vidorem 1 gm'll
videris Chriftum. N am qui crucem fcandalum
p u ta t, Judxus eft , Ecclefix filius non eft : qui
crucem ftultitiam putat ,G rx cu s eft. Ille autem
eft Ecclefix filius, qui crucem triumphum putat,
b qui crucem Chrifti triumphantis agnofeit. b
6 . Ergo ut feias quia Petrus,Jacòbus, & Johan>
nes mortem non guftaverunt, gloriam reiurreci
tionis videre meruerunt 5 folos enim tres iftos $. iv.
poft h x c fere verba in diebus o d o ad fum fit,&
duxit in montem. Quid eft quod ifte d ic it:/»
diebus otto pojthacverba ? N e forte quia is qui verba
Chrifti audit & cred it, refurredionis tempore
gloriam Chrifti videbit; o d a v a enim die fa d a
eft refurredio j unde & plerique pfalmi in o d a - pfa!.(.&
vam infcribuntur. A u t fortè ut oftenderet nobis “ •
quia dixerat quod is qui propter D e i verbum
perdiderit animam fuam , ialvam faciet earn •
quoniam promiffa fua in refurredione reftituat.
7. Sed Matthxus & Marcus poft dies fex adfum- mtth. 17-
tos hos effe memorarunt. D e quo poflemus di- |
cere, poft ièx milliaannorum^ Mille enim anni in pfal. 8j*
confpetfu Dei tamquam dies una : fed plures * quàm +•
fex millia computantur anni : & malumus fex
braica veritatis calculum Ambrofii tempore nondum praterierant unni
4 4 0 0 . Verum h * c fan£ti Prstfulis opinio magnis auftoribus
defenditur Thcoph. C);pr. CJem. Alex . & aliis. D ivcifitatis autem
ratio eft , quod qui L X X . fencs fecuci fu n t , multo majorem
annorum numerum mundi artatibus ac potilfimnm prim* adtri-
buant, quam ii qui Hebraeis Latinifquc codicibus adiixferunt.
Sed de his a d i, fi vacar, Genebr. Tornici. Baron. in Apparatu
Hift. §• e x ix . Scalig. de Emend. Tcm p Ca lvif. in Chronol.
Petav. de D ottrina Tcmp. & alios.
dies per fymbolum intelligere,quòd ièx diebus P.
i mundi opera funt creata j a ut per tempus opera,
per opera mundum intelligamus. Et ideo mundi
temporibus impletis, refurredio futura moni!
tratur: aut quia is qui fupra mundum adfeende-
rit, & hujus ixculi momenta tranfeenderit, velut
in fublimi locatus , future refurredionis fruc-
tum exfped abit xternum.
8. Tranfcendamus igitur opera mundijutpoffì-
^;.4o. mus-fà.cie ad faciem Deum videre. Adfcendein
v montem qui evangelizas Sion. Si in montem ad- I
icendit qui evangelizat S io n , quanto magis qui
Chriftum evangelizat, & Chriftum in gloriam
refurgentem?Fortaffe enim in corpore eum multi
videant 3 multi enim fecundum carnem co-
gnovimus Chriftum: nunc autem jam non no-
vimus.
9. Multi cognoviinus, quia multi vidimus.
>• vidimus eum,dr non habebat Jpeciem neque decorem.
Tres autem foli, & tres e led i ducuntur in montem.
Putarem in tribus myftice genus hominum C
comprehènfuin ; quia ex tribusfiliis N o e genus
omne defluxit humanum, nifi eledos cernerem.
A u t fortafle quia foli ex omnibus ad reiurredio-
nis pervenire gratiam qui Chriftum confelfi fue-
M.ufi, r in t, merebuntur ; quia impii in judicium non
refurgunt, led tamquam habito judicio puniun-
tur. Tre s igitur eliguntur , qui adfeenderent
montem 3 quia & duo eliguntur qui cum Domino
viderentur. Utrinque iacratus numerus. Et
h o c fortafle propterea, quia nemo poteft refur- ]
redionis gloriam videre,nifi qui integrum myfte.
rium T rinitatis incorrupta fidei finceritate ièrva-
L/ife.itf. verit. Petrus adfeendit, qui claves regni c x lo -
h rum accepit :Johannes quoque, cui committitur
I m. 1?. £)ominj mater ; Jacobus etiam, b qui pritnus ib-
I b lium iàcerdotale confcendit.
b io- 10. Inde apparent Moyfes & Elias,hoc eft, Lex
& prophetia cum Verbo 3 neque enim Lex poteft
effe fine Verbo : neque p ropheta, nifi qui de
D e i Filio prophetarit. Et illi quidem filii tonitrui
corporali gloria Mo n quoque & Eliam
c fpeculati funt : fed etiam nos quotidie_c videmus
Moyien cum Dei Filio ; videmus enim Legem in
6. Evangelio cùm legimus : Diliges dominum Deum
tuum. Videmus Eliam cum D e i V e r b o , cùm le-
E/dii 7.14. gimus : Ecce Virgo in utero accipiet. Unde bene Lucas
ad d id it, quia
y }I> Dicebant excejfum ejus quem compie tu rus erat in
Hierufalem.
