i.j(Í3 Commentarius in Cantica cantic. iyö'4
dicebant apoftöli , ci'im pro Chrifto Iapidarentur & A funm reclinar et ; quia cùm dives effet, pauper faSlus eft: Cor.s,
f . 6.
¡»Pfal.i:
Chriftiun prxdicarent : dicebar Paulus cùm rer virgi:
deretur, & die ac notte Clniftum adorandum genribus
difputaret :-dicunt hòc martyres » qui vulnerantur pro
Chrifto -, & quia vulnerari pro ejus meruerant nomine,
plus diligunt. Ad hancergo veniens manfionem Ecclefia»
ad hunc proceffum , ut pro C-hrifto filios fuos offerar»
-ut excipiat vulnera caritatis ,-quafi bona fi dei alimenta
■teperiens .., pietatis fruttus guftavit ipfa,-& hortari ce-
teros ccepit, dicens : Gufiate & videte quoniam fiuavis eft
Dominus. Er addidit Ecclefia dic'ere : ■
l i . Lava ejus ftib capite meo y & dextera ejus compleEte-
•ÌL^cch. Ij.
Nec gloriam aliquam iftius fxculi requirebar j quia ve- lohan. 7,
nerat non ut in porrione, fed ut univerfo humano generi
fubveniret , dicens : Mihi indignamini quia totttm
hominem fanum feci in fdbbato i hoc eft totum , non ut
facultatum coltati oné diraret, non ut honomm infigni-
biis -, non ut gloria: fxculatis cumulàret augmento y hxc
enim non habent beatitudinis & gratix plenitudinem :•
fed totum, hoc eft, quodiongitudinem vitx complette-
retur xternx. Neque enim communis vita: fimilis vita in
dextera eft fapientix -, fed longitudo vita: eft , ut qui
accipit vitam à fapientia » non exiguitatem vitx , fed
Et iftx manfiones funt via regali incedentis Ec- B perpetuitatem & xternitatis longitudinem adipifeatur.
clefix •, Multa enim funt manfiones apud Pattem menni.
Teftificatilt Dominus Jefus : Et ecce venio » &'accerfo
vos. Bona manfio fapientix, & five in Ixva ejus, live in'
dextera , bona manfio y quia via regalis eft.. Ideoque'
fapientes nuntii dicunt : Via regali ibimus , non diverte-
mus in dextera > neque in finiftra » quoadufque t ranfie amiss
términos tuos. Hoc dixerunt miffi à Moyfe nuntii ad
rcgem Edom , hoc eft terrenum y quia terrena omnia
fue in dextera , live in finiftra, mala funt. Mala manfio
infipientia , mala manfio intemperanria ; &. ileo per-
tranfit has manfiones Hebrxus: non divertit ad eas, fed
16. Bonus amittus xternitas vitx. Iraque fponfa ma- t» Pfit Lut
lorum granatoram, hoc eft» diverforum Se innumera- Serrf- «s-,
bilium fruttuum , & prxcipue fidei odoribus, grariæ, fa- tr‘ ~
pientix & gloriæ , vitxque xternx fubnixa divitiis quæ
funr circa finiftram & dexteram fponfi , per animas -
fanttas'laudantium congregationnm plaufibus excitât
Chriftum, dicens :
27. Adjuravi vos filin Hierufalem in virtutibus & for-- ir- 7.'
titudinibtts agri > fi fùftitaveritis > Çfi refùfcitaveritis di- Vtb,dei»ub,
leïïionem ufquequo voluerit. Ager ille quem benedixit Do- ^
minus , non ifte terrenus aut horridus-filvis, aut confrapertranfit
-, ut pervesiat ad finiftram fapientiæ & dexte--C gofus torrentibus, aut inutilis viribus,-aut infecundaglarea
faxofus -, aut hiulcus, & aridus ficcitate, aut fan—'
guine madidus, aut fentïbus dncultus & fpinis , fed ille
ager de quo Dominus ait-: Et fpecies agri mecum eft. In pfilm. 4 fi
hoc agro Uva illa reperitur quæ exprefta fanguinem
fudir, & mundum diluit :.in hoc agro eft ficus illa fub •
qua fantti requiefeent, fpiritalis gratix fuavitate recrea-
ti : in hoc agro eft oliva illa fruttifera, dominica; fluens
pacis unguentum : in hoc agro florent malo-graiiara ,
quæ plurimos fruttus uno fidei mummine tegunt, &
quodam .fovent caritatis amplexu.
