« nores exagitat5 « quia mea integritas eft. Non eft A
meus quem ira mobilis inquietar j quia mea tran-
quillitas eft.N on e il meus vini crapula tcmulen-
tus in lucem, ambitione g lo r i* ixcularis ebrius,
qui in pericolimi noti poffirlobrix moderationis
fervare velligium.Pax fum ego,litigare non novi.
Quid mihi ad eum de quo veniat diabolus, de di-
cat : Meus eft * nam mihi Tua colla curvavit, mea
in ilio plura reperio : nomen libi tuum vindicat,
& meum munus ?
41. N o n eft ergo C h r ifti, nifi qui eft alienus à l
crimine: non eft Chrifti,nifi qui poteft lèmper le
Chrifti fervulum demonftrare. Nam fi quis mu*
b cabilis e f t , b ut ego aut moerore mutor, aut indi-
gnatione, venit ira ,& dicit : Meus eft : ante ho-
ram meus erat,fpero quoditerum meus fiat.Ve-
nittrifticia,& dicit: Meus eft:ante horam in mea
poiTeifionefuit,in meo jure-.erigereanimum p rx
meerore non poterat,nec oculos levare j&fi trifte
aliquid acciderit,ad me illico revertetur.Quis er-
1. Cor. a- go eft*Dei,nifi qui poteft dicere-.Nihil mihi confcius C
4' fum ? Ideo dicebat Paulus apoftolus Jefu Chrif-
ti, quia nulli alii obnoxius tenebatur.Ego autem
.nunc De i mei fum,nunc trilliti*,nunc iracundi*,
nunc verbi otiofij Se ideo qui plures dominos hab
e t, non poteft uni dicere : Domine J e fu , Tuus
fum. Unde arbitror etiam de hujufmodi dominis
1. Cor. 8. dixiffe Paulum : Nam etfifunt qui dicantur dii five
s. ©* 6. CAiQ tß v e in terra.... nobis tarnen unus Deus Vater,
ex quo omnia, dr nos in ilio : dr unus dominus Iefus,
per quem omnia, & nos per ipfum.V erbi igitur totus I
i. cor. i j . erat apoftolus Paulusjideo dicebat: Jpuoni a m ex-
J • perimentum quaritis ejus qui in me loquitur chrifius.
Illee^go dicebat, Chrifti funi; & refpondebatei
DommustMeus es.Qui vere dàcit-.Tuus fum, audit
à Domino: Meus es.Denique de iplo Dominus
ad Ananiam, cùm mitteret eum ad lanandum
Act. p. ij. Paulum, ait: Vade, quoniam vas elettionise ßmihi.
Et quia perfeveravit Chrifti elle , quali impleto
certamine, corònam meruit invenire juftiti*.
42. Reòte ergo propheta David dixit: T uus fum, I
qui femper in Domino manfit. Et qua ratione
dixeri t-.Tuus fum^ddidiz-.Iuflificationes tuas ex qui.
f i v i , hoc eft, nihil aliorum quxfivi, fed id folum
■*.. quod tuum eft defideravi. AIiiqu*runt monilia
W pretiofa,ego folas juftificationes tuas quali qux-
dam lertajuftiti*:alii domum ad domum,villani
ad villam ju n gu n t, quali foli habitare pollint in
terra h a c ,& elémèntum volunt occupare commune,
alii poileffìonem aeris ipfius vinificare: mihi
in tuis juftificationibus omne patrimonium j
eft.Nelcio poflìdere nifi quod tuijuris eft.Intuis
eloquiis fpiritalis mihi cura refulfit argenti. Mihi
portio Deus eft.Tuusfum ego-,c\\iia. pars mihi he-
reditatis non in auro, non in argento e ft, lèd in
Chriftojefu.
f- 9S‘ 43. Sequitur verfus feptimus: Me exfpettaverunt
peccatores, ut perderentme : teflimonia tua intei-
lexi. Poteft vox irta convenire martyrio , in quo
pofitus lànòlus jam de judicio perfecutoris egreC
fus dicat: Me exfpetfaveruntpeccatores, ut perderent
a. Ica cimiti mlT. Eciir. vero, quia mea largitio eft. Non eft meus j
quem aura mobilitatis inquietai. . . . illuvie amb'ttionis impurus,già- J
ria facttlarit cupidiis , ebrius in periculum, qui non poteft &c. So'Ius J
Reg. cod- quia mea largitio eft, cetera cum aliis convenit. I
b. Edit.omncs ,ut ego qui aut mentore.. . . non eft Chrifti. reniti
Sc c. Cod. manu exarati, ut in corpore.
