I I
R i i
■ i
hac. In hominis'coñftitutione videtur non abun-A in tua fubftantia aliquid de imagine & fímilitudaflè,
quod tori mundo, ut fieret,abundavit.C*.
limi una firmavit manus.ut fcriptum eft: & utra-
que D e i manus hominem figuravit,ut legimus,
Carium non ad fimilitudinem, homo ad fimilitudinem.
Angeli ad minifterium, homo ad imaginem.
14. Elio ut & Angeli ad imaginem. Scriptura
tamen de homine locuta eft quod lit ad imaginem.
Habemus enim aliquid quod fortaíTe An
dine D e i, quod fit divinæ limile imaginis.Prop-
terea imago ad eum qui eft ad imaginem, venit *.
& quærit imago eum, qui eft ad fimilitudinem
fui j ut iterum fignet, ut iterum confirmet j quia
amiièras quod accepifti. Infufflaverat enim tibi
Deus,ut infpirationis Tua: dono haberes gratiam*,
quam tibi tua culpa fuftulerat.Factus eras in ani-
mam viventem:audi quid d icat, non in carnem ,
ìèd in animam viventem. Sed quia peccator figeli
non habeantjubi enim abundavit peccatum, B gnaculum tenere non potuit, & in crimine pofi-
Efai. 9 .6 .
Hebr. 1.14«
Afoc- 8. i .
Di» 7 - IO.;
iuperabundavit gratia. Nobis eft natus Chrif-
tus ex Virgine. Legimus enim : Puer natus eft nobis
, & films d at us eft nobis. Nobis carnem fufce-
pit: imino potius nos in ilia came iufcepit,3 quod
filium hominis in Dei fede conftituit. N o n lego
Angelos in De i fede nifi ftantes, nifi minifterium
deferentes. N o n lego Angelos,fed homines con-
iepultos C h r ifto , & in Chrifto refufcitatos. D e -
nique ait Apoftolus •. Quia convivificavit nos in
tus non habebat qua: D e i funt, fed qua: homi-
numjpropterea venit dominus nofterJefusChrifi
tus,ut legifti in Evangelio,&amortuisrefurgens
cùm clauibs difcipulos reperiifet, clauftris in-
greflus eft manentibus, & dixit : Pax vobis. Sicut i
mißt me Pater, dr ego mitto vos. Cumque hocdixijfet, 1
infufflavit, & dixit eis : Accio ite Spirium fan f f um.
17. Videfnecrgo qua: manus fecerint hominem
, aut quem hominem fecerint ; ilium utique
Chrifto, cujus gratia eßisfalvifaffi: & fimulfufcita- C quem iecundüm Chriftum induimu s-.Exfpoliantes
vie, fimulque federe fecit in caleft/bus , in chrifto lefu. — - etiL... 1...— .. -i-
Filius ergo hominis ad dexteram D e i , non Angelus,
non Archangelus,nec Cherubim,& Seraphim.
lila laudant: Filius hominis fedet. Filius
hominis Angelorum ore laudatur, quö.d Angelos
malos v ic e r it, de nequitiis fpiritalibus qua:
funt in Cieleftibus,triumphaverit:qu6d fecerit fi-
miles Angelorum homines, in quibus ante erant
contagia mortuorum,
veterem hominem cum affi bus ejus, & induimus novum,
qui renovatur in agnitionem fecundum imaginem
ejus qui creavit eumubi non eft . . . .fervus dr
liberfed omnia dr in omnibus Chnftus,Chrillùm ergo
induimus,ficut & alibi dictum eiì.chrftum indù
ftis. Accepimui Spiritimi fanctum,quinon fo-
lumnoftra * peccata dimi.ttit;ìèd etiam nosfa-
cit facer dotes fuos aliis peccata dimittere. Ideo
ait ProphetarTufinxfti me.dr pofui(it fuperme mu
e»/*/.,,I
‘o-Oil!
Pfal.ji. 6. 15. Verbo, in tu it,Domini cali firmatifunt, drfpi- D num tu am. Finxit per lutum, pofiiit per gratiam
ri tu oris ejus omnis v irtu s e orum. Homo quoque ipi-
r'itu Domini perfectionem vita:, confummatio-
nemque virtutis accepit. Jnfpiravit in eum Deus
fpiritum vita ,drfaffus eft homo in animam viventem.
