Coloß. j.
bis pnece'pta vivendi ? 'Quid ratióñabiliús illö
3 admirabili copulato, quam quod fandus Marcus
in principio ftatim locandum putavit? Ecce,
in q u it, mitto Angelum meum : & , Vox clamanfis in
deferto j ut 8c admirationem moveret, 8c doceret
hominem humilitate atque abftinentia 8c fide
piacere debere, ficut ille fandus Johannes Bap-
tifta his ad immortalitatem gradibus adfcendit,
veftimento, c ib o , nuntio ?
4. A t vero fandus Lucas velut quemdam hifto-
ricum ordinem tenuit, 8c plura nobis geftorum
Domini miracula reV'eiavit ; ita tarnen ut ofniiis
fapientia: virtutes Evangèlii iftius compledere-
tur hiftoria. Quid enim prxcellentius ad fapien-
tiam naturalem , quàm quod Spiritum (andum
creatorem etiam Dominica: incarnationis exfti-
tiife releravit ? b D o c e t ergo naturalia, fi creat
fpiritus. Unde 8c Da vid docens fapientiam naturalem
: Emitte, inquit, Spiritum tuùrn ó* creabuti-
tur. D o c e t m oralia in eodem lib r o , cùm me in
. illis-beatitudinibus docet moresrquemadmodum
amare inimicum debeam : quemadmodum non
referire, 8£ non repercútete verberantemzquem-
admodum benefacere, mutuum dare cum defpe-
ratione recupefationis , aut femunerationis 8c
mercedis. Merces enim faciiius fequitur non ex-
ipedantem.Docuit etiam rationabilia,cùm lego,
quoniain fituifidelis eß in minimo, etiam tn majóte
ßdelis eß. Quid adhuc de naturalibus dicam,
quod docuit virtutes cariorum moveri, Dominum
folum eile unigenitum D e i Filium, in cujus
paffione tenebra: per diem facta: fu n t , terra ob-
jfcurata e f t , ibi refugit ?
5. Ergo omnem quem mundana fibi pruden-
tia falfo vindicat principatum » fapientia vere
polfidet fpiritalis: priefertim cùm,aùdacius ut
aliquid ufurpemus,ipfafides noilra, ipfum myfte*
rium T rinitatis finehac triplici fapientia efie non
poifitjnifi credamus 8c illum naturaliter Patrem,
qui nobis genuit Redemtorem:& illum ethicum
Filium , qui Patri ufque ad mortem fecundùm
hominem obediens, nos redemit: & illum ratio-
nabilem Spiritum, qui rationem colendxdivini-
tatis,8c vita: regendce, humanis pedoribus infu-
dit. N e c quifquam putetnos poteftatis aut vir-
tutis fecifle diftantiam,cùm h x c calumnia etiam
Paulum poifit inceflere.Nequeenimdiftantiam
fecit ille , ciim dix it, Divifiones gratiarum funt,
• idem autem Spiritus : & divifiones minifieriorum
fu n t, idem autem Dominus : & divifiones.operatio-
num funt, idem autem Deus, qui operatur omnia in
omnibus. Operatur enim omnia , 8c in omnibus
Filius, ficut habes alibi, quia Omnia, & in omnibus
chrißus. Operatur 8c Spiritus fandus, quia
Omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens
ßngulis prout vult. Nulla ergo operationum dif-
tantia, nulla difcretio e i t , ubi vel in P a tre , vel
in Filio, vel in Spiritu fan d o , nulli fecunda ple-
nitudo virtutis eil.
6 . H x c lgitur cùm legimus, diligenter confi-
deremus , ut in ipfis Iocis nobis poifint melius
a. Omnes edic. a c mfl". aliquot ¡admirabili copulati/. Piures &
potiores, copulato. Ec ccrtc niliil v c ca t , quin ut dicitur actus, St
actum; ita eciam dicatur copulutu's & copulamin. Rurfus cdit. Rom.
quem fanctus Marcus : ac cdit. vet. & mlT. quàm quod fantlus Mar.
cus. Qua: verba non incommodum fenfum e/ficicut, modo inter-
preteris rationabilem quidem effe illum copulatimi , fed adhuc
rationabilius id eile,quod illum ftatim inicio duxerit collocanduni.
