Matth. ¡.
i . Reg. 1 6.
i® •&f*í-
Efai^o.z
A-&S'
tientix,ait: ¿)ui tevetcufierit in maxillum^rabe d A
d* alteram. V u lt enim difcipulos fuos Sc injuria-
rum efle pacientes,nec referire facile,0 nedum ferire.
Patientia enimhumilitatis indicium eft. Et
ideo quoniam defolata erat ac deftituta Hierufalem
: Dabitfln<\x\\x.,percutientimaxillamfuam-fixt
5. Quod-autem ait : Dabitinfepultura osjuumy ;Thrm,:
oftendit quamdam fupra modum patientix ta- '-*•
citurnitatemj ut tamquam fepeliat os proprium,
ne loquatur j & velut quodam aggere virtutum
obftruat,nevocemdoloris emittat:tantum pon-
dusadferens patientix quam fpes foyeat ; ut vo->
cem ipfam velut bufto1 quodam ac tumulo fe-r
peliat,acincludat, quam nulla extorquere, n uk
lave excitare poffit injuria.Huj.us quoque Iitterx
interpretationem, ut potuimus, explicavimus :
veniamus ad pfalmum.
6. Itaque primus verficulus éft : Manus tua fe - ir. 73.
ceruntme, dr paraverunt me : da mihi intellefium
ut difeam mandata tua. Magno commendationis
exordio ufus eft,ut opus D e i eile fe diceret j quò
facilius circa operis fui gradam fayòr inclinare-
tur audoris.Grandis enim prerogativa eft edam
in rebus humanis ; u t aliquis operibus Se benefi-
ciis faveat fuis, nec meritum fpedet alienum:fed
in fu x gratix munusintendatjne videatur abro-
I gare quod ipfe donavit. Itaque etfi de luto cor-
poris'noftri fubftantiafit,& carne induamur, Se
corpus offibus intexatur Se nervis; tarnen quòd
fimuspretiofiffimum opus D e i, nemo dubita ve-1
rit. Nam Se fabricam ipfam humani corporis fi
quis confiderare velit, nihil poterit in terra pre-
tiofius judicare. Eft enim homo ftatu celfus,vul-
tu.decoruSjCxfarie gratus,nonin alvum cetero-
rum morecurvatus animantium,ièd ipfo naturx
ju re fublimiSi,qui in cxltim libero fpedet obtutu,
nulla cap tiv x fervitute cervicis depreflùs in terrain,
non fe fubducat injurias,nec declinet cxdis dolo-
rem,fed percuden timaxillam offerat.Utrumque
intelligi poteft,five ei qui percutere incipiat,five
ei qui jam percuiferit^ut iliudEvangelicum com-
pleatur : Jgui te percujftrit in maxillam, tir abe et dr E
alteram. E t prophetice hoc pofitum eit,ut doce-
ret Hierufalem,hoceft,plebisJudaicx Ecclefiam
non aliter effe fervandam, nifi per Evangelii dif-
ciplinam * ut cùm coeperit Evangelii prxcepta
fervare, Sc operibus implere mandatum domini
Jefu, tunc jugum captivitàtis de fux anima: cervice
deponat, cùm fe fubdiderit jugo Chrifti.
4 . -Ut'fati abitar , inquit, in ofprobriis.- N on
dixit : Subibit opprobrium j facile eft enim unam
aut alteram contumeliam fuftinere : íed addidit : C
Sati-abitur in opprobriis ; quo facilius Dominus
moveat mifericordiam, opprobriorum complu-
riurn deformitàte miferabilis. Quod utique ex
libro Regnorum potes intelligere. Quippe cùm
conviciaretur Semei filius Gera fan&o David,
virum fanguinarium appellans, Se malediceret
ei, quando fugiebat filium fuum Abeflalon, par-
ricidalia ad tempus bella declinans,tacebat Rex,
Se fummum patientia: infigne prxftabat.Etenim
cùm tentationis fux tempus intelligerer, ut ei ]
parricidale prxlium moveretur, magis humilem
fe volebat videri, quò Domini midgaret offen-
fam ; quam exafperandum ejus arbitrabatur in
fua tentatione judicium., fi forte fuas injurias ul-
tum iret. Unde Se ad populi ducem Abeflam vindicare
cupientem ait ? ¿ 'aid mthi dr tibi e ft, fili
Sarnia ? ideo maledicit mihi ; quoniam Dominas dix
it i l l i , ut maledicat. . . . . Ecce filius meas, qui exi-
4vitde ventre meo, quant animarti me am. Si autem
modo extraneus male dici t m ih i, dimitte illum , ut '
maledicatjquoniam Dominus dixit illi,utvideathu-
militatem me am : dr retribuet mihi Dominus bona
pro m ale di ft0 hoc. Quod & prophetico dixit fpiri-
tu , Se probavit eventu. Cùm enim repleta fue-
rit humilitas, peccatum folvitur. Denique Se in
• E foia: libro habes quia dixit Dominus : Sacerdotes
, loquimini ad cor Uierufalem : confolamini earn,
quia repleta ejl humiliatio ejus folutum efipeccatum
ejus iquia accepit de manu Domini duplicia peccata
fua. Advertís igitur quia ubi defolatio,ibihumi- !