'28. Quia igitur fapientia & honefta claritas ita-per-: in Pfai.ini
pi eilet ur me. Hæc loquitur fponfa de Chrifto -, anima D fetta funt, fi habeant caritatem { plenitudo enim legis • Serm- 5-
de Verbo Dei : Chriftus autem idem eft Verbum.Dei eft caritas) fufeitari & refufeitari vult caritatem, fufei— wrf ,u
atque fapientia,- Beata ergo anima quam complettitur tari m veteri teftamento, refufeitari ih novo: Caritas
Deus eft , utdegimus » caritas Chriftus eft. Sufcitanir 'Rom- }•
tamquam leo y & catulus leonis ; ut Juda adfiendat ex ger- I-
mine : refufcitamr ut dormiens , utxecumbens j quia
non humana , fed fua & Patris majeftate fufeiraras
eft à mortuis. Unde ait Scriptura : Quis fufeitabit illum ? ofee 6.
Non enim poterai illum aut Angelus aut poteftas fufei-
tare aliena , cùm ipfe alios fufeitarer. Ergo cùm. hier
dicit Si fufeitarveritis & refitfeitaventis dileüionem »
ufquequo voluerit i-àe üs àxcit , qui refurrettionenv ejUsram
j & in ipfis maneat , ubi divitix fimplicitatis, ubi-
■gloria , ubi longitudo vitx eft. Longitudo enim vita in
dextera ejus >-ut ait Salomon \ In finiftra autem ejus divitix
& gloria : in dextera vita eft, in finiftra requies.
EJtinam fuper finiftram ejus requiefeam , nec quxram
cervicalia ! Va enim bis quiadfitunt cervicalia-, Ezechiel
dicit. Has manfiones prxparat Ecclefix fux bonus duttor,
& per.; vias fapientix dirigit iter ejus. Denique laudat
fapiens vias' ejus : Via ejus via bona » (fr omnes femita
ejus in pace.
Lava ejus fub caput meum, <& dextera illius comfapientia.
Magna eft fapientix manus j magna dextera
rotam complettitur animam-j rota enim munira eft,. quæ
defponfata Verbo Dei eft. Plenitudo enim fapientix,
timere Deurn : qux ergo Deum timet anima, pleno fe
munit ipfa prxii-lio. Mittit fapientia lxvam fuam fub:
Collum ejus,dexteram autemin complexum ejus. Utrum-
que qui'dem brachium ejus adutilia ex ten di tur habent
tarnen propria fua fingulx manus fapientix : In dextera
longitudo vita eft , in finiftra autem divitia dr gloria.
■Bonis utique manus utroque dotata eft dotibus : in eo £ congrue polfunt prxdicare, ut audientibus ardorem fidei
C em f 48.
tarnen habent varietátem fui miineris , quod & prxfen-
tia & futura témpora comprehendunt > ut Ixva prxfen—
tiiun remuneratrix » dextera futuroramfit.
24. Poifumus- hoc enam de prophetia fantti patriar-
-chx Ifrael cognofcere , nam ci\m dexteram fuam po-
fuilTet fuper Ephrxrn, finiftram autem fuper Manallen ,
& convertere eas Jofeph xtatis confideratione voluilfet;
ut dexteram patris fuper caput Manalfe fenioris filii eol-
locaret, nolüit, & dixit ; Scio yJUi . & hic erit in popu-
ium y & hic exaltabitur y fedfrater junior major erit illo.
In quo major ;: in eo utique quia benedittione prxlatus
eft , dicentibus p ofteris Ephrxm :■ Faciat vos Deus ficut F
fecit Ephram & Manaffen .• vel quia fernen ejus mul-
ritudo gentium, qux in hoc feculo laborem elegit, cre-
dens in Dominum Jefum, ut confolationem habeat fu-
turorum. Manafle autem fernen eft populus oblivioms ,-
qui proprium oblitus auttorem , exaltaras ad tempus'
in hoc ixculo eft , daturas in reliquum poenas graves y
quia Deum fuum & Dominum denegavit.
