S a n t.) , i
E1M-s- -4.
Cant. 7.
H. Ó*
b
Gant. 8 . 6
¡non rïioeftificabis ; & ipfi enim peccatori* reditu A bs pondus fuftinere non p offet, e icu fan t dice®.
.gratulabuncur. Veni, ut facías íalutcm in tenis,
in cáelo gaudium.
30. V en ie rg o , 8c quzereovem tuam jam non
¡per fervulos,non per mercenarios, fed per ternet
ipfum. Sufcipe me a in carne ,qux in Adamlapía
«ft. Sufcipe me non ex Sarra, fed ex Maria3ut
incorrupta fie v irg o , fed virgo per gratiam ab
■omni integra labe péccati. P órtame in cruce,
q u s falutaris errantibus eft ,in q u a fo la eft retes*
: Soror nofira parva, & ubera non habet. Sic L
enim qui volunt differre nuptias,.excufare cori-
fueruritjut praetendant immaturx xtatis infirmi-
tatem , 8c adftruant quod ubera non habeat',
qua: nubilis fignificant tempus aetatis. H o c fo le t
iymbolum commune omnibus virginibus elle
nupturisjut cùm ubera coeperint eminere,tunc
corijunétioni habilesjudicentur.
36. Turbar« igitur quod ftudio dile&ionis urquies
Jàtigatis, in tjua fola vivent quicumqueß gea t nupcias Sponfus, dicunt : ademas fi-
^noriuntur.
31. Pulcre autem etiarii vivifica, poteft dici 3 eo
quod mori non p o flìt, quem Jiumeris fuis virtus
porcaverit.
31. D ic it ergo 8c anima, dicit 8c Ecclefia : Erravi
fi cut ovis qua perierat. Sed dici t:Jifotafivi quem
dilexit anima me a ; hoc eft enim dicere : Vivìfica
fervum tuum ; quoniam mandata tua non fum obli-
tus. Ego te quæfivi,fed invenire non poflum, nifi
roti nofini in die qua loquetur in ea ì v e t , ut Sym-
machus, qua loquetur ei', hoc eft, fponialium cele-
britate folet fieri collocutio,8c confirmatio nup-
tiarum. Quid ergo faciemus, dicune turbata:,
quia urgetur conjundio fpiritalis ? A tantis nup-
tiis exeufare non poflunt 5 nemo enim eft qui
copulam vel anima: 8c Spiritus , vel Chrifti &
Ecclefia: non beatam putet. Sed quia plenitudó
Verbi v el Spiritus fandi vibrat de fulget, 8c rtihil
tu voíueris Ìnveniri. Et tu quidem visinveniri: C quodillis poflìt æcjuarij ideo differredefide.
ie d vis diu quæri, vis diligentius indagari. N o v it
hoc Ecclefia tua 5 quia non vis ut te dormiens
quærat* non vis ut te jacens inveftiget.Denique
pulfas ad januam,ut excites dormientem:explo-
ras fi cor vigilar, & caro dormit. Vis jacentem levare,
dicens : Surge qui dormis ,0 “ exfurge a mortuis.
Mittis manum per cavernam,utfurgat; 8c fitar-
diùs furrexerit,derelinquis.Vis ut quærat iterum,
& quærat à multis, & non oblivifeatur quærere,
rant i ut illa ‘ dikrione vel anima ,, vel Ecclefia
poflìt efle perfedior.
37. Dicunt ergo :Si murus efi, adtficemusJuper
eum receptacula : drfi janua eftfjfculpamus juper earn
tabulas cedrinas. Murus eft anima fandi. H abet
8c Ecclefia muros fuos, quæ jam perfedior dicit;
Ego civitas munita. H ic eft murus,qui habet duo-
decimportas apoftolieas,per quas populo natio-
num patet ingreflTus in Ecclefiam. Sed murtfs
non oblivifcatur fermones tuos : 8c fi tener eos, D quamvisambitum totius urbis includat,fune ta^
offèras te videndum, non refugias 8c teneri.
33. Qua: cùm te meruerit am p led i, oftendet
fru d u s iu o s , docebit non oblitam fe mandato-
rum tuorum, dicetque tibi : Veni, fra ter meus :
exeamus in agrum. . . . . & inforibus nofiris omnis
fetus arborum ; nova & veterayfrater meus y fervavi
tibi. H o c eft dicere : Teneo mandata tua omnia
novi-8c veteris Teftamenti. Sola hoc d icere Ecclefia
poteft. N o n dicit alia congregano : non
men eft munitior,cùm receptacula habuerit prx-
p ara ta, in quibus prop ugnatores urbis sutura
fpeculandi a c tuendi poffint habere fubfidiuin.
