Saniti Ambroiìi
tas uniufcujiifque fíngularum fuerit tr ib u um ,A jz. Ergo qui vicinus eft,exeat,& Chriftum viut
certis quibufque finitimis jungerentur -, quo
paulatim etiam gentibus infunderetur cognitio
cxleftium iàcramentohim. Quod utique poteft
intelligi de ilia muliere C h an a n x a ,q u x exivifc'
de finibus fuis • ut domino Jefu occurreret tran-
feunti,&pofthabitis fimulacrisfuis,adoraret ve-
rum falutis auctorem : cui teftimonium dedit
dominus nofter Jefus Chriftus, quod magna effet
fides ejus. Refplendebat quidem jam gratia
dere defideret, Se in oratione elamet ; ficut irta
Chananxa exivitde finibus fuis ,& Chriftum v ii
die, Se jugi voce clamavit, ut ejus miiericordiarri
reportaret. Credentibus itaque Chananxis Ju-i
dxus in opprobrio fit ; quia ipfe non credidit: Se
illudi fibi doleat, & derideri fe abiis qui in cir-
cuitu fu n t, ingemifeat.
53. Et videtur prophetia h x c effe de nationi-
b us credi turis -, maxime cùm fequentia iftud o fj
Evangelii, Se prxfentix a lumen âuguftx : fed ta- B tendant, quia ait: Tofuififii nos infimilitudinemgenmen
quia fponte ex ivit, Se mifericordiam poftu.
lavit, Se Dominum pia voce confeiTa eft, Se quafi
faftidio h ab ita , in clamore petitionis propri»
perfeveravit ; nonmediocrem p rxrogativamac-
cepit iftiufmodi mulier, qux prima exivit de gen-
tium nationibus , Se perfeveranti obfecratione
tantum Domini teftimonium meruit reportare. *
50. In quo quidem loco velut d u b ita le quofc
dam cognovi, quid fit quod ait : Non funt ntijfus
ti bus, commotionem capitis in populis ; quiajudxo-
rum deli&o falus gentibus : Se qux illis in figura
gefta funt ,ad cognitionem noftram profecifle j
Apollolo alid o re , cognovimus. Et vere in op probrium
politi funt gentibus ; quia gentes opprobrium
crucis Dominicx omnibus divitiisfx-
cularibusprxtulerunt. Qui autem crucemillam
putavit opprobrium, Se quafi opprobrium refu-
git,is vere in diuturno manfit opprobrio. Tamen
n i f ad oves qua perieruntdomus ifirael ; quafi nobi- Ç quia non íecundum carnem Ifraelitx v id entur,
litatem generis eleéli ad falvandas animas D o - »«i*»,-«.',-*
minus quxfiíTe v ideatur, qui venit ut omnes re-
dimerentur. Sed oftendere dignatus eft propo-
fitum,quod eos quos primo elegerat,nequáquam
refutare cupiebat ; Se íxpe devios Se errantes ta.
men paterno quodam revocare quxrebat affec-
tu. Sed ubiipfi au&orem proprium reliquerunt,
fciensfe Deum montium efíe non vallium, b Se
reenum cxlorum non à faftidientibus, fed à coqui
potuerunt dicere:Quia inique non egimus iri infr». i9.
teftamento Domini: nec receflìt retro cor eorum
à Domino; vide ne iis fe in circuiti! pofitis illufioJ
ni Se derifui fuifïe commémorent, de quibus dicit
Dominus: Circumdederuntme vitali mUlti.Qivcum-
dederunt enim eum periècutores , quando fe-
cundùm confilium voluntatis fu x fubiit palïïo-
nem. U n d e& alibi ait : circumdantes circumdederunt
me, (fi in nomine Domini ultus fumin m .Id eo
Pfal. ti.ij.