litas. Defolationem enim fequitur humilitasjufi.
to ordine,humilitatem patientia,patientiam probado,
probationem coniòlatio. Quod habes Se in
ApoftÒJo fcriptum : ¿¿uta tribulatio patientiam
operatur,patientia autem probationemìprobatio autem
fpemfpes autem non confundí ti quia caritas Dei
dijfufa efi in cordibus hottris per Spiri turnfanflum,
qui utique noftrorum conlolator eft affeftuum.
a. Edit, omnes : Ne dum ferire potette injitriam faceret, indicium
bumilitatis non exhiberet. Ac ea qua: rcfccavimus in mlf. defide-
rantur , & hue intrufa videntur ab aliquo , qui nedum ferire, idem
elle ac multo minus ferire, f iv e , aggredì, non fatis intclligebat.
* . Hancfeneentíamclegantilfimcexpofitain rcperiesápud Ro-
manum oratorem lib. i. De Offlciis, in h *c verba : Sed quoniam,
ut preclare fcriptum eft a Platone, non nobis folum natifumus ;ortuf-
que noftri partem patria vindicar, partem párenles , partem umici :
at que, ut placet ftoicis, qua in terris gignuntur, ad ufum hominum
fed tamquam propria: confcius libertatis,8c
locuples fui teftis audoris.
7. Verumtamen in ceteris animantibus mem-
brorum forma laudetur,in quibus prxter gra-
tiäm corporis nihil, eft aliud quod requiratur.
Homo in eo eft pulcrior quod non videtur, non
in corpore quod videturfin fe habens seternitatis
gratiam, Se prxfentium venuftatem. Jftuaenim i.cor.{.
videntur, temporalia fu n i y nam qua non videntur l8,
aterna. In hoc terreftri hofpitio indutushabita-
tione c x le i l i , cui fimul competit Se in terris videri,&
Deo jungi. Magnum fane munus,fi ieipiè
cognofcat 5 Se quasdam forma juftirìx ,*mundo *
magis quam fibi nafei. Unde & Salomon ait: Prov.io.
Grande homo, dr pretiofum opus vir mi feri cors : vi- 6‘
rum autemfidelem opus efi ’mvenire. Et vere magnus.
eft qui Se divini operis interpres e f t , Se imitator
De i. Homo eft enim qui potuit dicere : Imitato- i,c«^i
res mei efiote ficut dr ego chrifii. Terrain ex e o lit,
mari tamquam poflieifione utitur, cadi ornamenta
gratus miratur adièrtor. E v a n u e r a t rerum
natura, nifi qui ea uteretur, divina providentia
eflet adjedus.
8. Denique poftquam fecit Deus cxlum Se
terram,& maria,pofteaquam omnia reptilia, vo-
Jatilia, animantia, poftea hominem fe c it , quem
animantibus vivendbus anteferret: de quo non
immeritò cxlefti fentenda refultavit : Faciamus
omnia creari, homines autem hominum caufa effe genitos ; ut ipft inter
fe alius alii prode fi e poßent, in hoc naturam debemus ducem fequi, ö»
communes utilitates in medium adferre & c . Laudar cciam Lucanus
Caconem Uiicenfem quod ejus I c ila fucric :
Non f ib i , fed toti genitum fe credere mando.