25. Hoc eo diximusut pröbaremus ea elfe potiora
qux fiitura funt. Denique Ixva fapientix fub fponfx
capite eft , dextera autem fuperior , qux totam com--
plettitur fponfam. Itaque illa quafi fulcrum eft quietis
prxfentis , quo anima innixa requiefeit. Habet ubi re--
clinct caput -fuum, quia Ixva fapientix divitix funt 8c
gloria.- Per id tempus hxc mulcent » & ex parte fola-.
rio funt., & ideo j Filius hominis ñon habebat ubi .caput
& devotionis accendant : vel fufeitatur Chriftus in his
qui primum -accedunt, refufcicatur in his qui poftquam
accelferint , dormierant. Dormir ergo. Chriftus negli-
gentibus, fufeitatur in fanttis.
29. Hanc itaque caritatem fufeitat & refufeitat, donec Lìb.delfine
vocem ejus accipiat, & prxfentiam ejns accerfat y quia caì- +•
quxfiras non folum venir, fed etiam faliens venir. Sed
jam fponfus aderat, ut probaret iilud. quod adhuc lo-
quenribus nobis: dicit, Adfian. Adeft, quia fufeitatus à
filiabus judx , quafi refufeitatus à. filiabus Hierufalem.
Audit Ecclefia fonum vocis ejus, & dicit :
30; Vox eonfóbrini mei , ecce hic advenicfaliens fuper f. g.
montesy tranfiliens fuper co//fj-. Manipularis eft hic liner inPfil.ut>
multas habens perfonas nobiles, velut manipulus trium- Serm- 6'
phalis , multofque attus fignificans , quos intelligere vlrs-1- ■
magis quam expreflos tenere polfumus. Nam quafi. ad-
venientem fponfum audierit cum aliquibus pariter vian-
ribus colloquentem , dicit fponfa : Vox confobrini met\
Dum loquitur cum filiabus Hierufalem , & rogat ut:
excitent , & refufeitent fponfum ; fubito camquani
de'lqnginquo millx vocis fonum fentiens, dicit x Vox- #
confobrini mei , annuntians quem nuntiari libi ante qux- * ^
rebat. Quem cupiebat ab aliis fufeitari, fua prece re-
fufeitatum , à Patre venire jam credens , lxta dicit i
Vox confobrini mei. Bene addidit, confobrini mei ; ut non:
alix i fed confobrina fola libi ejus, vindicaret adven-
tum.
1565 E (criptis ,S. Ambrofii collettus. 1 $66
jfiìm. <7-
pfilm, i l 4
Cant, f i
f .i.
ì Her cm. \ 6
Pfilm. 7 j ,
31. Ecce, inquit, ifte advenit, adhuc ego .eum quxro , A
& ille jam venit: adhuc ego fuffeagia capto ut ve-
niat, & ille jam proximits eft : ego fufeitari mihi caritatem
cupio, ego me vulneratam caritatis puto , & ad
me plus ipfa caritas feftinat: ego dixi, veni y falit ille
& tranfilit: ego rogo eum venire cum gratia, ifte gra-
tianxm operarar augmenta& dum venit, incrementa.
gratix fecum vehit,& veniendo adquirit,quia ftudet etiam
ipfe fux placere dilettx. Salit fuper excelfa , ut adfeen-
aat ad fponfam y fponfx enim thalamus tribunal eft
Chrifti. Salit fuper Adam , tranfilit fuper Synagogam y
falit fuper gentes , tranfilit fuper Judxos.
32. Videamus falientem. Salit de cxlo in Virginem, B
de utero m prxfepe > de Jordane in crucem, de crace in
tumulum , in cxlum de fepulcro. Proba mihi David
falientem, proba currentem y tu enim dixifti: Exfulta-
vit ut gigas ad currendam viam y d fhmmo calo egreffio
ejus; & occurfus ejus ufque ad fummum ejus , nec eft qui
Je abfeondat d calore ejus. Et nunc falit, & nunc currit,
de corde Patris fuper fanttos fuos , de Oriente fuper
occidentem,de feptemtrione fuper meridiem. Ifte eft qui
adfeendit fuper occafum, ipfe fuper cxlos cxlonim ad
orientem,iple adfeendit fuper montes, ipfe fuper colles.
