Saniti Ambrofii
i, Vnfnt.
qui te admonet, ut in ipfuni natura: fontem & A gelio. A iit fo r ta ile , ut ego puto , quia multifaoriginem
revertaris, qua: te nudum , non vefte
ami&um edidit ju t difcas fuperflua nonrequire-
re. H o c quod erubefcis-,* effete nudum, culpa
docuit , non natura. N u lla enim eíTet verecundia
genitalium, íi culpa non eífet. Ñequ e enim
cerera animaría veftiuntur, ut tegantur: ñeque
veftiuntur,ut muniantur. Satis munita funt omnia
natura: fax tegmine: nos dum íüperflua qua:-
ximus, teamen naturx amifimus , jus commune
riam loquutus eft in prophetis, noviílime autem
Joquutus eft in Filio Tuo. Semel loquutus e i l ,
quando loquutus in Filio eft.j & audita funt
etiam illa qua: ante audita non erantabiisquibus
loquutus fuerat per prophetas. Semel ergo loquutus
eft in novoTeftamento M. vetusauditum
eftTeftamentum , quod non Mdiebatur 5 quia
ipdè Dominus dixit de populo Judceorum : Vide- Man. ¿
■bunt, ór non videbunt : audient, ór non audient. ll~
perdidimus. Ideoque in hoc pfalmo adfcribitur B Audient aure corporea, fed non audient mentis
doctrina medicabilis 5 quia vel Idithum , vel le auditu.
ipfum illius nomine exercitio fpiritali fubeundis
tentationibus erudivit j ut in anguftiis quis pofi-
tus fubjiciat fé D e o : 8t fi peccavit ante, peccare
•defiftat, nec recidivo errore moveatur.
33. Semel loquutus eft Deus , duo hac audivi. Se-
inel loquutus e li Deus , & plura audita funt •,
quia non per litteras & fyllabas eli loquutus. Loquutus
e li per ¡enigmata, loquutus eli per vifio-
n e s , loquutus eli per divifiones gratiarum , loquutus
eli per Spiritum fingulorum. Nosautem
plura loquimur,& vix audimur. Semel loquutus
in Legeeft, eadem iterum loquutus eli in Evan-
* . H is piane gemina docce Augiiftinuslib. 1. De Peccatoorig. c. 34
34. Nobis e rg o , hoc eft , Ecclefia: , Temei lo quutus
e l i , & duo audita funt > quia & illa audi-
vimus intelleximus, qua: non intellexerunt,
qui legerunti non audierurit,qui audierunt. Solus
enim Chriftus aurem aperuit humanam ad
cognofeenda myfteria ? folus libri lìgnaculum
fo lv it, 8c refolvit xnigmata prophetarum,
35, Ideoque ipic reddet unicuique fecundum f . i }.
o p e ra , in quo 6c quali tatem operum compre-
hendit ; ut aut complurium Se meliorum refti--
tuat premia meritis fingulorum ì aut contra 8c
numero gravemur,Sc acerbitate meritorum.
. i . De Nupt. & Concup. lib. / . cap. 3. Contra lu i. Pelag. acque alibi.
¿.Serpi.
S'
li. Serm. 1
i. Lih.de
ifaat &
A n. cap. 4
num. %y
Prafat. in
Lue. &c.
k . Serm. 1
113 -&C. .Ser.
iti. Serm.
IN P S A LM I C X V I I I E X P O S I T I O N E M
A D M O N I T I O -
A Perle ex tota prie hujus operis intelligìmus beatum Ambrofium, ehm ChriFiianos fu * cura commißffs
praceptis ad perfetti onem conditionis fua cumulate comparandam neeeßariis munire decrevißet, nthil
ad illud exiFiimaße conducibilius, quamfi pfalmorum omniumpulcherrimum, ac moralibus dogmatis refer-
tfiimum ipfis exponeret. ¿¿uam ob rem cùm tam nobile argumentum propofitum h abere tfanttus Dottor, om-
nem ingeniivim , omnemfibi divini tus conceßdm facultatem ei dem illußrando adhibuit. £)uidquid in eofuit
eloquenti a , qutdquid ardori s , mo defila , humilitatis ,pienti* , idomne tanto cum fplendore in huc commentai
ione elucet ; ut e a communi dottifiimorum virorum » atque etiam heterodoxorum fitjfragio inter pr&fian-
tiora Ambrofii noFlri opera numeretur.