Pfal. 117,
gentibus diripi, paulatim converfus ad gentes p) melius eft viam redam tenere^ in qua facinorosi
eft ; ut Se nationum plus probaretur a ffed u s , 8c
illorum meritò pertinacia condemnaretur.
utth.ij. 51. Quid deinde libi viilt quod ait : Non licet
6' accipere pattern fliorum, (fi mittere catulìs ? Utique
filios dixit Ifraelitas, hoc e ft, populum Judxo-
rum : catulos autem populum nationum. Quid
ergo ?Divitum autnobiliorum eft accipere fa-
cramenta cxleftia, Se non eorum qui magis ad
cognitionem myfterii cxleftis pio mentis fervo.
ambulare non pofTunt. C ito c a d u n t, quia non
in diredione ambulant. Unde Se illi quando vo-
Iuerunt Jefum dominum comprehendere, ubi
relpexit e o s , ceciderunt. Propter hos igitur qui
in circuiti! ambulare confueverunt, Angelum
Dominus appofuit,qui à tergo infidiantes repel-
lat inimicos. Prxtendit igitur Angelus Domini
in circuitu rimentium eum ,& eos tuctur atque
cuftodit. In circuitu enim impii ambulant ; ficut pfal. n. j.
re con tendant ? Et fi Ifraelita fuerit aliquis re- E fcriptum eft. Vide itaque diftantiam.Impiiin cir.
miflus Se negligens, vel contumax, qui rejiciat
poft fe fermones D e i: Chananxus autem qui
impigre velie adquirendis mentem intendere ià-
cramentis ; ille potius qui dilfimulat, quam ifte
qui defert ftudium , prxferendus eft ? N o n utique.
Et ideo diligenter oportet intendi quid ex-
preilerit, qui cùm dixiflet : Non licei acciperepa-
nem filiorum,(fi mittere catulis-, refpondente Cna-
nanxa : Quia (fi catuli canum edunt de micis, qua
cuitu ambulant : Angelus autem prxtendit in
circuitu eorum,qui non ambulant in circuituj 8c
ideo prxtendit, uteruat juftos ab infidiis periei
quentium. Jufti ergo fpiri tales Ifraelitx videntur
efle qui hxcIoquuntur;.eo quod tentationibus
ixculi fubjacuerint, 8c opprobrium fuerint vici-
norum; hoc eft, eorum qui Hierulalem patriam
non incolebant. Ulufioni etiam fuerunt ipirira-
libusnequitiis 8c poteftatibus, contra quas juftis
cadunt de menfadominorum fuorum ; ftudium ejus F Juda eile confuevit. Deniquehiftoria tedoceat
humilitatemque laudavit, qux non libi profun-
dum fapientix à primordio vindicavit j quamvis
de finibus T y r i & Sidonis jam eflet egreila : fed
micas quafdam verbi lalutaris qux de menià dominorum
fuorum cad erent, crederei colligeii-
das. Q ui enim diligenter 8c fubtiliter Scripturx
verba rimatur, is ad altitudinem myfteriorum
pervenire confuevit. Unde 8chuicdicitur -.Magna
efifides tua :fiattibificut vis i hoc e f t , ut ape-
riatur tibi oftium v e rb i, 8c refulgeat v itx xter-
n x falubre myfterium.
a . Reg. cod. cum quibufclam edit. Parif. lumen auctoris. I
.b. Expiinxerac edic Rom. non vallium ,-tjuod in aliis acquc om- |
nibusmfl'. habetur. Alluditauccm ad lociun 3. Rcg . i j . 28. unde I
taiuen verba illa fuftulic lib. De Nabuthe cap. u ltimo , iium. 71..
tjue/n coniale. Quòd veto pio , colmtibus, uc legicur ili cunitis 1
quod abd ud ijud x i in BabyIoniam,etfipropter
peccatafua videbantur effe fubje&i; tamen multo
mejioreygentibus habebantur. Pejores enim
erant in circuitu eorum,quiinfultabanteiS} cùm
ipfi peccatorum gravium eflentmole curvati.
54. Primus ergo intelledus de capti vis patri-
bus ufurpandus eft, quibus infultaverunt AiTyrii,
illudentes eis in Babylonia : quibus etiam rex il«.'
le nequiflìmus dominabatur Nabuchodonofor.
Secundus intelleétus ad altiora referendus eft ,
quodixviflìmus rexdiabolus eft:ipfeeft Aflyrius
mlT. ac vet. edic- in texcu ; reflieuie , cogentibus , id cum eardem
edit. in margine e xhibent, cum S. Doftoris adftruit confuetudo.
Is enim manifelte h ic alludic ad illud Match. 11. ia . & violenti
rapiunt illud ; ubi numquam non le g ic , cogentes, p io , violenti.
909 in Pialmum X L I I I . Enarratio. 910
Nii^uchodonoibrfqui bonis infidiari iolet 5 ut
eos in peccatum trahat per carnis illecebram.
