Matth, i t .
Marc. z .
Efai.4}.
i+-
i . Cor. i f .
45- & 47
f . J. «§•
f a '
I . Reg. z i.
i - & f e q .
agri feges in Catione Immani generis foecundi- A tionis fumfit,8c manducavit, & dedit iis qui cuoi
tas numerofa fan&orum : fp ica agri frudus Ec-
cle fia , quos operibus difcutientes ipis apoftoli
pafoebantur,noftro foalentes profedu.
29. Stabat igitur ieges jamfoecunda virtutum,
pullulantibus fpicis, quibus noftri frudus meriti
comparantur 3 aq ue enim auc imbre marcef.
cunt, aut fole torrentur, aut pluviis humefount,
au t tempeftatibus eliduntur , aut à mefforibus
intra horreorum felicium receptacularecondunipfo
erant. Magnum 8c vere exemplum prophe-
ticum, quo primùm non inania Le g is , b ied foli-
da utilitatis nobis ièquenda produntur. Deinde
quia Da vid cum fociis fugiens à facie regis Saul
h îc prafiguratus in Lege Chriftus e f t , qui cum
apoftolis principem mundi lateret.
33. Quomodo autem ille obfervator L e g is , at-
que defenfor panes 8c ipiè manducavit9 8c dedic
iis qui fecum erant,quos non licebat manducare
tur. Receperat ergo terra jam D e i verbum, 8c g, tantummodo facerdotibus 3 nifi ut per illam
cælefti femine fatus divites foetus ager almus effu.
derat, Efuriebant difcipuli falutem hominum, 8c
tamquam è folliculis corporum mentium fruc-
tus ad fidei lucem præclaris operum fuorum mi~
raculis eruebant. Sed hoc putabant Judai fab bato
non licere : Chriftus autem novæ gra tia muñere
defignabat otium L e g is , opus gratiæ.
30. N e c fine myfterio h oc ab Evangelifta fc-
cundùm Matthæum 6c Marcum a fabbata pure
demonftraret figuram , iacerdotalem cibum ad
ufum tranfiturum eile populorum ? Sive quod
omnes vitam iacerdotalem debemus imitari: five
quia omnes filii E c c le fia iacerdotes funt 3 ungi-
mur enim in iacerdotium fan ¿ tum, öfteren tes
nofmet ipfos D e o hoftias ipiritales.
34. Le g i igitur jam fupereffluit do<ftrina Chrif-
ti, nec Legem folvit,fed implet 3 quia nec iabba-
tum folvit. c Si enim fabbatum propter homines
pofita puto j quoniam iàbbata perpetua fe r ia C fa&um eft : utilitas autem hominis poftulabat
funt refurre&ionis a te rn a . V e l in hoc igitur fie-
cu lo feriatis ac vacantibus fuperftitionibus Ju-
díeorum, vel in futuro ferias ipfi perpetua fo-
lemnitate celebrantes,qua bona funt térra: man-
ducabimus, ju x ta quod fcriptum e f t : Illimandu.»
c a b u n t, vos vero eíurietis.
31. Mire tamen fecundüm Lu cam , íécundo-
primum , non primo-íecundum íabbatum dixit j
í'vj'TíQP'&famv enim foriptum eft. Praferri enim
efurientem hominem qui diu fuerat terra: fructibus
abdicatus, veteris famis jejunia vitare 3 non
utiqueLex folvitur, fed impletur. Quomodo igitur
D omino ad crimen ob jic itu r, quod in forvo
pro crimine non tenetur ?
3j. Q uid autem evidentius hac figura, qua
per totam currit hiftoriam ? Intravit Da vid in
domum Achimelech iàcerdotis : fed nec pericu-
lo mortis prop ofito, hofpitem re cu ià t, nec dedebuitquod
præcellit. Secundum ideo, quia pri- j ) clinat exfujem iàn&i animus iàcerdotis. Tanta
mum ante ex Lege p ra c e ffit, in quo etiam poena
praforipta e ft , fi quisoperetur: primum autem
id e o , quia iabbatum illud ex Lege folutum
eft , quod erat primum 3 6c hoc primum fadum
e f t , quod iecundo eft conftitutum. Nam 8c cum
operari iabbato lic ea t, 8c operantis nulla fit poena
j iabbati utique ex L e ge cujus vis foluta eft ,
nec nomen h a r e b a t : ied tamen fuerit illud primum
ordine, hoc primum munere j nec ideo mihoipitalitatis
eft gra tia, ut libenter in nos aliena
pericula transferamus.