Principio quadam prafatiuncula quafipraludit, in qua compendio explicat quidquid generatim pertinet
adhuncpfalmum. Hinctranfit ad enarrationem ottonariorum, tn quorum limine hebraicas quafque litteras
• enucleat, qua fu n t , ipfiufinet tefiimonio b , velut titilli eorum verfuum , qua: fub iifdem litteris adferi-
buntur. Hoc autem dignumefiquodobfervetur-, nimirum fanclum Antiftitem palam facereea ipfa qua hted
Davide fub fìngulis hebraici alphabeti elementis traduntur,fub iifdem quoque ab Hier ernia in Threnis fuis
deferibi. Verumtamen ante fermonem ottavum e am non aperit confenfionem, quam deinceps accuratifiime ad
finem operis profequitur. Et in bac demum parte copiofius earumdem litterarum fenfum edtßerit.
Poft explicatum unum quodque elementorum ad interpretationem textus accedi t , & ex atte admodum otto
illosverfus qui fingali s ptb elementis continentar > ordine quemquefuo expendit', tametfialiis diutius^alits bre-
vius immore tur. Primo proponi t ipfa verba cu,ufque verfus , Ó1 f i quid occurrat varietatis ,five in gracisfìve
in latinis exemplaribus ,fiv e etiam in diverfa interpreti bus c , hoc ille non fine magna eruditione ocultsfub-
jecit, & quafi digito indicai fonte s ifi/ufinodi diferiminis, quod nonnumquam difiidentibus interpretum opini
ombus ? fapius vero antìquariorum Scripturam imperitia vel indtligentia fua corrumpentium culpa adtri-
buitA Infuper quid de variis Scriptum verfionibus fentiat,candide in medium proferì*,docetquef fune temporis
in Ecclefia potißimum valuiße l x x fenum interpretationem. Nihilominus tarnen libentius ipfernet utebatur
‘ exemplari fuograco g ; quamvis etiam minime negligerei dr alia fubinde confulere, dr diverfas textus inter-
pretationes qua defendi poße a li qua ratione v i deb an tur, proponete.
Etfiftatim ab exordio hujus operis ^ non ficus atque in aliisfuis lucubrationibus * triplicem Scriptura fenfum
dgnofiat, naturalemfive hifioricum, myfiicum^dr moralem 5 primum tarnen hic non fequitur, fecundum per-
currit fatis leviter, f id exfculpendo illufirandoque tertio totus incumbit. Ncque vero caufa illa quibus ad
ineundum hoc confilium induttus fu itS . Ambrofius,difficultcr adferri pofiunt s f i qui dem ipfe non femel affirma-
vit^quamvis myfiicusfenfus acutiorfit,moralem tarnen multofuaviorem,acceptioremqueefiepopulo\qui uberi
orem in eofibipraberi utilitatis figetem cognofiebat. In hunc igitur fenfum omnes ingenii fu i nervos intert-
d it, Chrifiianifque pracipit qua ratione pervenire valeantad fupremum gradum perfettionis. Illic incredibili
ardore animi in pracipua dr maxime communia temporibus fuis vitia inveh'itur. Sed nec ipfis facri altaris
l* parcit minifiris : quos quidem ob culpas qua non ita graves vi deb an tur ficofuo aedignitate abdicati volebatm i
nimtam eorum qui fe jufio molltores pecca t oribus exhiberent indulgenti am -, fedhaud minus illorumqui fibi
ipfis remtfii rigìdiorem adverfus alios cenfuram exercerentfeverìtatem damn ans Ibidem etiam lúdaos,atque Z-Strm-
haré ticos,Ór arrianos imprimis.aggteditur\demonfir atque c illorum hafefim h inefcaturire, quod philofophorunp 1,
ac maxime tirìflotelicorum arguti as dr vitilitigationes effehtfequuti. Denrque eorumqui plagii accufiabant c serm.iz.