me, hoc eft , adhibuetunt omnia genera poena;
rum,omnes artes perfuafionum: lèddepropofito
abducere nequiverunt. V icit fides v it* hujus il ,
lecebram, corporifque cruciatimi. Exfpectave-
runt peccatores , ut de me triumphum refer-
rent : lèd gratias Chrifto, qui mihi dedit de per-
fecutoribus triumphare. Redite viòli , qui fpera-
batis vos elle viclores:redite dejeòli, qui venera-
tis fuperbi. vbi eß, mors, vittoria tuaìvbi efi,mors, 1. c*,
aculeus tuusì N o n tua jam,lèd noftrac ccepit efle
ì viòtoriaj quia in te vincimus, in qua antea vince- c
bamur.Bene ergo dicit martyr:Me exfpettaverunt
peccatores,ut perderent me. P o l i momentum,immo
in corpore adhuc fitus videt deducentium cho-
ro s , Angelorum gaudia. Qui enim fuper unius
peccatoris converfione l* ta n tu r , quanto magis
in palfione juftorum ? Videt gloriam , & ait : Me
exfpeòlaverunt ju f t i, ut deducetene me. Videt
dominum Jefum ,& ait : Me exlp^òlavit Chrif.
tu s , ut coronaret me.
! 4 4 . Alite r qui vult intelligere : Multi, inquit,
peccata perfuadere, d atque extorquere conati 4
funt mihi:alius adulterium,alius hominis necem,
alius opprelfionem vidu* vel pupilli,aliusaliud;
& putabantme luis retibùs ellè capiendum. Ex-
Jpettaverunt me, ut perderent contagione peccati :
lèd ego non iilecebris peccatorum mentem à
ftudio divin* cognitionis averti ,nec in ten tionem
meam,Domine,àmandatorum tuorum ferie de-
clinavi:lèd intellexiteflimonia tua.Si enim non in-
) tellexiflem, peccatores me utique illi perdidif-
lènt. Q u * intellexi utique fenfu,etiam operibtn.
lècutus fum ; neque enim nudus intelleòlus eft,
fed quem etiam faòla tellantur. Denique Beatus
qui intelligitfuper egenum & pauperem. Ille utique
intelligit fuper pauperem, qui largitur pauperi.
Nam quid prodeft mifereri inopis,nifi alimo-
niam eidem largiaris ?
45. Sequitur verfus oòlavus : Omnis confum-
mattonis vTdi finem: amplificum mandatum tuum
\ valde. Non poiTutnus in omnibus vim g r* c i fer-
monisexprimeremiajorin g r * c o plerumque vis
& pompa fermonis eli. Té\o« dicitur gr*ce,quod
nos latine & finem dicimus & confummationem:
autem & confummationis ipfius finis eft,
ficut finis Legis eft Chriftus ad juftitiam omni
credenti. Habes fcriptum : Ecce ego vobifeumfum rmm
. . . . ufqtie ad confummationem /¡«W/.Coniummatiö
ergo l* cu li finis f*culi eft : finis autem omnium l-°‘ 1
Chriftus. Confummationes autem-mult*. Eft
confummatio , quando refurreòlio eft ad làlu-
tem. Gonfummatum quoque opus dicitiu per-
fedum opus. Confummata malitia dicitu|pideft
piena,cui nihil defit ad ftudium & artem nocen *
di.Eft confummatio hominis, & m u lt* confummationes,
donec ad perfeòlum veniat.
4 6. Legimus ergo & confummationem f*culi,
legimus & finem. D e confummatione fieculi fu-
pra pofuimus exemplum,quam iequitur refurrec-
tio: Sicut enim in Adam omnes moriuntur: ita & in Ccf,IJ
chriflo omnes vivificabuntur. P o li refurrectionem l1'
C. MIT. o d o , quod ccepifti effe vittoria. U nu s, quìa cn-pifti effe,
eft vittoria. Et p oli, tres voces p ro , in qua antea , mlT. duo iegunc
qui antea & c.
d. Edic. omnes , atque ex fettore fidem extorquere Sed verba, ex
petlorefidem , in fcriptis cod. prxtermittuntur , ncc videntur con-
textui uccella ria.