Minim eli itaque inveimim clic chnilianum hominem , qui prx-
clarum hoc .pronunciatimi-impugnare auderet- Prxcipua ejus argumenta
difplofa, repcrics Tom. 3. Philoi. vct. & n,ov. T r a é l. 3.
difp. i..q.ua?ft.,3. art. ihominem
ad imaginem dr fìmilitudinem nofiram. K cognofeas? Prona in vitium carnis illccebra mi-
Ce ter a d i x i t ,d r f a f la f u n t : m a n d a v it ,d r creatafun t:
ut homo fiat,ipecialis quidam De iaccedit horta-
tusiut tamquam laborantis D e i in hujus munere
creaturx fignificaretur operatio. Deus quidem
expers laboris eft : fed tamen Scripturx verba
qyidaliud,0 nififtudiolàm tui operationem ejus
oftendunt ? Ergo fi Deus majore'quodam ftudio
te creavit, cur ipiè tui ftudium derelinquas? Si'
Deus in te Iaboravit,qui laborare non novit, cur
ipfefugitansfislaboris? * ‘
9. Manus tua^inquìt^fecerunt meftdr paraverunt
0/f.Clamat ad Deum Propheta: Opus tuum,Domine,
ne defèras, non derelin quas. T e au£torém
convenio, te teneo condito rem, prxfidia aliena'
non quxro. In adjumentum accingere, qui ac-
cindus es ut creares.Dic ipfe David,quid iènfe-
ris,cur dixeris : Manus tuafecerunt me ? Sed dixiftì
inferius: Domine,re tribues propter me: Domine, mife-
ricordia tua in faculum, opera manuum tuarum non
fericordiam fuadet j quia quod alteri contuleris,
tibi iolvis : quidquid à te procedit,in te recurrit :
Se quidquid profueris, tibi proficit.
11. Vivacis anima: v ig o r ienfus,rationis,Se in-
telledus capa x,atq u e judicii ; ut digna dómus
tanto habitatore videatur,non amittat fux prx-
rogàtivam n a tu rx , ne hominis nomen amittat.
Scriptura enim eum hominem d ic i t , qui eft ad
imaginem Se fìmilitudinem D e i : peccantem aulì
tem,non hominem, ièd aut ièrpentem,aut cquum
adhinnientem feminis, aut vulpeculam, aut ju-
mentum vocare confuevit. Nolite fieri ficut equus pfal.j
aut mulus,quibus non efi intelleftus. In camo dr frano
maxillas corum confiringc, qui ad te non appropin-
quant. Et: Dicite huicvulpi^de H erode ait. Genera- Lue. 1
tio viperarum vocatur àJohanne plebs hominum. Luc- 3
Magnum ergo opus D e i es, homo, magnum eft
quod dedit tibi Deus; vide ne quod Deus.tribuit,
amittas magnum illud munus, quòd es ad imaomitlasihoc
eft dicere :Beftias non fecerunt m a -C ginem De i hoc in te puniatur magis. Deus
nus tux,fed dixifti: Producántaqua reptilia anima-
rum viventium, Se produxit terra fecundùm g e nus
quadrupedia, Se reptilia, Se beftias terrx. Me
autem,inquit, fediti, me tuismanibusfigurafti,
hoc e f t , non figurafti beftias manibus tuis , non
reptilia , non volatilia : Me autem fecerunt manus
tua, dr paraverunt me.
^ ipv N o n mediocre opus1 eft,quod paratumeft:
cum fapientia unumquodque difponitur Se paraenini
non punit fimilitudinem fuam:fed eum punir
qui ad’ fimilitudinem De i factus , hoc quod
ac cepit, d fèrvare non potuit. Punitur ergo illud
quod ad fimilitudinem De i eile defiftit, hoc e ft,
peccatum tuum. Nam fuamDeus non damnat
imaginem, nec in illud incendium mittit xter-
num : fed magis vindicat imaginem fuam de e o ,
qui imagini illi' fecit injuriam 3 ut per malitiam
homo,quod eras,eilè defineres,& fieres mulus ex
tur. Denique Sapientia d ic it: Cum pararet calos, D homine.yindicatur ergo imago,non condemnacum
ilio fr^w.'Quod de hominibus dìeit idem Pro-
pheta : Vox Domini praparantis cervos. Qua: vox
dominiDei eft,nifi, Faciamus hominem ? Qui iùnt
ifti cervi,nifi iniihici ferpentibus, qui fuper afpi-
des ambulant, Se venena non fentiunt ? N o n vile
igitur, non corporale, arbitror, quod paravit
Deus. N o fc e te ipfum, homo:«tux anima: dicitur
in Canticis canticorum : Nifi cognoveris te formo-
fam in mulieribus. Cognofce te, anima, quia non
tur. Vindicatur quafi expuliamon condemnatur
quafi rea.Poftquam enim peccafti,aliud efiecce-
piftidllud quod eras,eflè defiifti.Quomodo igitur
punitur in t e , quod in te non invenitur ? Nam fi
inveniatur in te imago D e i-& fimilitudo, non
fupplicioincipis dignus eilè,ièd prxmio.Ita imago
illa qua ad imaginem Se fimilitudinem Dei
faéfcus es,non condemnatur,fed coronatur. Con-
demnaris autem in e o , quod ipfe mutatus es 3 ut
de terra,non deluto esjb quia infufflavit te Deus, E fieres ex homine ferpens,mulus, equus, vulpecu-
Se fecit tein animam viventem. Opusesmagni-
ficum, D e i generatione infpiratum. Adtende ri-
bi ,.}.itLex d icit, hoc eft tibi ,id eft ,animx tux.