33. Utinam ego mifer dicam, dicat anima mea : Ecce.
ifte advenit, & advenit non fuper terrena , non fuper C
valles, fed advenit : Saliens fuper montes ; Deus enim
Deus montium eft, non vallium : ubi ergo falit, fuper
montes fahr. Si fis mons, falit fuper te,falit fuper Ifaiam,
falit fuper Hieremiam , falit fuper Petrum, Johannem,
Jacobum. Montes in circuitu ejus: fi non potes elfe mons
& non prxvales, efto vel collis » ut fuper te Chriftus
adfeendat: etfi tranfilit, ut te tranfitus ejus cuftodiar.
34. Diximus de Chrifto & ecclefia, dicamus de anima
& Verbo. Anima jufti fponfa eft Verbi, hxc fi defideret ,*
fi cupiat, fi oret & oret affidue, & oret fine Julia difeepta-
tione , & tota intendat in Verbum : fubito vbcem fibi-D
viderar ejus audire quem non videt, & in timore fenfus
odorem divinitatis ejus agnofeit , quod patiimtur ple-
rumque qui bene credunt. Replenrar fubito nares animx
fpiritali gratia , & fentit fibi prxfentix ejus flatuin ad-
fpirare quem quxrit, & dicit : Ecce ifte ipfe eft quem
requiro , ipfe quem defidero.
35. Nonne cum aliquid de Scripturis cogitamus , &
explanationem ejus invenire non poifumus : dum dubi-
tamus, dum quxrimus, fubito nobis quafi fuper montes,.
id eft,altilfimadogmata videtur,adfcendere. Deinde quafi
fuper colles apparens no,bis,illuminat mentem,ut infun-
dat fenfibus , quod invenire pofle difficile videbatur : I
ergo quafi ex abfente fit prxfens Verbum in cordibus
noftris. Et rurfus cd in aliquid nobis fubobfeurum eft ,
tamquam fubducitur Verbum , & tamquam abfentis ad-
venram defideramus y & iterum apparet, oftendit fe nobis
tamquam prxfens fit nobis in iis qux requirimus cogno-
feendis.
36. Salit ergo in uniufeujufque corde frequenter, tranfilit
& exit & revertitur : fi fequaris , fi requiras, fi tibi
fidelium grata difputatione dottorum Verbum quod
exierat atque tranfierat, poftules refufeitari. Sicut illa
qux quxfivit & invenit , qux dixit: Frater mens tranfi-
vit y anima mea exivit in verbo ejus. Ergo etfi fuper
montes falit, fequere : etfi fuper colles, fequere. Repe-
riuntur enim in montibus & in collibus venatores Domini
, qui inveftigant eos qui capiunrar ad vitam y fic
enim dixit per Hieremiam Deus: Ecce mitto multos pifta-
tores de multos venatores, & venabuntur eos fuper omnem
montem & fuper omnem collem. Ibi ergo populus Dei qux
ratur & inveniatur in Petri & in Pauli dottrina, gratia,
difciplina y ut non in convalle finr, ubi fletus, fedin montibus
a quibus unumquemque Chriftus illuminar, & cum
Petrum legimus, Chriftus illuminat : & cdm Paulum
Iegimus, Chriftus illuminat. Curavit Paulus , Chriftus
illuminavit y quoniam invocato Domini Jefu nomine ,
refurrexit , cujus fanatus eft munere. Sufcitavit mor-
. tuam Petrus , Chriftus illuminavit y & ideo ait: Illumi-
nans tu mirabiliter d montibus aternis.
37. Nos igitur qui montes eile non poifumus» ftemus
in montibus vel in collibus y ut cdm miferit pifeatores
fuos Dominus & venatores , ut venenrar eos qui fupra
omnem montem funt, vel fuper omnem collem, id eft,
in legis & prophetarum prxceptis y & novi & vetbris
teftamenti cognitione omnem habentes converfatio-
nem, inveniant nos paratos , & velut bonas colligant
fpicas, opportuno miffi meifores tempore y quia fi quis
extra montem aut collem fuerit repertus , colligi velut
bona fpica non poterit ab his, qui ut comparationis fa-
ciamus alterius mentionemtriticum a paleis feparare
mittentur. Plurimarum igitur operationum folerces mi-
niftros Dominus habet , iidem pifeatores, iidem etiam
venatores funt , atque meifores. Si in tempore meffis
quo dirigimtur ifti metere, maranis ex-lpettes, falien- .