Vita ergo noftra coepit ex inìpiratione divina:
fed vita ha:c ìèceflìone anima:, corporifque
difiolvitur, infpiratio autem divina non iolvitur.
Et ideo intellige aliud eile qiiod figuratum e f t ,
aliud quod fa&um e f t , vel paratum. Meritoque
Cf». 1.1 s.
& »7-
fpiritalem -, licet plerique hunc pfalmum ex per-
fona di£tum Salvatoris accipiant. Audi quia manus
Domini, etiam Spiritus dicitur. Clamar Job: /
Spiritus divinus.qui fecit me. lftæ funt ergo manus
qua: hominem paraverunt, Chriftus & Spiritus.
•Ergo dominusjefus & corporis auctor eft noftri,
qui primùm fecit hominem ad imaginem,& pof-
tea de luto finxit,& voluit fervare quod fecera t,
ìàlvare quod pfalmaverat ; ut totuni hominem
dupliciter habes fcriptum de homine. Primùm £ v ivimi faceret,iìcut ipfe dixit in Evangelio:^/;'/?/
epim fcriptum eft \Faciamus hominem ad imaginem
drfimilitudinem noftram. Et : Dominabuntur ,
inquit, velprincipatum habebuntSx : Fecit Deus hominem
ad imaginem Dei. Secundo autem loco ita
fcriptum e ft, quia Accepit Deus pulyerem de terra,
& plafmavit hominem. Ubi pulvis,ibi plafmatio :
ubi autem non pulvis,ibi non terra, non materia j
fed incorporeum, led admirabile : ibi non materia,
fed immateriale. Quod enim ìècundum imairafcimini.
quia totum hominem falvumfcci in fabba- 1;
/o.Quod fpecialiter b Ecclefiadocet,quia non fo-
lum anima,fed etiam caro noftra fervetur: anima
per cognitionem D e i , caro per refurxedionem i
quorum alterum docuit divini audoritate fer-
monis,aIterum propria: refurredionis exemplo.
18. H ic eft ergo homo gemina: fubftantia:.
Alia eft enim fad i fubftantia,calia figurati:ifta de
Dei Spiriru, illa de limo. Propterea a itjo b : Reginem
D e i eft,non eft in corpore,nec in materia, p fufcitabitcorium meum; quia quod de limo e f t , re- 16
fed in anima rationabili. Ibi operatur, ibi often-
ditur homo ad fimilitudinem & imaginem D e i ,
ubi juftitia:,ubi iàpientia:, ubi omnis forma virtutis
adfumitur.
16. Si intelligas imaginem, videbis ad imagi-
nemjhomo enim non eft imago De i, ied ad fimilitudinem
fadus eft.Alius eft imago D e i invifibi-
bilis,primogenitus univerfie creatura,per quem
fa d a funt omnia. Ille non ad imaginem,fèd ima-
go:tu non imago, fèd ad imaginem. Habes ergo
a. Ita plerique miT. & omnes cdit. nifi quod lire legun t, quando
filium , pro , quod filium. Reliqui mil. quos tamen per filium ,
& c. Qua: Ic ilio non dilpliccret, nifi vox tamen hic ineptepolita ,
interpoJationem aliquam innueret.
* . Adverte h ic di/èrte doceri iaccrdoies aut epifcopum in or-
¿inatione fua Se propriorum peccatorum .rcmilfionem accipcrc,
fufeitatur 5 terra enim in terrain cedit quod autem
fadum eft , ut principatum haberet fuper
ceteras animantes, id prxftantius eile intelligis.
Luti enim etiam beftiis nobifeum commune con-
iortium eftj & ideo anima: fpecialis prerogativa
donata eft. Idem tamen quia ceteris animanti-
bus imperat 5 ut poflìt imperare, debet Deo eiTe
fubjedus. D o cetu r igitur fervire ju t ad regnum
pervenire mereatur. Qui enim iervit Chrifto,
placuitDeo. Qui fervit C h r ifto , placet utique
! & poteftatem remittendi peccata aliorum.
b. MU', non p au ci, nec inferior & nota:-, E cclefiam docet.
I c. Rom edit, alia in [affiati.-Se A retinendum cum a liis Sc cunc-
tis mil. alia figurati. H íc liquidem innuitur, quod iupra non feme!
traditum e il, liomini non in corpore, fed in anima impxeilani
Fùtile divinam imaginem.