Sed quia rationabilis h x c civitas e ft, & omnis
fpes ejus in De i verbo eft : non ferrea,fed argentea
ei p ro p u g n a r la requiruntur, eloquiis caslef.
tibus magis quam corporis volupracibus hoftiles
impetus repulfare confueta. Eo fui capra: fidio,eo
fplendore refulgens habilior Chrifti copula: jun
dicit Synagoga, nec fecundum litteram nova te- £ dica tur.
en s , nec fecundum fpiritum vetera. N o n d icit
hxrefis manichxa:Vetera fervavi tibi,qu«b p ro_
pheras non fufeipit. Merito dealbata cernitur,
qua: utriufque fulget gratià Teftamenti.
34. Réfpondit ei Sponfus : Pone me ut fignaculum
in cor tuum, ut figillum in brachium tuum, qua: nov
a & vetera fervafti mihi. Signaculum meum es,
ad imaginem meam es, & fimilitudinem. Fulget
in te imago juftitix,imago iapientix,imago vir-
38. E t quia janua Chriftus e f t , qui a i t : Per me 1
fiquis introierit,falvabitur} & Ecclefiajanua nun- i
cupaturj quia per ipfam patet populis adieus ad
falutem. N e hxreticorum corrumpatur tineis
aut vermibus, dicunt filix Hieruialem , vel A n -
g e l i , vel animx juftorum: Adificemus fuper earn
tabulas cedrinas, hoc e f t , fidei fublimis bonum
odorem 3 eft enim fuavis hujus materia: od o r,
quam non vermis, non tinea corrumpat. Ideo
tutis. Et quia imago D é f in còrde tuo,eit^..ßt & £ hujus materias ufos efigitur te<£tortuwfaftigiis ele.
in operi•b i tis t. uis: fri t e.f/fri gies rEv angelii in t! uis ffa c- tn«m<inríirniip lifrpMnim plpmpnrii nni.
tis 3 ut in tuis moribus mea prxcepta cuftodias.
Effigies Evangelii e r it in te ,fi percutienti maxil-
lam, alteram prxbeas, fi diligas inimicum tuum,
fi erucem tuam tollas, & me fequaris. Ideo cru-
cem c ego prò vobis portavi^ ne tu prò te portare
dubitares.
33. Audierunt h oc filix Hieruiàlem,quod jam
dominus Jefus fibi Ecclefiam copulabat : & quia
confiderantes magnitudinem V e r b i , imparem
tantis nuptiis xftimabant5 ne forte tan tx copua
Parif. edic. non in carne, qua in Adam U ffa eft. Sed a lia fa n -11
nes, Sì cu liciti miT. refpuunt ncgacionem. Et optime id <|uidem -,
ncque aliud h ic lìgnificacur , nifi, quod Chrifti caro ejuwem natu
r a fuerit acque A d a c a ro , unde per generationis fticceifionem
.prqpagaca eft i licer «jufdem peccato nequaquam macula».
vandis, formandifque” litterarum elementis, quibus
a:taspuerilis ad ftudium liberalis: eruditionis
imbuitur. Eft ergo materia ifta fubìimis ad gratiam,
levis ad onus * fuavis ad odiorem:, utilis ad
inftrumentum feientize, habilis ad minifterium
cognitionis eterna::
39. Sed quemadmodum Sponiàm fuamdiligens
Chriftus urgebat ad copula: fpiritalis folemnita-
tem : ita & Ecclefia Verbi decore jam capta fef-
tinabat ad nuptias. Ideoque morarum & dila-
tionis impatiens, quas filix Hierulalem innefteb.
Per Profhetat, totum vetus Teftaiflentum h ic iinellige.qupd
incegrum à Manichxis rejiciebacur. Epiphan. Hreieii. 68. A u -
gnftin. de H a re f. cap. 46. * . ..
c ..Sic miT. ma«no numero. Nonnulliramen citm cdit. omnibus ,
eg0 p ò te portavi, ne tu propttr me portare dubitares. N o n male.
