) n"
corporaliurn réprimât volü ptatum, nec indul- A
o-eat cupiditatibus,dulcia quæque deelinet, fpe-
Galut. j. ciofa non appetat j caro enim concupiieit ad-
1?* verfùm fpiritum, & tranfverfarios tramites gradiendi
quâ v e lit, diverfarum fibi invenit volup-
•tacum. Bona vero mentis fenectus, quæ non id
quod fuave corpori,fed quod menti utile putat,
elegit : non voluptario corporis rapitur appe-
'titu ,fed,repugnandi moderamine quafî invita
revocatur.
■Zuc. zx. 1-78. Ergo & Petrus ,etfi paratus erat animo E
fubire martyrium , tamen ubi periculum adven
i f conftantiàm mentis inflexit; capit enim nos
•fua vitate fu i, cæleftis ufus muneris. Nam quis
martyrium è nobis non eligeret, ii Iibenter mori
poiTet ? Ergo &. Petrus vi de tur ' n o lle , fed parat
vincere. Et quid mirum fi Petrus nolir, cùm D o-
aianh. 16. minus dicat : Pater f fieri,poteft, transféra me ca-
licem hunc ; verumtamen non mea vòluntasficd tua
fia t ? Denique poft tentationem præfumtionis
fuæ Petrus jam non audet voluntatis perfeveran- C
tiam polliceri : fed quali ad folatium fui, confor-
tium quærit alterius.
179. T o t igitur addu&i virtutis exemplis Pe-
ioh*n-io. trum credimus non potuifle dubitare.Johannem
** quoque credidiffe manifeftum e ft, cùm Salvatorem
videret : qui jam tunc credidit, pofteaquam
f . 37- vacuum corporis vidit fepulcrum. C u r ergo Lucas
inducit plures fuifle turbatos ? Primo omnium
, quia paucorum opinione*« fententia ma-
joris partis in ciudi t : deinde quia etli Petrus de j
reiurre&ione crediderat,turbari tamen potuit,
cùm videret quod fe Dominus cum eorpore in
ea quæ veftibulis obferatis, 6c conftructis erant
fepta parietibus, improvifus infunderet. Lucas
ergo hiftorice fmgula profecutus eft : ille finem
4 fpe<ftavit,hic feriem. Nam utique dicendo :Tunc
aperuit illis fenfum, ut intelligerent ea qua fcripta
funi-, edam ipfedifcipulos credidiffe profitetur.
tohan. 1 0 . 180. Spiritum autem fanctum vel illis undecim
■ quaff perfe&ioribus infufflavit, 6c reliquis poftea ;
tribuendum effe promittit: veliifdem ibi infuf-
fla vit, hîc fpopondit. N e c videtur effe contra-
t. cor. it. rium, cùm divifiones fint gratiarum : Alti enim
i-O'J'i- datar fermo fa pienti a , a lii autem fermo fetenti a fe -
cun dum eumdem Spiritum, alii fides in eodem Spirita
, alii gratia curationum in uno Spirita , alii
•operatio virtutum, a lii prophetia, alii difcretio fpi-
rituum , alii genera linguarum , alii interpretatio
fermonum. Ergo aliam inlùfflavit ibi operatio-
nem , hîc aliam pollicetur j ibi enim remitten-
dor.um gratia tributa eft peceatorum , quod effe
■videtur auguftius : 6c ideo infufilatur à C h r ifto ,
u t credas Spiritum C h r if t i, 6c credas de Deo
Spiritum-, Deus enim folus peccata dimittit.
Lucas autem linguarum gratiam deferibit effu-
fam. Denique ibi habes : Accipite Spiritum fané- uhttn Uct
tum : quorum remiferitis peccata, remijfa erunt. A t eh.
vero in A&ibus apoftolorum fic habes : Et repleti u 4>
funt omnes Spirita fantfo , & cceperunt loquì variis
linguis, quomodo Spiri tus fanSlus dabat eloqui illis.
181. Diverfitas autem vifionum frequentiam Matth. 18.
famulantium lignificai Angelorum^, juxta quod
, Dominus ipfe promiferat dicens : Et videbitis uhm. 1.