firiptores nofiros ,quod librorum fuorum praclarifiima quaque in operibus philofiphorum compilaßent, menda-
■cium quod alibid non femel impugnnt, hic etiam refellitc. - ■ * . . c. Lib. de
Intexit hifee omnibus longe max imam Cantici canti corum partem ,cujus hic my fieri a , ficut alibi dixe-
ra tf , potißimum de Ecclefia interpretatur. Verum non admodum accurate huic infiflit expofitioni. Siquidem &feq.
prater quam quod in pluribus illamfirmonibus piane omittit, ejufdem fatti voluminis non nifi circa initium
ac finem ordini inharet. In reliquie praditti libri tefiimonia hinc inde ex-variis capitibus petita eo tantum Cap. 4-.
laudat, ut illorum auttoritate res propofita adfiruatur. Quapropter minime dubitai eadem iterum ac tertio num- *7-
attirare. Cum vero Chrifiiana perfettionis conjumtjàationem eodem Pfatmo conliBeri adfi&eraßetg , hdhc lu- g. Serm. 13.
cubrationem concluditiexponendo ultìmam partem Canticorum ,in qua nuptiafpiritales Verbi cum Spònfa ^
fu a , nec non intima ejufdem cum illa conjunttio, qua res ptinam cumulatamqueperfettionem confiituit, def-
trtbuntur Affisa quidem corónide tampraclaro operi non poterai apponi ndbilior. *
Hujus libriexcetientiam agnoficifVallausubiait : Opus aliaspradtans, Se eloquentia.fanaque d oc . ¡. uh. de
trina refertum , lectuq ue adeo digniifimum ; ni hilo tarnenfecius eidem , alio loco erroris notam audetinu- yfu e atra,
rere , adferens k illic Ambrofium vefiigiis Hilariifanttos omnes antequam Dei fruantur confpettu ,fiammis ffibidem,
expi andas eßepradicantis,infifiere. Additi parum modefiam illius dum in allegoricis interpretàtionibus iudit, p»g- ¿ 7 o.
licentìam effe. Pofiremo ipfum in explicandis litteris Hebraicis narrare n1 lettoribus fuis mera fomnia. Verum ^
ille in tribus hifee capitibus aque iniquus eFt■. £>uod enim ad primum, erunt fortaße qui eum nonjatis coha- m. ibidem,
rentia locutum dicant, quippe qui opus illud fana dottrina refertumpalam fitprofeßus. Nos vero qua fuerit 144’ •
faneti Viri de hoc ipfe capitefententia , jam declarnvim'us. Ceterum f i hoc in opere Dallao prater memoratum
errorem nihildifplicet, cum atque alios ejufdem cum ipfe communionis obfecramus, ut de facris nofiris myfie-
riis, ac imprimis de facro-fantta Eucharifiian ipfi eadem quaDottor nofier, ór credant, ór loquantur. Tarn n.strm. 8.
turn demum prof etto conti ngeret, utfilato divi fo n i s muro utrique eademfide jungeremur. Quod autem ad *
fecundum accufationem f atemur quidem cum Gregorio Nazi an. exceßum improbandum eße in allegoriis :fed
v ix ullum ex Ambrofianis operibus eße contendi mus, in quod non cadat jufiius quam in hòc, iftiufmodi cri*
minatio: id fane hinc plamfiimum f i t , quod nufquam alibi , ut jam dittum eft, latius in morali expofitione
fpacietur S. Antiftes, neque myfticum five allegoricum fenfum nifi obiter adtingat ; quin immo ex ipfis Canti-
cis pulcherrimas morum inftituendorum eruat praceptiones. Denique quod objicitur de elementorum Hebrai-
corum interpretatione, hoc non vali diore niti firmamento adlitteram Aleph demonftrabimus¡
Hunc librum confiare concionibus quas Ambrofìus ad Medtolanenfem populum d ix it , minime òbfcurum
eft. Evincunt hoc ipfe dittionis ftylus , locorum iifdem diebus ex utreque T f t amento in fynaxibus recitatorum
citationes 0, expreßißima tandem verba P Prafulis noftri. Veruni difficilius fueritftatuere, utrumfingala otto- fi;
nariafingali fermones complettantur. Si quorumdam prolixitatem cum brevitate aliorum componamus, ra-
tionemque turn divcrfitatis argumentorum , turn vari arum interruptionum refumtionumque habendam pute- pserm.14:
mus baud inìquo animo his adfentiemur, qui ottonariotum nonnulla non unicofermone trattatafuiffe exiFti-
mabunt. Sed cum rnß! omnes , ac edit, antiqua eofdem fermones fecundum Hebraicorum elementorum divifio*
nem diftributos ubique exhibe ant, atque adeo fìmillimum veri fit Ambrofium ipfum hancce commentationem,
cum illam deferiberet, hoc ordine conftituiße, nihil hac in parte mutatum voluimus. Ceterum dicendum erit
operis hujusprafatiunculam, qua certe brevior eft, quam ut concionem fuam fola contineat, ‘vèl una cum primi
ottonarli explicatione pronuntiatam fuifiè, velpcftea aliorum fermonum capiti ab ipfomet Ambrofio fuperaddi
tam.