A elucere. g u i enim quarit, invenìet : & qui pulfat,
aperieturei. Aperit fibidiligentia januam ventat
i s i ideo prieceptis carieftibus pareamus. Nè-
que enim otiofe didiim eli homini, quod nulli
aliorum animantium: Infudore vultus tui mandu-
cabis panem tuum. His enim animalibus qua: natura
irrationabilia f lin t, juifu De i terra pabulum
miniftrare pra:cepta eil : foli autem h omini, ut
rationabile quod accepit, exerceat, vita: curfus
in labore prxicribitur. Q u i enim non eil confi
tentus animalium pabulo cieterorum , cui non
fatis efl: lignum frudiferum in commune òmnibus
ad efeam datum : fed delicias fibi variàrum
exquiritepularum, delicias fibi tranfmarinis ar-
ceffit è terris, delicias verrit è flu d ib us , recuià-
r en o n debet, qui labore vidum requirit , bre-
vem fi laborem pio vita fùbeat alterna. Itaque fi
quis in ha:c facratarum difputationum certamina
veniens, exuat fe vita: hujusexpofita ad errorem
follicitudine, 8c niidus mali rise, athleta pietatis
C oleo ipiritali velut quxdam anima: membra per-
fufus, fufeipiat certamina veritatis, haud dubie
perpetua promerebìtur facratarum proemia cò-
ronarum. B o n o r u m enim laborum nobilis
frudus eil i 8c quanto plura certamina, tanto
pracellentior corona virtutum.
7. Sed ad propofitum revertamur. Hiilórico
enim ily lo diximus hunc .Evangèlii librum eife
digeilum. Denique deferibendis magis rebus,
quam exprimendis prscceptis, iludium uberius
D comparatione aliorum videmus impenfum. Et
ipfe Evangeliila hiilorico more à narratione iitm-
fit exordium. Fuit, inq uit, in diebus Herodis règis
Judaa facerdos quidam nomine -Zacharias, earn q ue
hiiloriam piena digeilione periequitur. Unde
etiam ii qui quatuor animalium formas qua: in
Apocalypfi revelantur, quatuor Evangèlii libros
intelligendos arbitrati funt,hunc librum volunt
vituli ipecie figurari ; vitulus enim iacerdotalis
e il vidima. E t bene congruit vitulo hic Evange*
E lii libe r , quia à ikcerdotibus in choa v it, 8c con-
fummavit in.vitulo j qui omnium peccata iuici-
piens, pro totius mundi vita e il immolatus ; iacerdotalis
enim eil ille vituliis. Idem quippe 8c
vitulus 8c facerdos : iacerdos,quia propitiator eil
noiler ; advocatum enim ipium habemus apu.d
Patrem : vitulus, quia fuo ianguine nos diluir, 8c
redemit. Et bene a c c id it, ut quoniam Evange-
lii librum iècundùm Matthxum diximus eflè
moralem, opinio hujufcemodi non pra:termitte-
p retur j mores enim proprie dicuntur humani.
8. Plerique tamen putapt ipfum Dominum
noilrum in quatuor Evangèlii libris,quatuor for-
mis animalium figurari, quod idem h om o , idem
leo, idem vitulus, idem aquila efie comprobatur.
H om o , quia natus ex Maria e(l : leo , quia fortis ■
e il : vitulus,quia hoilia eil : aquila, quia refurrec*
tio eil. Atque ita in libris fingulis forma animalium
figuratur, ut uniufcujufqu(j libri feries prò*
pofitorum videatur animalium aut naturie, aut
virtuti, aut gratia:, aut miraculò convenire.Qua:
b. Edit. Rom. bare rcjeccrat poft ver]» , Et creabuntur , contra
vet. edit. & miT. omnium fidem. Sea nec ad hoc u ila cogcbac
ncccfllcas , cùm lit fuperioris icntcntise, quam quod Spiritum function
creatorem & c . conclulio , cujus fcqucns iila : Vnde & David
& c. confìrmatio eft. Ceterum tres mlT. fed arvi recentioris
pro ,fi creat Spiritai, habent, fecreta fpiritus.
licet otniSla in omniKtisi f ln t , tarnen plemtudo'. A dum facerdotale praemifit & ipfam vitüli immo-V
quxdam in fingtilis virtutum efl: fingularum. Q r . lationem ftylo quodam pleniore diffitdit. Quar-:
tum hominis alias defenpfit uberrns, mores quo- tus copiofius eeteris divinx miraculä refurreiliö.
que hominis. prxceptis uberioribus erudivit. miexpreffit. Onus igituromnia, & unus in olIU:® » i # i -
Alius*äporentia: cit-pir expreiiionedivin.e,quod nibus, ficutle&um eit: non difiimilis in fingulis,' !t'
ex Reg e R e x , foi tixex forti, v d u s ex ^ e ro , vivi- fed verus m cunetis. Sed jam ipfum fermonem
da mortem virtute contcnuerit. Tertins iaerifi- acoriamur F.vangeii:.