Angelo s de fendente s & adfeendentes ad Eilium ho-
mmis. Atque utinam cum Evangelii fine nofter
quoque fermo claudatur.
iSz. C u r fecundùm Mattha»um 6c Marcum Matth. 16.
mandat difeipulis : Pracedam vos in Galilaam, ibi \]’arc u
me videbitis: fecundùm Lucam vero 6cJohan- 7.
nem edam intra conclave obtulit fe videndum ?
Et quidem quod fe videndum frequenter obtu- r9. °‘
le r it, 8c plufquam quingentis fratribus, 8c Pe- ^Cor‘ lf'
2 tro j 6c Tacobo , edam apoftolico probavimus
teftimonio. Et Lucas in Actibus apoftolorum
docuit quod difeipulis manifeftaverit fe vivere
poft pafiionem fuam, in multis argumentis apparens
his , & difputans de regno Dei. Ergo quia ffepius
6c diverfis apparuit, cùm in G alilx a quando fit
vifus , nequaquam pr*fcriptum ac definitum
tempus Scriptura fignaverit : in Hierufalein
quando fe obtulerit, 6c diem 6c horam exprefle-
r it; timidiores intra conclavia revifuntur, for-
■) tiores ad montem convenerunr.
■185. Denique intra con c lav e , oftiis clauffs, in- uhm. io»
ducit Johannes difeipulos congregatos propter 19'
•metum Judxorum : quos non undecim Lucas , ir. )j.
fed plures fcripfit fuifle : iftos autem Matthxus
undecim iòlosin Galilasa conveniffe non filuit.
Denique fic habes : 'Undecim autem difcipuli Matth.it.
abierunt in Galilaam , in montem ubi confituerat 1
illis lefus , ó “ vi dentes eum adoraverunt : quidam
autem dubitaverunt. Quibus docendi 6c bapti-
zandi tribuit poteftatem. Undecim quoque d i f
cumbendbusdifeipulis 6c Marcus in fine appa- Marc.u.
ruiflè fc r ib it, quando fimiliter pradicandi his 7*
per totum orbem mandat officium.
184. Unde hoc convenientius arbitror, quod
Dominus quidem mandaverit difeipulis ut in
Galitea le viderent : fed illis metu intra conclave
refidentibus , primo fe obtulifle, poftea vero
confirmatis animis , undecim illos Galiteam pe-
tifle. V e l certe ( hoc quoque diligentibus fcrip-
toribus placuiflereperio )nihil obftat fi dicamus
pauciores intra conc lav e, in monte complures
fuifle.
#
COMMENTARIUS
IN C A N T I C A C A N T I C O R U M
E S C R I P T IS S A N C T I A M B R O S I E
A GUILLELMO QUONDAM ABBATE SANCTI THEODER.ICI,
P O S T E A M O N A C H Ö S I G N I A Ç E N S I
C O L L E C T U S
L E C T O R I.
N Ofiri quidem confitti fuerat hoc volumine non alia opera exhibere , quatti qua ad veteris novique Tefiamenti expofi-
tionem pertinerent » & qua confarci ab Ambrofio >fi tantum alteram David Apologiam excipias.» ejfe conficripta ;
Verutn cum trailatuum fuppofititiorum quos ad calcem fequentis voluminis edere conftituimus , numerum expendentes, ne
idem molù aquo majoris futurum ejfet, vereremur , huic primo fiupplementum aliquod putavimus adjiciendum. Cum autem
ex légitimis Dotioris noftri lucubrationibus nulla occurreret qua vel fittis cum fitperiorum argumenta congrueret, veL
inducenda inter utrumque volumen aqualitati fatis ejfeti nihil commodius vifium eft, quam ut corninentati ottetti hanc fitbjice-
remus. Ea Jane media cujufdam inter vera & notha B. Ambrofii opera conditionis efi, nec ab eo prorjùs aliena , cum ejufdem
ver bis confie t ac fententiis : nec rurjus omnino ipfi propria . cum ab alio fuerit concinnata. Certum quippe eft Ambrofium
numquam ex propofito fcripfijfe in Cantica canticorum , fed cum eo libro tantopere ipfum deleüatum ejfe apparerei , ut illiut
illuftrandi nullam in variis fuis fcriptis pratermiferit occafionem » éoc in rnentem induxit quibufdam operttm Ambrojia-
norum fiudìofis, ut illic (parfa atque disjeSta colligentes, ex eifdem inter fe in centonis morem adjutis unum commentarii corpus
conficerent. Inde eft quod anno M d l v i i i Lovanii prodiit Expofitio in Cantica canticorum a Cofterio reg. Can. excerpta :
cujus diligentiam tametfi pradicet Gillotius . eum tamen omnia commutajfe, multa ademijfe, plura de fuo addidijfe teftijìca-
tur. Decennio poft idem Gillotius in calce operum S. Ambrofii cura fifa recognitorurn aliam Cantici canticorum vulgavit
Expoptionem qua ab Ant. Monchiaceno Demochare, DoBore forbonico . excerpta, & in unum corpus colleBa memoratur.