112p in Pfalmum C X V I I I . Expofiti
coniiimmatio : unufquifque autem in fuo ordine : A yi. Ambülemus ergo in D e i mandato -, quia
primitia chriftus, deinde ii qui funt chrifti, qui in
adventum ejus credi derunt: dei n de finis, cum tradide-
rit regnum Deo ó* Patri, dum evacuaverit omnem
principatum & poteftatem. E rgo confummationem
l* cu li iequitur finis juxta Apoftolum. Unde col-
ligitur quod iequatur finis omnem confummationem.
iàtis latum eft. Eft enim latum mandatum fapien-
tiæ, quæ in exitu canitur,in plateis autem fidu-
cialiter agit ; enim græci fermonis e f t ,
quæ latine dicitur latitudo. Dilatemus igitur cor
noilrum ; utrecipiamus apoftolicæ vim fenten-
tiæ , quæ ait : c api te nos. Recipiamus ergo ejus
lermones in cor noilrum : induamus vifeera m i.
47. Mundus in maligno pofitus e f t ,u t dixit fericordi*, benignitatem,humilitatem, patien-
Johannes : ergo òc ficculum in maligno eft,mun- tiam.O homo,quam latus es,fi ad amplitudinem
dus plenus peccati. Confummaverat malitiam g praxeptorum cxleftium finum mentis tu * exfuam
mundus, ficut confummaverat S au l, cujus
videns confummatam malitiam Jonathasfilius in
David prophetam , eidem nuntiavit ut declina-
ret & fugeret. Eft ergo confummatio maliti*,
confummatio peccatorum. Venit agnus Dei,qui
tulli peccatum mundi,qui eft Chriftus Jefus, finis
L e g is , principium & finis, & remiflìo peccato-
rum.Hunc finem confiimmationis vidit Propheta
in ipiritu , qui confummatum iceculi aboleret
pandas i Quam latum mandatum eft caritatis •
Diligile, inquit, inimicosveftros. Omnes utique in Mmh. 5
affeòlu caritatis inclufit, qui non exelulit inimi- 4 4-
cos. Quis enim v ideturexceptus,cùm recipiatur
inimicus ? Unde Apoftolus, Si fieri, inq uit, poteft R0m. 1. :
...cum omnibushominibuspacem habentes. Non poteft
hoc Jud*is d ic i, non gentibus,ut cum omnibus
pacem habeanr. Illi vixfuos diligunt : Chrif-
tiano etiam inimicos non licet non aiiiare.CHRiserrorem:
viditiànguineejusdiverfaomniumpec-C t i a n u m cùm d ico , perfeòlum dico j in Chrifto
cata mundari. Bene ergo dixit : Omnis confummationis
vidi finem ; hoc e f t , vidi confummati adul-
terii remiilòrem,vidi eonfummat* luxuri* atque
lafcivi*,confummat* crudeli tatis atque lieviti*,
omnis poliremo flagitii per crucem luam delicla
donantem.
48. Eft etiam confummata virtus,confummata
fapientia,confummatajuftitia,fed habet finem.
Finis omnium virfutum Chriftus, qui finis eft Legis
ad juttitiam omni credenti. Vides quia finis eft
fidei ? Bene ergo ait : Omnis confummationis vidi ^ u
finem.
49. Nu n c quia confummationis finem agno-
vimus , agnofeamus quid fit : Latum mandatum
tuum valde. Legimus quodangufta fit porta per
quam ingrediantur, qui * te rn * v it* fructum
adipifeuntur. R a r a e nj* m virtus & difficilis
paflìonum tolerantia. Plures funt qui f*culi hujus
ipatiofa feélentur,qui dicant:Angulla & a r c -
tanobis eft via,qu*adDominumducit,conteri- £
enim plenitudo divinitatis eft, cujus nomen ufur.
pas. Qui vocabulum geris, interpretationem vo-
cabuli perfeclionemque cur refugis ? Audi latum
mandatum: Benedicite eos qui perfequuntur vos.. .1 ,
& noli te maledicere. Ifte iple qui latum dicit eife
mandatum , probavit fupra dicens : llli quidem .
detrahebant, ego autem or ab am. Q uid orabas, D avid,
dicito nobis ipfe.SeddixiftirTegienimdicen-
tem : Male di cent illi , & tu benedices.