Adtende igitur hunc regèm eo loco ,u b i dicic
7-ij- Apoftolus : Video legem c/trnis. me a repitqn antem le-
g ì mentis me a , & captivum me ducentem in lege pec-
cati ; hoc e f t , in illa lege carnafis illecebrx. Ad.
veriàrius leo e ft , qui urget obnoxios, juftos fati-
gat. Unde pulcre pofuit Aquila : Sprctionem ó*
pompam pofuifii nos iis , qui in cireuitu nofiro funt.
Ita enim deipicabiles xftimabancur, qui thea-
trum factifunt huic mundo, 8c Angeli? & homi- !
nibus j quia etfi in Teftamento non peccent
D e i, nec carnis illecebris refle&antur a D om ino
; tamen quafi in pompa quadam circumferri
videntur 5c deipici : quandoquidem peccatore?
humilitati juftorum infultare confueverint 5 ut
opprobrium ducant crucem domini Salvato-
ris, humilitatemque juftorum. Dénique quafi in
quadam pompa theatri conftitutus Apoftolus
or. n. dicit : Placeo mihi in injuriis, in necejsitatibus , in
perfecutionibus, in angujliis. In iftis placet fib i,qui1
omnia q u x mundi lu n t, detrimentum pueat 5 ut
Chriftum lu crifaciat, iolum per vitam, Se mor-
tem requirens : cui vivere Chriftus e f t , 8c mori
lucrum ,u t inveniatur in Chrifto.
jj. Adjiciunt adhuc ifti Ifraelitx dicentes:
jj- Tofuifii nos in parabolam gentibus ,'commotionem
•» capitis in populis.a Quibus gentibus pofuifti, nifi
credimris ? Ea enim q u x a ccid eruntju d xis , in
fimilitudinem figurx fa£la funt ; ut fieret nobis
typ us& figura excidiumjudxorum, atque ex il . ]
la fimilitudine per parabolam , folutionem prx-
ièntibus requiramus,quo exempja eorum cavere
poflìmus. Deinde quia Judaicxres omnes quafi
parabolx flint 5 hoc eft, quafi figurx egentes fò-
lutioné. Denique Dominusjudxis in parabola
loquebaturj ut imperiti nonintelligerent, intel-
ligerent fapientes; ut intelligebant A p o fto li, Se
* in quo *movebantur,interrogabant Dominum :
Judxi autem nec intelligebant, nec iterum dif.
cerenon intelleéla cupiebant. -
F 56. Quid fit p arabola, aicipe. Abraham igitur
duos filios habuit : unum de attesila, (fi unum de
libera. N o n intelligebat hoc Judxus nifi fccun-
dum litteram.Nefciebat quis de filiis duo bus ac-
ciperet hereditatem patris^quia ad carnalia pro-
m.i4. pendebat.Egebatparabola fòlutione.Venit gen-
tium D o d o r , Se fides nationum, Se intellexit
quod dii* illx mulieres duo fintTeftamenta :
unum à monte Sina, quod in ièrvitutem genera-
v it populum Judxorum, quod eft Agar. Et ideo
Sina,quod per interpretationem menfùram ejus
lignificar : menfura autem Legis eft, fiiperabun-
dans autem gratia eft. Sina quoque merces dioi-
tur,& con venit populo Judxorum, qui juftifi cari
fé mercede operum, quàm fidei gratia malue-
runt. Ergo q u x fub Lege erat Hierufalem, cum
filiis fuis ferviebat : q u x autem fiirfùna eft Hie-
ruiàlem, libera eft. Et ideo Sarra, quxprincipa-
Iis dicitur, libertatem h a b e t} quod princeps fui
f i t , qui juftus atque integer eft. Ex duobus igia
- Mil. aliquo t, & vet. edit. SUtibusgcntibus-pofiti,iùfìoreditu-
r,s ■ R0111. ¡Quibus gentibus po/iti flint in parabolam Sic. PiuicsiniT
Hobifcum faciunt.