W 'h
| 3ï
it!,. 7
i ° P 3
veritati,6¿ debet nefcire mendacium. Qui ièrvit A
ju f t it ie , deb it repellere iniquitatem. Qui iervit
immaculato, debet tenere caftimonia: difcipli-
nam. Qui fervit lu c i ,debet odillè tenebras peccatorum.
Ergo quia corpus infirmum eft, vifita-
tionem Domini poftulemus. Unde Propheta ait :
Quid eft homo, quod memor es ejus ; aut fili us hominis
, quia vifitas eum ?
19. Et nunc in reliqua verficuli portione ait :
Da mihi tntetteffum,dr difcam mandata tua. Spiri-
talem igitur Ìè effe a cognofcens P ropheta, petit B
gratiam Spiritus iàndi. Etenim intelledum da-
ri á D om in o , & inter muñera gratiarum primo
conftitui loco ,in Apoftolica ledione didiciftij
quia unicuique datur manifeftatio ipiritus ad
utilitatem : & in Propheta piorno loco fapienti«
& intelledus ipiritalis gratia poftulatur. Petitur
ergo De i donum. Deinde vide ordinem : Da mihi
, in q u it, intelleffum} ut difcam mandata tua.
Intelledus prxmittitur , ut fcientia fequatur.
Nam nifi quis intellexerir, dodus effe non pote- C
rit. Dodrinam igitur intelledus fa c i t , non memoria.
N ih il enim prpdeft multa Iegifle , nifi intelligas
ipfe qua: legeris. Et in Apoftolo poft ma-
nifeftationem Spiritus, fermonem fcientia legif-
ti poftea iubftitutumjutfcias intelledum memoria:
prxferendum, & ilium pofle habere fcien-
tiam, cui ante intelledus adfulferit.
. 20. Simul humilitatem confiderà. Si Propheta
intelledum dari fibi poftulat, quis tarn arrogans,
qui profiteatur in fua poteftate effe intelligen- D
tiam ? Intelledum petit, ut ipfe ie noverit, 8c natura:
iua: poifit fcire rationem : at illi qui de rerun!
natura difputant,Cíeli ícrutantur plagas,qui
ìè ipfos fcire non poffunt, putant intelligèntiam
fine D e i dono poffe concedi.Unde 8c nos humilitatem
debemus adfumerejne extollamur, fi forte
unam aliquam de Scripturis parabolani cogho-
verimus : aut quia interdum fecundum Iitteram
plana legimus -y fi fortè iècundum Iitteram ¿liquid
intellexerimus, d od r in x nobis adfumamus £
feientiam. Propheta ille qui accepit Spiritum
fandum,poftquamundus eft in regnum, undus
eft in Prophetam, centefimum 8c odavum decimimi
pfalmum fcribens,intelledum fibi dari pof.
cit,ut mandata D e i intelligat:8c feit nifi à Domino
acceperit gratiam,intelligere ejus ìè mandata
non poflè. In Evangelio quoque le g o , qtiia pro-
ponebat parabolas dominus Jefus, 8c apoftoli
nonintelligebant. Deniqueexplanationem pro-
pofitiE parabolic poftulabant. p
21. Ipfe dominusjefus cùmdice ret, ut legifti
in libro Evangelii fecundùm Matthäum fcriptum
: Beati pauperes fpiritui fubjecit inbpofteriori-
bus: Omnis qui audierit mea verba hac,d- fecerit ea,
fimilis erit viro fapienti. N o n ergo qui audit tan-
tummodo, fimilis erit: ìèd qui facit qua: audierit.
. a Ita cod. fcripti tredccim. A lii autem acque edit, cognofcit Propheta
per gratiam Spiritus fantti. E®rum autem qua: fequuntur à
voce, didicifli, uTque ad intelledus pr&mittitur, ordinem edit. Rom.
fie invertii : Propheta vero primo loco fapienti* , inde intelledus donum
inter muñera gratiarum conftituit. Et quia unicuique datur manifeftatio
fpiritus ad utilitatem j ideo Dei donum petit Propheta ; Da
mihi intelledum, ut difcam mandata tua. Vide ordinem, intelledus
pramittitur Sic. -
b. V o c i, , fubjungic edit. Rom. qui autem fecerit, &
docuerit, magnus vocabitur in regno ctiorum. Et in alio loco. Omnis
qui audierit Sic. . .
c. Ita cundli miT. ac vet. edit- Rom. autem, quando tantum per
1094
Ergo neque fadum fine auditione, neqiie audi-
tio fíne fad o poteft eflè ìàpientis.fed qui audit 8c
facit. Audiamus igitu r , ut intelligamus : facia-
mus, ut intellexiflè nos quod audivinius, com-
probemus.
