g. Quo loco ostendit, Christum dominum esse iudaeorum,
eiusque regimine eundem populum subiugandum , vbi et potesta-
tem eius per vniuersum mundum ita praenuöciauit : Stabil, inquit,
et uidebit, et pascet gregem suum in uirtute Domini , et in honore
nominis Dei sui erunt, quoniam nunc magnificatur usque ad terminas
terrae, et erit iste p a x .
10. Cuius aduentiim iudaeis praèdicandum Isaiae sic Doiiii«
c. 40. v. p. nus loquitur : Super montem excelsum dscende tu , qui euangelizas
Sion, exalta in fortitudine uocem tuam,qui euangelizas lerusalem :
die ciuitatibus Iudae, noli timere. Ecce Deus uester . Ecce Dominus
Deus in fortitudine ueniet, et brachium eius dominabitur. Ecce
merces eius cum eo , et opus illius cor am eo , sicut pastor gregem
suum pascit, in brachio suo congregabit agnos.
1 1 . Zacharias autem propheta de Christi regno in iudaeis, et
c, ÿ . v . ÿ , gentibus ita proclamât : Exulta satis , f ill a Sion, iubila, filia lerusalem,
ecce rex tuus ueniet tib i, iustus , et saluator, ipse pauper , et
asetndens super asinum, et super pullum asinae, et potestas eius a
mari usque ad mare, et a flumine usque fines terrae. Quae prophe-
tia quomodo fuisset compléta in Christo, euangelia ipsa testantur .
C A P V T IV.
De uocatione gentium ad fidem ante hebraeos . -
1 . l a m et quia prius gentes credere poterant in'Christum , et po-
Vs.67. v< 32» stea iudaei, Dauid propheta ostendit: videns enim , quod ad Iu-
daeam redimendam venisset Dominus,sed ante gentilitas' crederet,
et postmodum Iudaea sequeretur , d icit: Aethiopia. praeuen'iet ma*
nus eius Deo , id e st, priusquam Iudaea Credat, saluandam se of«
10. Die ciuitatibus Iudae, noli timere
. Excusi 9 et tarracon. nolite timere
9 quae lectio commodior e ra t, nisi or-
do esse praeposterus. In Vulgata enim
legitur Isai. 40. v . 9. Noli timere , die
ciuitatibus Iudae . Itaque noli timere
ad prophetam referri d eb e tn o n ad ci-
uita te s. MARIANA .
1 1. A l. quando fuisset in Christo
iropleta , Euangelista testatur. MAR« j
. Cap. IV. n.i. Sicut et Isaias ait : Do-
n ec plenitudo , etc. Ilia equidem ver*
ba 9 Donee plenitudo gentium introeat*
Pauli sunt ad Roman. 11. v . 25. , quae
sententia quum Isai.59. v ,2 o . Us verbis
contineatur : veniet ex Sion, etc., Isidorus
Isaiae verba in Pauli commutauit. MAR.
lb . Quasi in nouissimo conuersurus «
Id e s t, conuertendus . Isidorus enim suo
more aetiuis vtitur pro passiuis , qua de
fert omnipotent! Deo peccatis nigra gentilitas. Sicut et Isaias ait,
Donee plenitudo gentium intro eat ,e t sic omnis Israel saluas fia t : et
in Deuteronomio : Eritis gentes ad caput, incredulus autem popu- c.28. r.44.
lus ad caudam, quasi in nouissimo conuersurus.
C A P V T V.
Quia in fine mundi in Christum credituri
I' ? - sunt ; iudaei. nr*
I . X ranseuntibus quidem istis carnalibus iudaeis , postea in nouis-
simis temporibus filii eorum in Christo credituri sunt, Osee propheta
testante: Quoniam diebus multis sedebunt f i l i i Israel sine re- c. j. v.4. 5.
g e , sine principe, sine sacrificio, sine altari, sine sacerdotio , sine
manifestationibus . Vtique quemadmodum nunc esse videntur
deinde sequenter adiunxit : Et postea reuertentur f i l ii Israel, et in-
quirent Dominum Deum suum , et Dauid regem suum, et stupescent
in Domino, et in bonis suis, in nouissimis diebus.
2. Quae omnis prophetia proculdubio de Christo est, qui in
Dauid nomine significatur . De cuius semine secundum carnem est
genitus, de quo Ieremias dicit - Ecce dies ueniunt, dicit Dominus, c_ 2j . v. j.
et suscitabo Dauid germen iustum, et regnabit r e x , et sapiens er it,
et faciet indicium , et iustitiam in terra . In diebus illis saluabitur
luda , et Israel habitabit confidenter, et hoc est nomen, quod uoca-
bunt eum , Dominus iustus nos te r .
I' 3. Malachias quoque ante finem mundi Eliam sic dicit esse
mittendum ad conuersionem iudaeorum : Ecce ego mittam uobis c. 4 .V . 5 .
Eliam prophetam , antequam ueniat dies Domini magnus, et horri-
bilis , et conuertet cor patrum ad filios , et cor filiorum ad patres
eorum . Ante aduentum enim iudicii mittet Dominus Eliam ad
conuertendum cor filiorum ad cor patriarcharum , et prophetarum,
paulo post 9 vbi iidem codices legebaat
conuersuri sunt 9 ex eodem tarraconen.
s i , cui potissimum fidebamus , conuersi
fuerint posuirnus . Quam varietatem no-
luimus lectorem ignorare . MARIANA .
Cap.V. n.2. A l. venient pro veniunt.
MARIANA.
causa hispalensis lectionem repudiaui-
mus, qui habebat, quasi in nouissimo
conuersus, tametsi commodior videba-
fu r . Rursus cap.5 . extremo , vbi excu-
si 9 et hispalensis legebant, in nouissimis
conuersurus : nos ex tarraconen. dixi-
mus , in nouissimis conuertendus ; et