,i.t. re gefhebant, dicit : Ego m ums, e f ubem mea tur. A & prerog a tiva defertur, quam illi utique tribuit
rvercs , hn on cr ep fl tr :. MN rot lliirt/ea dubitatei iur vtruumm —mi . .u—rus/ If«ir.n —A . . . . 'ì*!*.. n B n .. - —. . ^ .
( illx enim dixerant : S i murus efi ) e g o , inquit,
murus fum , & n on parva ubera h ab eo , ied ut
curres ubera méa funt. Quomodo dicitis, quia
nonhabeo ubera? Senfus,ut turres,habeo iàpien-
tia:, in quibus eft abundantia, ficut fcriptum eft:
Et abundantia in turribus w/j.His uberibus,id eft,
fenfibus habilem iè tantis nuptiis xftimabat: fed
fili« Hieruiàlem adhuc non poterant «ftimare •
pfe quem diligit: ficut diléxit & Paulum, cui de- A¿1_ l t ..
dit ad evocandas gentes fapienti« principatum.
43. His igitur frudibus deledata Ecclefia dicit
ad Chriftum :^ui fides in hortis, amici intendentes Cant. 8.
fu n t voci tua : vocerà tuam infinua mihi. Delecta-
batur enim quod in hortis Chriftus fedebat:& in
hortis politi amici intendebant voci ejus. Sed
quia amici illi de cadeftibus erant Archangeli,
— - ' vel Dominaciones,& Tbroni ( homines enim ex- 1 1 ". * . ' > * U .V1U ^ U VIUHIM U lu l i V A -
quia lenluiim ejusabundantiam non videbant. B pulii de paradilò fuerant propter inobedientiam
40. E t addidit : Ego eram in oeulis ejus tamquam cæleftium mandatorum, atque ideo adhuc Ecinveniens
pacem3hoc eft : Deliberatis de meis lèn-
fibus, cùm pacem D e i invenerim, qu« exfuperat
omnem mentem, a& cuftodit corda & iènfus
in ChriftoJefu.Talis,inquit,eram in oeulis Spon-
f i, qualis qu« habet pac*em. Scriptum eft enim :
Qui red e b q.ua:runt pacem, habebunt earn tef-
timonium. Fcftinantibus igitur diledo atque di-
le d a , celebrata conjundio fpiritalis e ft, mutuo
expetita confenfu.
41. Ideoque tamquam nuptiale canens carmen,
exfultavit Spiritus in Propheta , dicens : Vine a
fa£ta efi Salomons in Beelamon : de dit vine amfu am
iis qui fervane. C lamar ergo Spiritus: Piantata eft
congregatio populorum, & vitis « rem« fundata
radice, & lpiricalia fub j.ugum Verbi corde man-
fueto colla fubjeeit. Piantata autem eft in multi-
tudine nationum} hoc enim efle infelligendum
Beelamon Symmachus , Aquila,.c alizeque tranllaclefia
vocem ejus non poterat,quam cupiebat,
audire) ideo ait : Vocem tuam infinua mihi. Unde
& nos fi volumus eum in nobis ledere,fimus liorti
claufi atque muniti, feramus virtutum flores,
gratiæ iuavitatem 3 ut dilputantem cum Ang e-
lis dominum Jefum audire poifimus.
_ 4 4 . Sed quia futurum erat, ut cùm ad plenitu-
dinem Ecclefia perveniffèt,perfecutionibus va-
C riis tentaretur 3 ideo cùm Verbi gratiâ deleda-
retur,fubito cernit infîdias perfecutorum:& quæ
plus Sponib quam fibi timèret, aut quia à perië-
cutoribus Chriftus magis appetitur in nobis,
ideo ait : Fuge3frater meus, & fimiliseBo tu capreo- ibidem. îa
la , aut hinnulo cervorum fuper montes aromatum.