Inquirendum jam quonam tempore eofdem adpopulum habueritS. EpifcopuS. Conftatprocul dubio illud antè
quam librum de Ifaac & Anima ibidem allegatum *1 feriberet, eveniße : hunc autem librum anno circiter ‘l- Catr- 4-
c c cL x x x v i i in lucem editum probavimusr. P raterea ibidem ci tari videntur1 ipfius in Evangelium Luca com- . Adf tnit.
mentarii quos opinio probabilior. ad annum CCCLXXXVI refert Ad hac etiam mentito f i t 1 anniverfarii fefti mia. de
martyrum Gervafii atque Protafii, quorum facra Lipfana fub annum c c C l x x x v aut proxime fequentem in-
venta funt. 'V nde colligas eximium hunc f e turn circa idem tempus prodiiffe. Hoc ipfum hinc quoque videtur Cserm. 14.
confirmari, quod inflammatum martyrii defiderium Virfanttus prafeferat iis verbisu, qua tempus illud fatis „
indicent ejufmodi fu iß e , per quod martyrii palma etiam tum obtingere poßet: quodapte congrueque adinfa-
nientis in ipfum luftinaperfecutionem quis referat, hoc eft a d c c c lx x x v aut proximum. At vero admodum
credibile eft eofdem condones neque una ór contìnua ferie , ncque uno eodem que anno eße habitas. Videmus
quippe Ambrofium aliquando Verbafetiße cum anniverfaria Gervafii ac Protafii,ut jam diximus ,feftarecurre-
fent, quafefta probabile eft in xm Val. menfis Itilii incidiße : aliquando vero cùm dies Sebaftiano facer agere-
turSquem etiam tunemoris eratxin Kal.februariascelebran.Advertimusetiamfanttum hunc noftrum modo x. sermón,
jejunii diebus, modo aids concionatimi eße. obfervamus denique hoc fóto in opere nihil quod adCatechumenos
pertineat, deprehendi : verum illic omnia viderì apud homines Ghriftianis faCris jam initiatos, atque adeo
noFirorum omnium myFteriorum cognitione inftruttißimos pronuntiata. illum autem conFtatadeos non diebus
fingulis, fed tantum dominicis aliifque folemnioribus fermonem habere confueviße. Non enim tunc cceptum
argumentum , ut defefto diceret, omittebat : fed interdum nonnihil de eo per digreßiunfulam delibare fatis
habebat, quemadmodum defuperioribus obfervatum eft.
Hanc porro expofitionem ad multorum codicum fin minus antiquißimorum , faltem elegantißime juxta
atque accuratifiime manu exaratorum fidem exegimus. ln omnes editos : tum antiquiores tum recentiores non,
folum irrepferant menda plurima , verum etiam frequentes interpolati ones fine auttoritate ìntrufafuerant,
quas partim refeeuimus, partim in variis lettionibus, cùm eas expungere fubveritifumus, indicavimus. Pof. vcr. script,
tremo fuam operi inferiptionem reftituimus non modo feriptorum codicum editionumque veterum teftimonio , fed f atr
etiamfußragio 7 Lugdunenfis Ecclefia, ac veterum auttorum apud quos ejufdem mentito reperitur. fag. 4l6.‘