letta ftp (fett auditoribits cap mìnime potuijfent. ¿¿uod ìncommodum ne lettor quoque patere tu r , curarunt
:e dt tore silo mani ¡ut Eitangelicus.omnis con t ex tu s is e ti am in quer» Ambrofitis mhil dixerat, exhiberetur.
Vcrìtm ehm id pr&ßare Uh »equiverint ¡quin non folumfepe Ambrofianam orationem interfcinderent,fed &
Mie haud panca partim inverter ent, partim adjicerent ffatiusvifum eß ubi verfus qui exponitur, defide-
ratur in manufcriptis Uhm in margine eàitionis indicare.
guamvis folum Evangelium Luca enarrandumfibi propofuiffet Ambrofius fubinde tarnen aliorum etiam
a Lib. >. in locos3 exponit: quotici videlicet H vcl aliquìd habere b videntur.peculiarity difficultatis, vel a beato Lucafuere
c*p- 7:lib- pratermißt ; cìtm alioquin eorum cogniticnem populo utilitati futuram cenfet. Defudat potifiimum in conci-
b'ub.T. f* liandis qua apud Evangelifias apparent* contraria , & ficubi durior litter a nodus incident, ad (piritualem
H H S confugit interpretationem f i in qua mirifice illos convenire demonfirat. Multus efi in enarrando fenfu nata-
hb. ßincl rali atque hi fiori co ; frequenter tarnen orationem convertit ad myfiicum :fed inde fape fiepius preclara, quibus
j.& c . lib. pnfiim commenta tionem fuam illufirat, morum pracepta ducit. Pracipuas quoque temporis fu i harefes , quibus
7; 'alibifi- Cbrifii divinitas impetebatur, oppugnai, hoc efi, Manicheos, Photinianos, Arrianos, & hos pra ceteris, ut
g l ' * * pote catholicorum ea tempefiate hofies infenfifiimos; unde haud injuria liceat affirmare, harte ei potißimam
if ib5‘J f fuiffe cauf am, cur Evangelium Luca interpretavi apud fe ftatueret.
To.3• in cap. Hos omnes fermones redegitin unum opus, illudque inferiptum voluit titulo expoßtionis Evangelii fecun-
* Aùm Lucam : quomodo ipfum fernet atque iterum ab Auguflinoe citatum reperias, cui non pauci quoque mff.
%rat.chrif. hac in rcfavent. A t verofalfus eß Sixtus Sen. cum eamdem hanc commentationem ab au fiore fuo in libros
cap. 44- J nonfuiß'e difiinttam adferit hoc argumento , quod f Auguftinus nufquam libri ali cujus numerum citat.
Tccc lutrig. Hon leger at prof etto primum ejufdem Patris librum de Gratia Chrifti 5 in ejus enim cap. xLiv. & XL v.
c. 41. Hb. i. plerique operis , de quo agimus, libri numero indicato ad decimum ufque memorantur. Gravius adhuc peccai
tun- inUä. f 0rrtvlnHS^yqui Sixti judicium contra Augußint auttoritatemfecutus.memoratam parti tionem negat. guippe
Vcap. j- dubium non eß, quin exemplaribus, qua idem Augußinus letti ta v it, multumfidei f it habendum, non folum
fBiblioik. p rop ter temporum vicinitatem ¡fed multo magis propter illius Do fiori s artißtmam cum Ambrofio conjunftio-
g in lippa- nem. Eatemur qui Jem ab ilio librum fextum loco feptimi femel nominavi : fed nifi pofiremis operum Auguf-
rAU tini fcriptoribus hunc lapfum tribuendum putes,forte dicendum fuerit in hoc erratum effe ab its qui Ambro-
f i i ex pofitionem deferipfere, ut ibi feptimi libri initium ponerent,quo fexti limite s extendi oportebat.