Proprer infirmos fu g it, qui tentamenta graviora
ferre nonpoflènt. Ideo fcriptum eft ut de civi- Matth.iQ
tatibus ad civitates fugiamus: & fi nos in hac ci-
vitatefuerint perfecuti,fügiamus inaliam. Proptiones
g ræco fermone docuerunt. Repudiata eft £) ter infirmos igitur, ut diximus, fugiat perfequen-
vetus copula, quæ frudum adferre. .n.o.n —po—t—er—at—: 5H H j WêSBêêëêêè _ 1 r « 0 1
data eft vinea no vis fidelibulque cultoribus, qui
non lolùm facere frudum poflènt, ièd etiam eufi
todire. Una igitur ovis erravit: fed revocata,totius
ipatia orbis implevit. Unamovem error ab-
duxerat : fed multitudinem populorum Domini
gratia congregavi^ Erravit homo : fed Ecclefia
jam murus e f t , & murus validus. E rravit Adam :
murus eft Da vid , qqi mandata D e i oblitus
non eft.
tes ; à aut fugiat ab mfirmis,& tranfeat ad mon- d
tes aromatum, qui pro martyrio odorem poflint
beata: refurredionis adferre. Montes aromatum
fandi funt.Ad eos confugit Chriftus,quia Funda- p[ai. % e.
menta ejus in montibus fan&is. A d eos igitur con-
fu g it, qui funt ejus ftabilia fundamenta. In nobis
fugit, in illis fida ftaeione confiftit. Mons igitur
aromatum Paulus eft,qui poteft dicere-.Bonus *. Cor. 1.
enim odorchrißi Jumus Veo.Mons aromatum D a - 15■
£ vid, cujus orationis odor adfeendebat ad Domi-
41. Cuftodita igitur & vallata h « c vinea muni- num ; & ideo dicebat : Virigatur oratio mea, ficut j
mine fpiritali , mille frudus dat Chrifto , ducen- incenfum tnconjpeftu tuo. *. I4°*
tos autem frudus cuftodibus. Ideoque aje Eccle- 45. Symmachus tarnen & Aquila interpretati
fia : Vitis mea in conjpe&u meo, mille Salomoni, d* funt, quod Chriftus dicat ad Ecclefiam '.£>ua fe-
ducentifervantibus fruclum. P erfedio & plenitu- des in hortis, hoc eft, jam in hortis fedes, fuperno
digna paradifo 3 & ideo Vocem tuam infinua mihi,
cui amici intendunt.Ego quoque eam audire de-
fidero. Ccepit in hortis eflè E c c le fia , poftquam
e in hortis paflus eft Chriftus. e
d. Ita pleriquc miT. A lii tarnen a liq u o t , & edit. omnes aut
fugtat ab infimis, ut nempe infimi per antithefin montibus oppo-
nacui- : ièd melius opponuntur infirmi mareyribus.
e Rom- cdit> fo la , in hortis captus eft Chriftus. Sed,prxterquam
quod poteft id de Chrifti agonia in te llig i, etiam extra pomeria
u'rbium , ubi erat mons ca lva rix fitus , conferì borri con fueà ra.
Ì<j» 5* 9« » MH Scfcä« a
IN E X P O S I T I O N EM E V A N G E L I I SECUNDUM LUCAM- 7.
A D M O N I T I O.
' t • bLib. S. in
Oc opus fermonibus quibus Evangelium Luca Ambrofius populo enodavit, confiare extra dntrover- caf
fiamefi. illttd enim non moda ex orationis forma, citatifque a Scriptura in Ecclefia priujquam vir fanc- ^ca'pf
tus aggrederetur ad d/cendum , recitata locis tntelligitur ; fed multo magis ex eo declaratur, quod illum d u b . 1 . **
diebus b dominicis aliifquec celebrionbus, verba fécijfe deprehendimus. Immo vero non difficulter antmadrver- ‘f f i j
tìmus Evangelicum textum quem exponere ille cogitabat, publice recitatum fuifie : quandoquidem complures■ c. 7.1. j . in
ejufdem Evangelii locos, textu d non citato, ita explicati ut qua e tratfabantur, nifi materia orationis fra- *libi
K K K K nj
do Chrifti eft portio iervulorum.Habeshoc myf,
terium in G en e fi,u b i quinque partes Benjamin
fratri juniori tribuitJofeph, finguIasTeliquis fra-
tribus. Domino igitur quinque fenfuum portio
a. MfiT. non pauci eußodit corpora ¿ifenfu*.
I). Rom . edit. querunr pacem , gaudebunt. Ubi ad marginemi
adnotavit Prdv'. i t . t o . qniiocus eo modo in Hebr. & omnibus
vcrfiqiiibus confiantes legitur. Attamcn à cuuiftis mif. a c vçt.
edit. h ïc rcçedetcnobis relig io eft.
ci Oninespcene feripti cod. alieque traditionel.
H