Verumtamen veri multo videtur fimilius eam colleBionem a Demochare tantum auBam atque ìnterpolatam fuijfe ; quahdo-
quidem non modo in collegii Navarrici manuferipto annorum circ. cccc , & in codice ccenobii Vindocinenfis ante annos
dc exarato eadem licet brevior contine tur : fed etiam habetur in exemplari ann. ut minimum Dcee., & a Floro Diacono
Lugdunenfi, qui circ. an. d c c c lv vivebat , in commentario in Epiftolas S Bauli nondum edito citata reperitur. Hos
autem duos codices Petrus Frane. Chifietius penes fe , dum in vivis ageret, adfervabat. Ter tiam porro fuper eadem materia
commentationem numquam antea pralo fiubjeBam damus , quam etfi multis in bibliothecis fupprejfo auBorts nomine reperiamo
manu exaratam » attamen conjlat ab altero colleBam non ejfe. quam a Guillelmo prius abbate S, Theoderici, poftea
Signiacenfi monacho. Id quidem ex eo ipfi licet intellìgere, dum lucubrationes Juas iti prafatione traBatus De vica foli-'
taria ad fratres de monte Dei recenfens » ita loquitur : Excerpfi enim ex libris S. Ambrofii quidquid in eis dilTeruk fuper
Cantica canticorum , opus grande & inclytum. Quod fane de Chìfletiano commentario intelligi neutiquam poteft, cùm
Guillclmus ille tantum an. circiter M c xï-iiftoruerit. Sed argument uni decretorium illud eft, quod nempe ejufdem Guillelmi
codex autographus , infcripto ipfius nomine , exftet Signiaci ; unde nobis apographum R. P. Cafìmirus Oudin Can. Ord.
Pramonft. è congr. reformata, vir ad bene de omnibus rnerendum natus , manu propria defcripfit. Hujus autem colleBionis
in memorato Signiacenci codice hic titulus eft : Excerpta de libris beati Ambrofii fuper Cantica canticorum.
P R O L O G O S.
S C V L E T V R me ofculo oris fui :
non hic feeditatis incentiva, fed cafti-
tatis celebrantur myfteria > ubi fpiri-
tualiter agitur & affeftuali quadam
contemplatione de nuptiis & eon-
jnndtione Chrifti & Ecclefia:, increati
fpiritus & creati, carnis & fpiritus. Cir-
cumcidamus ergo cor noftrum , nihil vile, riihil corpo-
reum quairamus j vile autem omne terrenum. Nihil ergo
terrenum nihil carnale , nihil fsculare , nihil corpo-
reum , nihil leve atque mutabile in his eloquiis conftitua-
mus cadeftibus : Eloquia enim Domini eloquia cafta ; ut in
his cxleftium myfterionim immaculata & pudica finceri-
A ras fpiritali interpretatione cefplendeat. Non adulterina
quadam opinione mifceamus terrena divinis , & illud inviolabile
facramentum propheticx vifionis aut perennis
oraculi, naturx noftrx xftimatione violemus : five enim
de ofeulis, five de talibus totum decet, quidquid defertur
religioni j ut nullum obfequium quod pronciat ad cul-
tum,& obfervantiam Chrifti erubefeamus : ficut in illa
faltatione David ante arcam -, non enim illa deliciarum
comes-fuit atque luxurix faltatio , fed. quod unufquifque
corpus adtollat impigrum , nec humi pigra jacere membra
, vel tardis finat torpere veftigiis. Hoc enim nos ma-
gifterium non invenimus , fed accepimus , fic inftituit
ordinem myftici carminis , dottrina cxleftis. .
E e e e e iij