h Ad ann. Scriptos anno c c c l x x v i hfis libros auftor efi Baronius h , unico nimirum perfuafus loco, ubi Vir fanfius
?7 f • Alanorum ' , aliorumque barbarorum bella, ncque nonfamem quamdam acpefiem in ammalia omnia fe v ien .
inc*p*°i. ttm memorai. Sed magnus Cardinalis fecum ipfe non fatis confentit, cìtm tradii Apologiam David non nifi
k Lìb. 3 ..in y-ß annum c c c l x x x i i i lucubratam effe ; confiat fiquidem earn k citavi in hac ipfa expofitione, ac proinde
' \ ¡„ hanc dici debere illà pofieriorem. £ uapropter ut aliquidfirmiusfiatuatur.obfervandum efi fanfìum Ambrofium
c. i-'lìb. 4. antequam in Evangelium Luca fcriberet, multos libros, quorum ibidem mentionemfacit, in lucem emifijfe-v. g.
in cap. 4-^ j } e Vidimi pofi an. c c c L x x v ii, D e F id em pofi c c c l x x i x , D e S p i r i t u s a n c t o nan. l x x x i , denique
Up. 3. Apologiam David ° pofi c c c l x x x i i i compofitam. Quin etiam necfuum in lfaiaprophetiam P commenta-
n Lib'.'e- in rlumß i et< cfuaciim ita f in t ,f i Baronius tot libros huicexpofitioni pramiffos expendijfet¡haud agre animad-
Tvb 3. in vertifièt, tot opera ab eo , qui ad Epifcopatum a prafefiura anno tantum c c c l x x i v traduflus fuerat, intra
cap. i .& Au os annos elucubravi non potuiffe. Sed qua Sanctus nofier de Jufiina in fe perfecutione fcribit <ì, ea tantam
*lvb in cum $Uee *n firiptione D e Baili, non trad, leguntur, praferunt affinitatem >' ut inde conttet commencap.
3. tationem de qua loquimur, non nifi elapfis difficillimis illis temporibus, id efi, non ante annum c c c l x x x v i
cj Lib. 7. i» aypiutam eß e . quandoquidem alibi1 pacem, quam deinceps confecuta efi Ecclefia, memorari obfcurum non efi.
TliT.p. in Porro quod ad Baronii argumentum , ei non abfiìrde quivi s refi onde at de incurfionibus barbarorum ifiorum,
cap. io. aliifque calamitatibus tamquam de rebus prateritis locutum Ambrofium.
Multum temporis dum is expofitioni huic operam daret¡exafium efi.Enim vero cìtmfubfinem libri quarti
[Lib. 4. in fignificet Epiphania fefia fauets ante diebus celebrata effe ,fuperiores libros per aliquot anniproxime elapfi
caP- T- menfes ad populum pronuntiatos fuijfè oportebat : cìtm autem ex libro ottavo*fermonem habuerit anniverfat
in cap. i r a cmß crationts fua encaniis, qua in Ecclefia turn Graca turn Latina u numquam nifi v ii. idus Dee. renanti
Bann, in tiantur- J.janc matevium ferme per biennium trattatam effe manifefium efi. Nihil tarnen hic admiramur, cìtm
Martyroi. ^ Auguflino * cognovcrimus, Ambrofium Domini cis tantum diebus verb a facere confueviffe : nec illud etiam
x Con fejf. ignoremus ipfum ab argumento fuo quandoque avocatum effe propter majores folemnitates, quemadmodum
Ub-6’ c'3' ufu veniebat in facro Pafcha; quo tempore ipfe per fe Catechumenos infiituebat. Sedfortaßis etiam contigerit,
ut intermiffum opus propter lufiina perfecutionem, reddita demum tranquillitate perfecerit.
y Homil in priovibus libris nonnulla mutuatas efi ab Origene y. Utrum autem illum quoque in fequentibus fubinde
Lue. | imitavi perrexerit, cìtm non omnia dottißimi illius Patris opera ad nos pervenerint, definivi certo non poteft.