tem in montibus poteris intueri, & videbis Dominum
Jefum fimilem capreolo aut hinnulo cervorum fuper
montes Bethel. Salit enim fuper Ecclefiam qux eft domus
panis,eo quod fidelium corda confirmet 5 unde & fponfa
de eo dicit:
38. Similis eft confobrinns meus , caprea aut hinnulo * 9,
cervorum , fuper montes Bethel; falit enim fuper Ecclefiam
, qux eft domus Dei, eo quod fidelium corda con- .
firmet. Merito ficut capreola, quia capra in altis pafei-
tur. Dorcas dicitur ä videndo, dorcadiön enim vifus acu-
tioris eft. Quid hoc aptius Chrifto , qui Patrem vidit
quem nemo vidit: aut li qiiis vidit in Chrifto, ipfe filius
revelavit ? Meritoßcut'hinnulus cervorum, hinnulus quafi
filius,cui paternx inoleverit vis naturx y ut eum occulta
non lateant, ferpentes fugiant, venena non lxdant. Denique
eduttus de latibuhs fuis ferpens qui educebätur
ex homine , dicebat: Quid venifti ante tempus torquere Matth. 8.
nos. Spettemus ergo falientem hunc hinniculum,ut non
pollimus timere ferpentem.
59. En ipfe flat poftparietem noftrum , refpiciens per f. 9-
feneftrds , pröfpiciens perretia. Venit ergo & primb poft Lib.de ifaae
parietem eft , ut inimicitias animx & corporis folvat, cat- 4*
fublato pariere quiimpedimenram concoraix videbatur
adferre. Deinde profpicitper feneftras: qux fint feneftrx,
audi Prophetam dicentem : Feneftra aperta funt e calo. 14-
Prophetas itaque fignificat , per quos Dominus genus
refpexit humanum , priufquam in terras ipfe defeende-
ret. Et ho die fi qua eum anima multum requirat, mul-
tum merebitur mifencordixy quoniam qui multum requi-
n t , multum deberar ei. Si qua ergo anima eum ftudio-
fius quxrat »longe audit vocem ejus : & quamvis ab aliis
requirat, prx ipfis a quibus quxrit , audit vocem ejus.
Videt eum falientem ad fe venire, id eft , properantem
l atque currentem & tranfilientem eos, qui infirmo corde.
virtutem ejus capere non poffunt: deinde profpicientem
per xnigmata prophetarum , legendo eos , & teneüdo
eorum lermones y videt enim profpicientem , fed quafi.
per feneftram , non quafi adhuc prxfentem. Videt eminentem
fuper retia. Quid eft hoc ? Nifi forte quia illa
retia nobis funt, non illi retia funt,eo quod illa anima
adhuc inträ fenfibilia & mundana fit, qux mentem ho- .
minis capere & quodam finu proprio confueverunt in-
volvere.
40. En ipfe ftat poft parietem noftrum , refpiciens per inPfil.ui.
feneftras . pröfpiciens perretia. Yiderat enim Ecclefia vel Serm. 9.
p anima jufti falientem fi:ut hinmculum fuper montes, & wrf'
repente primum adfpiciens poft parietem domus fux ,
profpicientem per feneftras, eminentem per retia, exful-
tat & gaudet, quia etiam ipfa amatur ä Sponfo. Qui tamquam
& ipfe vulneratur caritatis decore , dilettx cdm
primum abelfet , ad ofeula rogatus adfuerit ( rogarar
enim cdm dicitur: Ofculetur me ab ofeulis oris fu i) deinde cant,i.f.i.
preces blanditiafque fponfx non fpreverit , diletta fibi
ubeVa prxbentis y atque in interiora domus eam benignus
induxerit : deinde tamquam lafcivienti ludens amore,
quia vellet pertentare fenfus amantis , fxpe egrefllis ut
quxreretur ä Sponfa, fxpe regrelfus ut invitaretur ad ofeula
, adftiterit poft parietem , profpexent per feneftras
, eminens iiiper retia y ut non totus abelfet, nee
quafi totus intraret, & ipfe ad fe fponfam vocaret y
ut veniendi ad fe invicem fierent gratiora commercia »
amoremque mutuis adolerent fermonibus.