L I B E R P R I M U S .
QrVoniam, inquit, multi conatifunt ordinare
narrationem rerum.
1. P leraque noilrorum,quemadmodum veterum
JiKUeorum , paribus & generibus formantur 8c
caufis:atqueexemplorum fimilium pari ufu,exi-
tuq ue^ on v en iu n t: principioque rerum & fine
concordant. Nam ficut multi in i-llo populo di-
vino infufi Spiritu prophetarunt: alii autem pro-
phetare ie pollicebantur, & profeflionem deili
B runt. Ita Ecelefia q u x unum Evangelium habet,
unum Deum docet : illi autem qui alium Deum
veterisTeilamenti, alium noviadierunt, exmul-
tis Evangeliis non unum Deum, ied piures fece-
runt.
3. Gfuoniam multi, in q u it, conati funt. Conati
utiqueilli funt, qui implere nequiverunt. Ergo
multos ccepifle,nec implevifie, etiam iànclus Lu-
cas teilimonio locupletiore teilatu r, dicens più/»
rimos efle conatos. Qui enim conatus eil ordinatuebantmendacìo(
erant enimpfeudo-prophetæC re ,T u o labore conafus e i l , nec implevit. Sine
funt enim donationes& grada De i, quæ
potius quam prophetæ,ficut Ananias filiusAzor) “ J “
erat autem *populi gràtia difeernére fpiritus, ut
cognofceret quos referre deberet in pumerum
prophetarumj quos autem quafi bonus nummu*
larius improbaret,in quibus materia magis cor-
rupta forderet, quàm veri fplendor luminis re-
fultaret: fic Sc nunc in novo Teilamento multi
Evangelia fcribere conati fu n t, quæ boni num-
mularii non probarunt. Unum autem tantum-
modo in quatuor libros digeilum ex omnibus D
arbitrati funt eligendum.
2. E taliud quidem fer tur Evangelium,3 quod
duodecim fcripfiffe dicuntur. Aufus eft etiam
Bafilides Evangelium fc rib ere, quod dicitur fecundùm
Bafilidem. Fertur etiam aliud E vangelium
, quod fcribitur fecundùm Thomam. N o v i
ubi fe in fu d e r it, rigare confuevit 5 ut nonegeat^
ied redundet fcriptoris ingenium. N o n conatus
eft M atthxus, non conatus eft Marcus, non conatus
eft Johannes, non conatus eft Lucas : fed
divino Spiritu ubcrtatem di£lorum rerumque
omnium miniftrante , fine ullo molimine coepta
complerunr. Et ideo dicit :
Quoniam multi conati funt ordinare narrationem
rerum, qua in nobis completa funt, voi* qua in nobis
redundant.
4. Quod enim redundat, nulli deficit : 8c de
completo nemò dubitar, cùm fidem effe ¿lus ad-
ftruat, exitiis prodat. Itaque Evangelium corn-
pletum e f t , 8c redundat omnibus per univerfum
•orbem fidelibus , Se mentes omnium r iga r, ani-
mumque confirmât. Ergo fundatus in p e tra , Se
qui omnem fidei fumferit plenitudinem , firmaexaltant
aliud fcriptum fecundùm Matthiam. Legimus
aliqua, ne legantur : legimus, ne ignoremus : le-
l’ g imusnonut teneamus, fedutrepu diemus j&u t
feiamus qualia fint in quibus magnifici iili cor E mentumque conftantiæ, recle dicit : Jj)ua irinoconatu
fuum. Sed Ecclefia, cùm quatuor Evan-
gelii libitos habeat , per univerfum mundum
Evangeliilis;redundar : hærefes, cùm multa ha-
beant,unum non habent :Multi enim conati, fed
D e i gratia deftituti flint. Plerique etiam ex quatuor
Evangèlii libris in unum * ea quæ venenatis
putavèrunt adfertionibus.convenientia, referfèbis
completa funt ; quoniam non fignis & pródi-
giis ,.fed verbo vera Se falla diferiminant, qui
falutaria Domini gefta deicribunt, v el qui ani-
mum m irabilibusejus intendunt.Quid enim tam
rationabile, quam ut credas, cùm legisea gefta
quæ fupra hominem fu n t, potioris efle natura: ?