Verum ex Ambrofii oratione fatis intclligas ipfum nemini homini privatim adharentem variorum autto-
cap 14.16. rum 2 opiniones > prout in rem fuam effe videbantur, proponere, nec non multa Ecclefia fua , illifque tempo-
alibi ¡a- rj(yUS congruentìa dicere , qua cum Origenis dottrina minime coharebant. Cetevum f i quid ex illius fcriptis
K’v.bA. de aliorum Patrum ad infiar haufit, non dubitarunt etiam pofieriores ex hacpulcherrima commentatone pluceiadn
con- Ylma dccerpere. In primis fnlcem immißtin hanc fege tern S. Maximus ; adeo ut ejus nomine quadam ex hoc
bLib-i-in. Ambrofiano trattata fumta Lanfrancus* x i . faculo citaverit. I
Porro ¡f i Rufino credimus b, er at hoc ipfum opus unum è duobus illis cdmmentariis , è quibus alter , ut
ex Paula atque Eufiochii judicio refert Hieronymusc , & fenfibus hebes e ffe t, & verbis : alter in verbis
ei/fioch. lu deret, in fententiis dormitaret. Sed etfì confiaret ea de re, varie aàmodum de lucubrationibus fantti
d ? rsf.it. Ambrofii locutum Hieronymum , & a fummis inter dum laudibus ad contemtum haud fatis aquum defeen-
(Lìb. de diffe, in confeßo efi. Hujus varietatis alibi rationemd aperuimus. Interim expoßtionis Ambrofianautilìtas &
inftitdi- ex celienti a ab un de vindicatur, tum quod toties ab Auguftinoc , Caßiodorof atque aliis non fine laude me-
Tap. 7-' morata eft, turn quod ejufdem auttoritate Synodum Hißal. fecundam anno d c x ix ó 1 Sextam%generalem
oAft. 10. d c l x x x habitam ì ufas comperimus. Sed nec Hieronymus ipfe ufque adeo pro contemnendis nugis habuit
qulft.6.Sl hanc ex pofi tionem, ut non ad illam lettores fuos^aliquando remiferit.
n ó i iz6z
¿(¡fi!,
S A N C T I A M B R O S I I M E D I O L A N E N S I S E P I S C O P I
E X P O S I T I O
E V A N G E L I I S E C U N D U M L U C A M
L I B R I S X. C O M F R E H J E N S A .
P R O L O G V S .
[ C R I P T O R I in Evangelii A
I Librum , quern Lucas Ìànctus
! p leniore quodam modo rerum
I Dominicarum diftindione di-
I g e if it , ftylum ipfum prius ex-
li ponendum putamus ; eft enim
ìiiftoricus. Nam licet fcriptura divina m undane
evacuet fapientiie difciplinam, quod majore fucata
verborum ambitu quàm rerum ratione fub-
nixa fit : tarnen fi quis in fcripturis divinis etiam
illa qua: miranda illi p utant, q u x r it , inveniet. g
z. T r ia funt enim qua: philofophi mundi iftius
przecellentiifima putaverunt, * triplicem feilieet
eile fapientiam, quod aut naturalis fit, aut mò-
ra lis , aut rationabilis. Hx c tria jam & in veteri
Teitamento potuimus ad vertere. Quid enim
aliud fignificant tres illi p u te i, quorum unus eft
Vifionis, alius Abundantia;, tertius Juramenti :
nifi triplicem iftam in Patriarchis fuiile virtu-
tem ? Rationabilis puteus Vifionis 5 eo quod ratio
vifiim mentis a cu a t, Se animi purget obtu- £
turn. Ethicus puteus Abundantia: j eo quod ce-
dentibus allophylis, quorum ipecie vitia corporis
figurantur, vivee Ifaac liquorem mentis inve-
nit. Purum enim profluunt boni m ore s ,& bo-
nitas ipfa popularis abundat aliis, fibi reftridior.