^Sxcularia t e & mundana ne teneant, terreftria
non morentur. A d illum tota intentione feftina,
ex cujus infpiratione confiftis. Grande, inquit ,
homoydr pretiofum opus vir mifericors: virum autem
fidelem opus efi invenire. Difce,homo, ubi grandis,
ubi pretiofus fis. V ilem te terra demonftrat: fed
la. His enim nominibus jam nos Scriptura con-
damnavitjquia exuti cxleltis imaginis ornamen-
to,etiam nomen hominis amittimus, qui gratiam
hominis non tenemus.
11. Inaliquibus tarnen codicibus invenimus :
Manus tua fecerunt me , Se plafmaverunt me. N e c
iftud alienum 5 quia Scjob d ix it: Manus tuaplaf- ul
maveruntme,drfecerunt me. U nde& bicedicitur,
ut meminerit Deus quia pulvis fumusj ut uberiogloriofum
virtus facit,fides rarum,imago pretio- p ris gratix munus infundat, nec infirinumopus
iiim. An quidquam tarn pretiofum, quam imago
eft D e i , qux primö tibi fidem debet infundere}
ut in corde tuo refulgeat quxdam au£loris effi-
giesjne qui mentem tuam interrogat,non agnof-
cat au&orem ? An quidquam tarn pretiofum ,
quam humilitasj ut naturam corporis animxque
perijiieiens,c alteri te fubjicias, alterum regere
a.- Rom. cdic. nifi cuftodittm tui ob gratiam Operationttm ejus often-
dunt. Vct. cdic. nifi ftudiofam ob gratiam tui Operationen & c. Sed,
ob gratiam, ncc in nifi*. reperitur , nec fenfui nccclfarium eil.
b. C u n ilx cdic. quia infufftavit in te Dens. Cn oftifere miT. non
agnofeunt pra-poficioncm. Rmfiis vet. edit. Opus eft magn¡ficum,
Dei generattone infpiratum Rom Opus magnificum eft homo , Dei
infpiratione formatier». Omncs mif. ut in textu ; nifi quod ultima
veiba tres fic invertunt • • • infpiratione gentratumc.
Hdit. ant. ac mfl'. prope omncs lu e corrupti funt. Edit. Rom.
altero te fubjicias, altero te recognofcas. Verum cum a mlF. ac vet.
edit. nimium rcceda.t,"cod. Vind. & Sorb. lcilionem.fcquutifudeièrat.
Gubernator fluftuante navigio plus la-
boris impendit, quam cùm e iecündo remigium
labicur flu<ftu,aut ventorum flatus, fuo fuperante
labore, prxeurrit.
13. Manus tua,inquit,plafmaverunt me. Manus
dicit pluraliter, non manum. A t vero alibi ait*:~
Ego manu mea folidavi calum. E t : Manus mea fecit
mus. Rurfus ibidem edit, omncs , illccebra : mifericordia fu ade.
Contra omnes miT. illecebra mifericordiam fuadtt. Non male.
d- Rom edit. .fola , fervare non voluti. Sed hie potuit, uti de
codem verbo jam diximus, liberiori fenfu eil interprerandiinv.-
e. Vet. edit- fecundo remigio labitur4 flucht, & ventorum f t Mum
fuo f apparo fuperante ( Gill- in marg. properante ) procurrit. Rom.
fecundo labitur flu ch t, aut ventorum fiata fupparo profperante Si c.
MA', vero , omnes , fecundo remigium labitur flucht : at lue divifi ,
ali'qum habent : aut flaut profperante pracurrit : plures ac probadores’
, u t in contcxtu.