36. Verùm hoc d in hiftoria morale, in myfterio
prophetatum eft, quod nec præfumtofuturæ
mortis ex itio , verum ilium David hofpitio fuæ
mentis religiofi excluderent iacerdotes. N e c fo-
lum in cujufque domo varis reperturus docetur
Chriftus hoipitium :fed etiam per figuram nequi-
tiæ fpiritalis manubias 8c arma fumturus ; nam
nus hoc,quia iecundum 3 nam 8c Adam primus, E qui Chriftum hoipitio re c ip it , intelligibilem il-
nec comparandus iecundo A d am : Primus enim lum Goliam ipoliat fuis telis.
37. Quid vero evidentius quam quod in Achi- 1
melech domo quinque panes petit Da vid , 8c 1
unum a c c ip it: demonftrante typo quod jam non
* quinque libris, ied Chrifti eorpore cibus fideli-
bus pararetur 3 ut Chriftus corpus adfumeret,ne
quis de fidelibus e fu r ire tiN e cD o e ch figu r il va- 1
c a t , qui erat cuftos mulorum ■ eo quod nemo
alius nifi infruduofi gregis cuftos Jud a typum
1 in animam viventem, novifiimu.
ßiritum vivificantem. . . . Et primus homo de terra
terrenus , fecundus homo de cAo cAesiis. Pralatus
utique fecundus primo 3 ille enim cauia mortis,
hie vita:. Sic 8c fecundo-primum iabbatum dici-
tu r : iecundum juxta numerum , primum juxta
operationis gratiam 3 melius eft enim iabbatum
quoimpunitas datur,quam quo poenaprafcri-
bitur. Prima L e x , iecundum Evangelium; infe- f proditorisimpleret.
rior tamen formido quàm gratia. A u t fo r te 8c
primum Me in pradeftinatione confilii,8c iecundum
in iàndione decreti.
32. Bene autem Dominus in Lege typum futuri
hoc quoque demonftrat loco , 8c defenfores
Legis arguit nefeire qua Legis funt, exemplum
adferens quòd David, cùm eiuriret ipiè cum fociis
, intravit in domum D e i , 8c panes propofia.
Edit. ver- cum paucis miT. fabbatum fecundum ( Rom. fecundo
primum) foßtumputo ; quoniam fabbatum perpetua feria & c. Cereri
cod. magno numero, & meliori x v o fc r ip ti, ur in textu. Sic
porro interpretare, fabbata pure pofita, quali e ile t, limplicirer ,
acque, u t a iu n t , fine addito pofita : quam le&ionem germanam
effe inl'peclis utriulque Evangeli lite locis facile deprchendes.
b. Edic. vct. a c mff. non nulli, fed folius utilitatis. Rom. fed
folida veritatis. Mff. plerique, fed folida utilitatis. Conlèquenter
Autem ubi omnes mlC Si ycc. edit. Deinde quia D avid & c . Roin,
38. Jam illud quod pro D a vid receptione om-
nem Achimelech domum p rieter Abiathar principem
tunc temporis iàcerdotum Saul periecu-
tus eft, oftendit prophetia nobis quod nemo pof-
fitnocere vero p rincipi facerdotum, qui folus eft
Chriftus.
39. H in c ad alia progreditur dominus Jeius,
Nam qui totum hominem falvum facerediipofic
immutavir : Deinde quia in David cum fociis fugiente a facie
regis Saul, prafiguratus cum apoftolis Chriftus eft, ut principem Scc.
c. Rom. edit, fola , fabbatum enim propter homines factum eft : f i
vero utilitas & c.
d. Ita mff. omnes, quibufdam exceptis , ubi morali, fcribitur
pro morale, & pro in myfterio, in myfterium, d u o , propheticum ,
unus, prophetica allegoria eft. Omnes autem $dit. à noftra eo
differirne , quod ilice habent, propheticum eft.