D E C I M U S - T E R T I U S .
.a Mém.
[Em littera tertia-deeima fignificat in
alio interprete vifeera, in alio ex ipfisl
1ÍÍCOJ
mur in illa , relinquamus eam. Quqmodo ergo
dicit Propheta latum mandatum D e i , & valde
latum ? Ideo quiaanguft* v ix latum mandatum
necelTarium eft. Denique hic ipfe Propheta ait :
In tribulatione dilatafti mihi. Et iterum : In tribu-
latione invocavi Dominum, & exaudivit me in latitudine.
50. H * c latitudo mandatorum cxleftium cor
Prophetæ dilatabat òc Apoftoli. Denique & ip fe
I B - 1 B & utrumque non diicordat à textu. Nam llatim
primus verliis internorum vifeerum caritatem
exprimit,qux utique ex intimis p rocedit medul*
lis , & quodam nexu caloris implicatur olfibus. '
2. Denique in Threnis Hieremi* textus litte-
r * hujus hoc continet ; Ex altofuo mifit ignem in Threm 1.
oftibusmeis. Bonus ergo Deus qiji nobis. immittit 11"
unde diligences eum,meritum fub confpeclu ejus
invenire polfimus. Quem mittat ignem, iple nos
doceat : Ignem veni mitterein ten am,& quid volo, tue. n .
■nifi ut accendatur ? Bonus ignis quem defiderat 49*
omnium Salvator accendijcùm prxfertimipfum d«<f.4.14
Deum legerimus ignem e lle , qui noftra peccata
confumat,intimifquepecloribus noftrisfu* dividicebat
: Os nofirum patet ad v o s , 0 Corinthii, cor F n*cupiditatem cognitionis infundat,atcjue arnottrum
dilatatumeft. Difpenfandoenim cæleftia
mandata,cor fuum dilataverat: & quod ante per-
fecutionis perfidiacoartabat, hoc Chrifti ampli-
ficavit gratia. Et qua ratione latum mandatum?
N e nos coarcemuranguftiis mandatorum. Unde
ait : Non àngufiiamini in nobis. Si hoc Paulus ,
quanto magis C hriftus, qui claufa referavit ? Ergo
dicit: N o lo coartetur in me populusmeus.
In angufto virtutum tramite debet latitudo præ-
cepti mei viantibus elle foiatio j ne quis deficere
polfit, aut conceri.
“ a. Ica mlT. omnes, paucis exccptis, in ejuibus legas titul: ; inftar :
Incipit de littera decima-tertia, qm dicitur Mem , quod fonat in I
tinum , ex intimis , & ut a l i i , ignis ex ultimis. Et Hieronymus ,
ipfis. quod additum fuifle obfeurum non eft. Edit, vero prxfci
b anc: Meto littera ( Rom. edit. Hebraa tertia-decima ) fonat lati■
deatin nobis cor noftrum , cum legimus divina-
rum icriem fcripturarumjfi forte aliquid quo ape-
riantur prophetic* Ieftionis occulta,incelleclu
adfumimus ipiritali.Hoc igne Cleophas cor fuum 1
dicebac ard ere,ciim ip f i& focio ejus Chriftys 3
Scripturas aperiret. D e hoc igne dixit Dominus
in libro b E zechiel: Ecce proficifcar in Ierufalem,&
exjufflabo in vos ignem iret mea',ut tabefcatis d plum- ,
bo , & ferro, dr reliquis materialibus. Profunda
in verbis ulitatis videmus myfteria. Totum hoc
fpiritale. Quibns precibus emereamur ut veniat
e ultimis., Et u
Rom. t
is ; vel ut alii
. Ezechiel :
ficutrecipif.tr argem
Infufflttbo fupir vos in t
fient conflatur argentum
s ,& f e r i
iofon
T plumbun.
confia, bin