*• H o c eft , anxii acque dubii erant-
* . Inarata, id e f t , arata. N a in alioqui fsepe fumi tur prò , non
arata. Horac. Epod. i f .
tur Teftamentis duo populi: unus Judxorum,
alius nationum, qui in Chrifto credidit. I lle ju -
dxorum,qui non credidit ,fè rvit: ipfe eft fecun.
durn carnem natus ; quia fecundum cameni ‘in-
terprecatus eft Scripturam divinam , Se fecun-
dum liteeram, non iècundùm fpiritum. Qui au.
rem de libera,natus eft per repromilfionem 5 hoc
eft,cui repromiflìo ex fide,ipfe eftEcclefixfìlius, -
tenens gratix libertatem propter quem Eccle,
ila dicit : Ex pelle ancillam,(fifilium ejus ; non enim aen. n.ic.
» heres eritfilius ancilU cumfilio meo Ifaac. Et A p o f. calai. +.
tolus ait : Itaque fratte s, non fumus ancilUfilii,fid
libera. H x c eft ergo fblutio } quia quod j>nora-
b a t ju d x u s , fides gentiumfoluit, infufad Paulo
dodfcore mentibus nationum. Ideo erg o illorum
gefta nobis in parabola funt.
57. Sed & Dominus dixit: Faf/us fum illis in Pra/,6i_
parabolam : adversùm me exercebantur qui fedebant n-d' <}■
inporta. In parabolani autem fadus;quia dicitis,
inquit : Medice cura te ipfum. In parabolani facilis u ic . 4. 13.
1 eft 5 quia fèdentes in porta increpabat; in exitu
enim non otiofi, fed exerciti effe debemus. Ideo-
que ieriptum eft : Videtetnefiatfuga vefira hyeme, Mat-.b.24.
velfabbato j hoc eft, non in o t io , fed in negotio. ■
Ergo pigri fedebant Judxi ; quia ilare 11011 pote-
ran t, qui verx Hierulalem atria nefeiebant; fi
enim feiviflent illam H ier u fa lem, req u i fivi ile n r.
Ifti ergo fatigati in porta fedebant. Ne c iolum
dixit ,fidcbanti ied etiam oderant Dominum in
portis redarguentem. In porta enim era t, qui
) fubiturus erat fui corporis paffionem, per quam
migraret è terris,rediret ad cxlum. In porta erat
cùm diceret : Ambulate dum lucemhabetis. Quid lohan. n .
eft ergo : Fatfus fum illis in parabolam ; nifi quia
finis Legis eft Chriftus, & mors ejus iòlvit xn ig - I2'
mata prophetarum;eaque q u x antejudxis erant
in cogn ita, cùm prophetarentur, poftea mani-
feftata funt Dominicx palfionis effeòlu ? Fadus
eft illis in parabolam ; quia quafi vilem fè pr«x-
buit, ingerensfeillis, nec refugiens eorum fedi-
l tiones ,& perducens epsad.tempus beneplaciti
fibi ; ut moreretur pro omnibus hominibus, quo
illius fanguine genus hominum mundaretur.
58. Similiter in parabola fcriptum eft: Non al- Dmt. ip.
ligabis os bovi trituranti. Solvit banc parabolam *•
Apoftolusdicens :Numquid debobus cura e f i Dco ? 1 Cor. 9.
An propter nos utique dicit ? Nam propter nos feripta 9 & 10-
funt. guisefiqui arat, nifìqui in fitte arat; u tin judicio
Domini metat ? Et ideo quafi boni agricole
, ubi propter ipem * inarata fuerit terra noftra *
? continentiacorporali; noncarnalia,fed ipirica-
ì ia fè m i n em us : q 110 iiiarn de carnalibus co rru p tela
colligitur, de ipiritalibus vita xterna adquiri-
tur. Typus itaque Se figura nobis fine gefta ma-
jo rum . Typus lex feripta in co rd ibu s noftris, ut
nobis in ea quxdam futurornm figura, 11011 veri-
tas fit. Lex ergo quafi figura fit nobis : Evangelium
quafi lumen & fignaculum veritaris.
59. In parabola ergo Dominus oftendit fèjudxi
s : biièd non intelìexerunt parabolam ; quia b -
medie um non receperunt, qui curaret animas
Ì Redditubi Cererem telkts inttnara quot anni:,
Et imputata floret jtCqtu vinca.
Terra vero noftra, idem eft acque nos ipfi. Sed plana oft illa me- .
i g n H B H i m i wm
j b. Ica edit, omnes, a c mil. Vi£l. & Colb. A lii vero quinci e 3
j fed non intelìexerunt quia curaret animas & c.