*• §luinque libris, M oyfis v id e lice t, id e ft, Pcntateuclio.
fuerat, a per fingula membra currebat 5 ut vere i
d ic e re t: Mihi irafeimtni, qui totum hominem fa -
num feci in fabhato. Itaque hoc loco man um
illam quam extendit Adam ,8c interdi&a: arbo-
ris poma decerpfit, fuccis bonorum faclorum
iälutaribus irrigavit 3 ut qua: crimine aruerat,
bonis operibus fanaretur. In qu oju d xo s redar-
guit Chriftus, qui malis interpretationibus Legis
pracepta violarent,aftimantes fabbato etiam
a bonis operibus feriandum \ lu p f Lex in prafen-
tibus formam prafiguraverit futurorum: in qui- I
bus utique malorum feria futura funt, non bonorum.
N am licet fiecularia opera conquief-
c a n t , non otiofus tamen boni operis adus eft
in D e i laude requiefeere.
40. Audifti igitur D omini verba dicentis: Ex-
tende manum tuam. Communis ifta generalifque
medicina eft. Et tu qui putas manum habere te
ianam, cave ne avaritia, cave ne iacrilegio con-
trahatur. Extendeiapiuseam ,extend eadillum
pauperem, qui te ob fe c ra t: extende, ut proxi- (
mum juves , ut vidua prafidium feras , eripias
injuria , quem vides injufta contumelia fubja-
c e r e : extende ad Deum pro peccatis tuis. Sic
manus extenditur, fic fanatur. Sic Hieroboam
manum , cüm idolis iacrificaret, co n tra x it: 8c
rurfus cüm Deum ro g a re t, extendit.
F aff um eß autem in illis diebus, e x iitb in mon-
tem orare, & erat p emo ffans in oratione Vet.
41. N o n omnis. qui o r a t , adfoendit in m o n - j
tem ( eft enim oratio qua peccatum f a c i t ) ied
qui bene o r a t , a terrenis a d fuperiora progre-
diens, verticem curia fublimisadfoendit. A t ille
non adfoendit in montem, qui de fieculi divitiis,
aut de honore follicitus e i t : non adfoendit in
montem, qui fundi jus optat alieni. Adfoendit
ille qui Deutfo q u a r i t , adfoendit ille qui curfus
iiii Dominica adjumenta depofoit. Omnes ma-
gn i, omnes fiiblimes montem adfcendunt3 non
enim cuicumque Propheta d ic i t : Adfcende in I
montem excelßtm , qui evangelizas Sion: exalta in
v ir tute vocem tuam , qui evangelizas Hierufalem.
N o n veftigiismultiscorporalibus,led fa£tisiubli-
mioribus c in hunc montem adfeendas. Sequere
Chriftum; ut ipfe eile mons poifis: Montes enim
incircuitu ejus. Q u a re in Evangelio , invenies
folös cum Domino montem adfeendifte difofi
pulos.
: 42. O ra t ergo Dominus non ut pro fo obfo-
crer, fed ut pro me impetret; nam etfi omnia po- I
fuerit Pater in poteitate F ilii, Filius tamen ut
hominis formam impleret,obiecrandum Patrem
putat eife pro nobis 3 quia advocatus eft nofter.
N o li infidiatrices aperire aures, ut putes Filium
quafi infirmum ro g a r t, ut impetret quod imple-
re non pofiit poteftaro audor. Obedientiama-
gifter ad pracepta virtutis fuo nos informat
a. Omnes edit. & quidam mff. per fingula membra curabat. Alii
plitrimi eleg an tiu s.. . . currebat j hoc enim refpondcc verbo fupe-
r io r i, progreditur.
b. S ic omnes edit. ac d’uomff. A lii vero omnes, in nocle orare.