Tertius puteus Juramenti, hoc eft, fapientia: naturalis
, qua: ea qua: fupra naturam, vel natura:
* . Hanc Philo iop h ix divifionem vulgo Platoni adtribuunc.: I
qua dc re ita fai:¿1 us Augullinus lib. 8. de Civ ic. D e i , cap. 4.
Plato . . . . phdofophmm perfeeiße, laudatur, quam in tres partes dif- |
tribuit : unani moralem qua maxime in aStione verfatur : alteram |
naturalem, qua con tempi a ti on i- deputata efi : tertiam rationalem'qua
verum dißerminatur a fttlfo. Idem tiadunt Cicero lib. 1. Acsd. |
quicft. Laert. in V i ta Placonis. Eulèb. de Pra:pai:. Evang. lib. 11. I
cap. x. Plurarchus & alii. Sunc tamen qui Philofophiam in
duo can cum membra diftribuant, naturalem a c moralem , quod !
non abhorrct ab Auguftini fcncencia, ubi loco cicaco fubjungic
rationalem philofophia: partem utrique, id e f t , a&ioni & con- I
tcmplationi nccciTariam.
funt, comprehendat. Quod enim affirmaturj Se
quafi D e o tefte juratur, etiam divina cómpledi-
tur j cùm Dominus natura:, fidei teftis adhibe^
tur. Quid etiam tres libri Salomonis ^ unus de
Proverbiis, alius Ecclèfiaftes, tertius de Canticis
canticorumj nifi trina: hujus oftendunt nobis ià-
pientia: fan&um Salomonem fuiffè folertem ?
Q u i a de rationabilibus, &; ethicis in Proverbiis 4
fcripfit, de naturalibus in Ecclefiafte} quia Vani- Ecc[er t
tas vanita tum ¡dp omnia vanitasi qua: in hoc mundo
funt conftituta, Vanitati enim creatura fubjetta Rom. 8.
efi: de moralibus autem,& rationabilibus in Can- l0-
ticis canticorum ; eo quod cùm anima: noftra:
amor V erbi cxleitis infunditur , & rationabili
mens lan d a quadam focietate conneditur : ad-
miranda myfteriarevelantur.
3. Evangeliftis quoque quam putas defuifle ià-
piendam 5 quorum alii cùm variis generibus fint
re fe r ti, finguli tamen diverfo genere prxftant ?
Eft enim vere iapientia naturalis in libro Evan-
gelifta: iècundùm Johannem. Nemo enim,audeo
d ice re , tanta fublimitate fapientia majeftatem
D e i v id it, & nobis proprio ièrmone referavit*
Tranfcend itnubes, tranfeendit Virtutes ccelo-
rum, tranfeendit Angelos, & Verbum in principio
reperit, & Verbum apud Deuin vidit. Quis
autem moralius iècundùiiniominem lìngula per-
fecutus, quam fandus M a tth ä u s , qui ediditno*
a. MìT. Carn. & Taur. de moralibus, id e fi, ethicis. Sed prterer-
quam quod h icn on obfcurum, fedclarumexplicareturperobfcu-
rius , & duo hi cod. recentiores fune , quam ut aliorum & edit,
confcniui prseferantur : communis le£tio etiam confirmari poteft
his verbis è Prol. expof. in P-fal. iiS . 11 - 3. Et in Proverbiis myftica
pleraque reperias. Et infra ubi omnes edit, cum majori parte mifl
de moralibus autem & rationalibus, live ut habenc pleriquc in if.
& rationabilibus : Cod. Corb. & a lii feptem pro , moralibus, le-=
gu n t , mirabilibus. Verum etfi videatur hi fee niff, favere , quod
legimus in fine periodi, adtmranda myfieria revelantur: tamen re-
ceptam leclionem defendit illud ex eódem loco memorata expof.
Hocqtte in Canticis lucet tam myfiicum > quam morale.