11. D o cen t enim te de exceflii ejus myfteria.
E t hodie M oyiès d o c e t,& hodie Elias loquitur,
& hodie in majore gloria videre poflumusMoy-
fen. Quis enim non p o te ft, quando 8c populus
Judxorum eum videre p o tu it, immo vidit ? Vi-
Ewrf.34. dit enim in gloria faciem M oy fi: ied velamen
10 a c cep it, ièd in montem non adfeendit. E t ideo
a. Corb. m f ut per tempora mundum intelligamus.
b. Rom. edit, qui primus martyrium fußinuit : ubi fubintellige ,
apoßolorum. Re£la emendati© ; non enim hic Jacobus epifcopalem
Jciolblymorum federn ccnuift'e ufquam legicur : quod de Jacobo
A lp h a i filio fratreque Domini poft d em . Alex- tradit Eufcbius
Hift Eccl. lib. 1 . cap. i . & a lii. Malumus tarnen cum Maldo-
naco in cap iy . Matth, lapfum mem o ri* , quem idem etiam Augii
ft ino adfcribic, in Ambrofio noftro agnofeere , quam ab ora-
nibus niff, a c vet. edit, defeifeere. Ceteruin oblervandum obiter
non dpefip qui Jacobum A lph x i diftindium velint à jacobo fratre
D om in i, contendantque pri.mum apoftolupi fuilfp , non fepun-
S. Ambr. Tom, I,
erravit ,quia folum Moyfen v id it, De i Verbum
fimul videre non potujt.
i i . Revelemus igitur nos faciem noftram ; uc
revelata facie gloriam D e i fpeculantes, in eam-
dem imaginem reformemur. Adfcendamus in
montem,deprecemur Dei Verbum j ut in fpecie
& pulcritudine fua nobis appareat, & conforre-'
tur,& profpere procedat,8c regnet. Et h x c enim
myfteria fu n t ,& altius referuntur ; etenim pro
tua poifibilitate aut minuitur tibi Verbum, aut
c r è fc it ,a c nifi.altioris prudentix cacumen ad-
feendas , non tibi apparet iapientia , non tibi
apparet myfteriorum cognitio, non tibi apparet
quanta fit g loria, quanta fit fpecies in Dei Verb
o : led De i Verbum quafi quodam apparet in
corp ore , non habens fuam fpeciem, neque decorem
3 & apparet quali homo in plaga , qui
ferre poflìt infirmitates noftras : apparet tibi
quafi quidam fermo natus ex homine , littera-
rum opertus involucris, virtute fpiritus non re-
fulgens.Sed fi dum hominem confideras,de Vir-
gine credas effe gcneratum, & paulatim adfpi-
ret fides, quòd de Spiritu D e i natus fit,incipis
montem adfcendere. Si in cruce pofitum trium--
phan^em de morte videas, non peremtum : fi
videas quod terra tremuit, fol re fug it, tenebre
offuix funt oculis perfidorum,monumenta aperta
funt, mortui furrexerunt 3 ut effet indicio quia
gentilis populus qui mortuus erat Deo,tamquam
reieratis fui corporis tumulis, infuib crucis lu-
mine refurrexit: fi hoc videas myfterium, in ex-
celfum adfcendifti montem, alteram V erbi gloriam
cernis.
13. Veftimentaejus alia deorium funt, alia fur-
fum. Et fortafle veftimenta Verbi,ièrmones iunt
Scripturarum, & quxdam intelleftus indumenta
divini ; quia ficut ipfe P e tro , Johanni, & Jacobo f . 19,
in altera fpecie ap p a ru it, & veftitus ejus albus
refulfit;ita & oculis tux mentis jam divinarum
ledionum fenfus albefcit. Fiunt igitur verba divina
ficut n ix , veftimenta Verbi candida nimis,
qualia fullo fuper terram facere non poteft.
I4- Quxramus hunc fullonem,quxramus hanc
nivem. Legimus ad villam fullonis adicendifle e/« ?-)-
Eiaiam. Quis eft ifte fullo, nifi forte ille qui de-
lid a noftra lavare confuevit ? Denique ipie dixit:
S i fu e r in t delict a v e fira f i c u t phcenicium, u t n iv em Efai. 1. 18.
d ealbabo. Quis eft ifte fu llo , nifi qui indumenta
noftri intelledus ab luit, & induit nos indumenta
virtutum, ablutifque maculis corporali bus,
'• Soli folet offer re divino?
15. Audivi etiam ( ut ad redarguendos eos de
contrariis fumamus exemplum ) * duorum pru- *
dentium facundiam nivi & apibus comparafle.
Inveni quoque dixifle Da vid : guam dulciafau- p>/. n*.
cibus meis verba tua, fuper mel & favum ori meo! 103'
Et infra : Lu cerna pedibus m e is verbum tu um , Do- ibid. 10/.
m in e , ó * lu x f em i t i s m e is . Verbum D e i lux e ft ,
! dllm : iccundum vero Jcroiolymorum epifcopum cxftniilc j non
primum. Videfis Bollandi continuac- ad i . Mair.
c. Eadem edit. Rom. videmus Moyfen Eliam cum Dei "Filio.
I Videmus enim Moyfen in Evangelio Melius a li* , & cimiti mil ut
I in textu. Etenim primum de folo M oyle piobac, quod eum vidca-
I mus, quia verba Legis quam is in monte réprxlèutabat, in Evan-
I g elio legimus : poftea Eliam quoque à nobis videri adfcverat ,
quandoquidem in Evangelio occurrit prophetia, cujus in eodem
monte Elias quamdam referebat adumbrationem.
1* . ln t fllig e JJlyflemac Neftorpm >de quibus Homer. Iliad. A'
Sc r • nccnon poft cumQic-.. do Sencit. & Qnijit. Jib. 1 1 . cap. 10 .
V U U U ij