Minus appofitc ad lequentia.
c Vet. edit. & pauci mll. in hunc montem f i adfeendas , fequeris
Chriftum. Rom. . . .’ adfcende, o - fequere Chriftum. Mff. a lii mul-
to plutes ac potiores , ut in textu , nifi quod legitur in quibuf-
dam , adfeendes. Et rurfus infra edit. Era. ac fcq. cum mff. a li-
q u o t , &uare in Evangelio invenies : Amerb. cum aliis multis ,
guare & c .
exemplo. Advocatum , inqtiit, habemus apudPa- i- iohan.
trem. Si advocatus e f t , debet pro meis interveni- 1 *•
re peccati^.. N o n ergo quafi infirmus, ied quafi
pius obiecrat. Vis foire quoniam omnia qua ve-
Iit,poifit? E t advocatus,8c j udex eft.In altero pie-
tatis officium, in altero infigne eft poteftatis.
43. Et erat, inquit, perno ff ans in oratione Dei.
Species tibi datur, forma praferibitur quam de-
beas amulari. Quid enim te pro fiilute tua facere
oportet,quando pro te Chriftus in oratione per-
noctat ì Quid te facere convenit,cüm vis aliquod
pietatis ofheium adorirÌ3quando Chriftus miiFu-
rus apoftolos, oravit prius, 8c folus oravit ? Ne c
ufquam a lib i, fi non fa llo r , orailè cum apoftolis
reperitur : ubique folus obiecrat. D e i e n im con-
filium humana vota non capiunt, d nec quiiquam d
interiorum poteft eife particeps Chrifto.Vis foire
quoniam m ihi, non fibi oraverit »
Vocavit, inq uit, difeipulos fuos , & elegit duode- t- >5-
cim ex ipßs:
4 4 . Quos ad propagandum auxilium falutis
humana per terra rum orbem farores fidei defti-
naret. Simul adverte calefte confilium I non fiu
pientes aliquos ,non divites, non nobilesrfod
pifeatores 8c publicanos, quos dirigeret, e leg it3
ne traduxiiTe prudentiä, ne redemiife divitiis, ne
potentia nobilitatifque audoritate traxifle ali-
quos ad fuam gratiam videretur j e ut veritatis e
ratio, non difputationisgratiapravaleret.
45. Eligitur 8c Judas, non per imprudentiam, f . 16,.
fed per providentiam. Quanta eft veritas, quam
nec adverfarius minifter infirmat 1 Quanta mora-
litas Domini, qui periclitari magis apud nos ju -
dicium fuuni quam afFe&um maluit • Sufoeperat
enim hominis fragilitatem ; 8c ideo nec has partes
reeuiavit infirmitatis humana. V oluit deieri,
voluit p rodi, voluit ab apoftolo fuo tradi 5 ut tu
à focio defortus, à focio proditus, moderate feras
tuum erraffe judicium, perifle beneficium.
Et deßendit, in q u it, cum illis , ¿r ß e t it in loco f . 17 .
pede-plano.
4 6. Adverte omnia' diligenter, quomodo 8c •
cum apoftolis adfeendat, 8c defeendat ad turbas.
Quomodo enim turba nifi in humili Chriftum
videret?Non fequitur ad ex ce lfa , non adfoendit
adfublimia. Denique ubi defcendit,invenitin-
firmos 3 in excelfis enim infirmi eile non poffunr.
Sic etiam Matthäus docet,ininferioribusdebi- Matth.x.
les effe fanatos5 prius enim unufquifque f ianatus h
eft3ut paulatim virtutibus procedentibus,adfcen-
derepoffet ad montem. Etideo unumquemque
in inferioribus fanat, hoc eft, à libidine revocai,
injuriam coecitatis avertit. A d vulnera noftra
defeendit, ut ufu quodam g 8c copiä fu i, n atura g
comparticipes nos faciat effe caleftis. Et iànabat
hos quidem, ied in inferioribus relinquebar.
d. Edit. ultima; Parif. nec quifquam inferiorum. M f f nonnulli,
nec quifquam exteriorum. Commodius a l i i, ae vct. ed it .. . . intee
Mff. a liq u o t , ut veritatis ratione , difputationis gratia prevalercif
. Rom. edit. & cod. Clarom. fanandus eil , u t . . . . ad fendere
pofiit. Alias, a c teliqui mff. ut in te x tu , nifi quod horum aliquot
legun t, pofiit, pro poßet.
g . Omnes edit. & copia fu i natura comparticipes nos faciat eft»
regni ctleßis. E contrario omnes mff. in ledtionem noftram con-
yeniunt.