A t vero cùm legis ea quæ iunt morcalia, fuicepti
* . Cave credas hanc Ambrofii mentem fu ifle , ut fingu
'populo Jùdarorum earn gratiam adtribueric j cui
multo maximam tOties à pfeudo-prophecis deceptai
codices : at credibiliiis eft ipfum hanc prorogati vani ei facerdoT
tum collegio , quod fanedritp vocab aut, adfcripfille ; cum ad eq-
rum judicium in gravibus controvcrfiis recurrere pòpulus ju b e a -
tur Deut. 17 . 9. & feq. Forfan etiam hoc tantum iìgnitìcacum
v o lù it , benignitatc divina fuiifc provifum, ne umquam univerfus
populus à faliìs prophetis perVerterctur , ut Reg. 5. xp. tempore
Achab fa i l um legimus.
a. Rom. edit, quod duodecim apofloli : quo etiam vocabulo adul-
terinum hoc Evangelium ab Hicronymo nominatur Proèmio
in March, fed v o x , apoftoli, fubpreiTa in vet. edit, ac mif. iàtis à
lettore intelligitur. Infra vero ubi omnes edit. & piures ni(T.
fccundìtm Bafilidem: m(T. quinque melioris nota: legun t , fecundùm
proprium nomen. De hoc Bafilidis Evangelio-loquitur Hieronymus
citato lo c o , & in Ilai. cap. ¿4 . ubi alia nonnulla hujufmodi
apocrypha Evangelia rccenfcc. Evangeliorum quoque Thom<e ac
Machia: idem Hieronymus memorato Procm. in Match, men-
tionem fa e it , ficut & Evangèlii (ècundum Bartholqma:um. Denique
hrcrccici eo ufque amplificarunt numerum pfeùdo-evangelio-
l'um , ut fuum etiam Juda: proditori adferiberetur , quemadmodum
ab Epiphanio lutrcfi ;8 ac Theodoreto lib. 1 . harct. fabiti.
feere e ft. Orígenes Horn. i.
ii nonnulla ex his infanorui
inorane, que confiait decrc
. Achanafius in Syno.pfi , &
gcliftartim commentis mc-
i G cla fius, & Inno.
i : epift. 3. ad Exupér. Notandum porro quod h ic dicitur ,
Legimus aliqua , ne legantur ; inniiit enim his verbis S. D o tto r
bonórum èpifeoporum munus eiTe, ut pravos libros ipfi pervol-
Lventes deíetto eorum veneno illo s refe llant, & jplebi lua: hac
’ peftifera lettione incérdicant. ' -
* . Ea cenicritate Corrumpendi facras paginas Marcioncm in
Evangelio B. Luca: ufnm ceftantur T e r tu l. in libris adverfus
cu® èm harrécicum, & Epiphan. h x r . 4. De manicha-orum autem
in coiupurcandis libris divinis audacia lue aperte Ambrofius
nofter non fecus ac Leo papa ficrm. 4. de cpiph- conqueruncur. ,
Ad extremùm Gelafius citato decreto Evangelia Luciani atqye
Hcricii' apocrypha declarar. Ceterum hoc loco liceat obiter ad-
monere hoc decretimi de libris apochryphis , quod recentiores
quidam Hormifda: pontifici adcribuic, à nobis fub Confueto G c -
lafii titulo a lle g a ti, quia illud ili mil. ante mille annos exaratis
eadem’inlcriptione pra-nocatum reperiatur. V id eM ab ill. noftrum
in Differì. deCurfu Gallic. §■ 1. num. 9.
* . Gra’ce ntoAii^<pcg»/d)/íai ¿» */mi , quod eciam nonnulli ver-
tu nt, qua nobis abunde probata funt. V ide annoc. Corderii in C a -
tcnam grate. Patrum’ ad hunc verfunr...