2i. Sequitur verfus ìècundus: Q u i timent te.vi-
debunt me,& latabunturi quia in verba tua fuper(pe-
ravi. Fortaflè aliquibus videatur hoc eflè con-
•trarium, quiajuftus dicic : Q u i timent te yidebunt
me , ó* Utabuntur j multis enim juftus gravis e ft,
cùm videtur. Denique in Evangelio plerique .
dominumjeìiini videre non porerant:ficut Gera-
ìèni rogabant eum, ut abiret de regionibus eo-
rum:8c aliiei tranfitum denegabanr,c quando ta- ;
men per eós tranfire nolebat.Unde puro quod fi- <
cut illicjudaicx forma impietatis exprimiturnta
hic Ecclefiie gratia rèveletur.Prophetatenini totum
orbem replendum effe timore divino,& ideo
quafi timentes Deum ìàndorum dicit cognitio-
ne I^tarij qui enim videt juftum,8c gaudet,etiam
ipfevult eflè juftus. Pulcrum eft enim u t in aliis
deledetur.quod vultin fe fervare,dfi fumferit.Eft
eniminfitum bonis;uBcaftum,pudicum, pruden-
tern ìàpiens affèdu pio diligat, miìèricors libera-
lem;8cvirtutesfuasinaliisamet. P l e r i s q 11 e
e n im jufti adìpédus admonitio corredionis
eft, perfedioribus vero la tina eft. Qiiarn pulcrum
ergo, ut videaris 8c profis? Bonum ergo vir
juftus.
2,3. Propterea denique Paulus apoftolus ad- c
feendit Hierofolymam, ut juftos videret: 8ccum
Petro manfit diebus quiiidecim ju t ex ejus ali-
quid cohabitatione proficeret. Propterea ipìè y
Paulus 8 cBarnabas,cùm Hieroìolymam ingre*
derentur,magnifice excipiebantur ab Ecclefia,
ab apoftolis,8c majoribus natu.Cùm autem abiré
vellent, ne difeederent, rogabantur: 8c,ut póftea
de Paulo legimus, cum lacrymis deducebantur.
Nam fi eft tanta vis in naturalibus,ut animai vi-; - 3
fum profit idericisjita ut mortui quoquec cornu
ejus animantis p rodeflè dicatur, fi fuerit demon-
ftratum iis, qui hujufmodi inciderintpaìfionem :
dubitare pofllimus quod. jufti ìànet adìpediis?
Ergo vile animai irrationabile tantam virtutem
h ab e t, ut ìànare poflìt hominem momento exiguo,
quo videtur:homo juftus, fi tamen cum fide
ab eo adfpiciatur,qui utilitatem ab eo percipere
defiderat, nihil confert ? An non vel ipfi oculo-
rum radii virtutem quamdam videntur infundere
iis,qui fideliter eum videre defiderant ?
24. Sed quemadmodum juftus la:tifìcat cor
innocentium,cùm videtur: ita improbi juftoruni
cognitione torquentur j quia vel tacitis ìaritfto-
rurn moribus arguuntur.Torquet caftitas iiicon-
tinentiam, avaritiam liberalitas, impietatem fi-
des. D e hoc quoque parile vilis animantis fuma-
mus exempIum.Nam ficut prodeflè diximus mueos
tranfire volebat. Planus fenfus , nifi efler omni alio pra:fic{io
dcilitutus.
d. Edit. Rom. fipoffit. A l i* cum m(T. omnibus,fìfumferit. V i detur
autem is fenfus effe, viruro juftum co bono dele¿tari in aliis,
quod ipfeclcgcrir ac fufeeperit in fe confervandum.
c* Eadem edit. Rom. corpus ejus animantis. N imi rum quia cùm
Plin. lib .3 0 . H i il. N a t. cap. n . aviculx virtutem medendi ¡¿Ieri
co mòrbo adtribuac, non videbatur vox cornu Jcgitimum fèn-
fum exhiberc. Sed cùm eadem vox conllanter legatur in omnibus
& miT. Sc ant. edit, diccndum hunc locum forte de quadrupede
quopiam animali intelligendum effe ; nifi quis malie per cornu
ejufdcm avis ungues a c roflrum figuificari-
I I I
S I
l i l i i
H iH