2go l i b e r T E R T I V S
h um a n is im m e r g u n c , p r a e s e n t iam e iu s f e r r e n o n SUStin ente s e ffugiunt.
, * . ' , I
a . O r a t io c o r d i s e s t , n o n l a b io r u m . N e q u e em m _ v e r b a de-
p r e c a n t is D e u s in t e n d i t , s e d o r a n d s c o r a s p i c i t . Q u o d s i t a c ite cor
o r e t , e t v o x s i l e a t , q u am u is h om in ib u s l a t e a t , D e o la t e r e n o n p o te
s t , q u i c o n s c ie n t ia e p r a e s e n s e s t . M e liu s e s t a u t em c u m silen tio
n orare
4. Id Gregor, probat lib, 22. Moral»
cap, 18. dum cxponit illud lob : Quis
mihi tribuat aaditorem 9 vt desiderium
meum Omnipotens aadiat ? Neque tamen
vtiicit hoc loco Isidorus vocalem orai-
tionem, Nam quum duplex in ecclesia
sit oratio 9 communis 9 ct priuata ■> communis
jit in persona totitts ecclesiae , et
ideo est vo ca lis, et alta voce prolata .
Probat id forma orandi a Christo apo-
stolis praescripta Matthaei 6. Orantes
nolice multum loqui 9 sicut ethnici fa-
ciunt : putant enim 9 quod in multiloquiO
suo exaudiantur . Et infra : Sic ergo vos
©rabitis ; Pater noster : quo in loco ora-
tionem baud dubie in voce constituit .
E t Luc, 11. apparet 9 quod Dominus voce
oraret : Et factum est , inquit euangelista,
dum esset in quodam loco orans s vt ces-
sauit, dixit vnus ex discipulis suis ad
eum , Domine , doce nos orare , sicut
docuit Ioannes discipulos suos : et ait il-
lis j quum oratis , dicite i Pater noster .
Dum oratis inquit dicite : quod omnino
voce j i t . Nine concil. toletan, tertio c. 2.
praecipitur in omnibus eccleiiis symbo-
lum fidei recitandum, priusquam oratio-
pern Dominicam voce clara praedican-
dam 9 quo jides vera manifesta s i t , et testimonium
habeat: et ad Christi corpus 9
ct sanguinem praelibandum pectora po-
pulorum fide purificaia accedant. Et concil.
tolct.4 , cap. 9. orationem Dominicam
quotidie dicendam esse in publico 9
aut priuato officio decernitur r idque pro-
batur auctoritate Cypriani , H ila rii, A u gust
ini . Et concil. gerundens, can. 10. di-
citur 9 post matutinas 9 et vespertinas p rices
orationem Dominicam proferendam.
Haec omnia , et alia complura, quae a
vixis doctissimis collecta sunt > ad ora*
tionem publicam adstruendam spectant,
cuius ratio , atque natura requirityVt sit
vocalis . Et inde or tum habuit ecclesiae
cantus , quem Paulus probat ad Ephes,5,
Loquentes, inquit, vobismetipsis in psal-
mis, hymnis j et cantieis spiritualibus,
cantantes 5 et psallentes in cord ibus vestris
Domino 9 et ad Coloss.3. Idem Acte-
rum etiam 6. Media nocte Paulus 9 et
Silas adorantes laudabant Deum » et au« j
diebant eos, qui in custodia erant . Hant
antiquam in ecclesia cantus consuetude j
nefij praeter multa testimonia sanctorum
Dionysii 9 TertulliaHi, et vsus antiphons■
rum 9 et responsoriorum 9 et hymnorum,
eorumque modulationcm Nicephorus apt- ;
stolis tribuit l. 18. cap. 51. Sunt etiam •
conciliorum loca insignia 9 v t tolet. 4.
cap, 14. et 15. et turon.7- sub Pelagit)
primo 9 et laodic. sub Liberia cap. 59' j
vbi statuitur 9 quae psallere , et legen
in ecclesia conUeniat 9 et can. 15.1 p ;
mistarum officium praescribitur . Atafl
hactenus de commuai 9 s eu publica W
tione 9 in qua excolenda multum labors'
runt Hilarius, Gregorius , Ambrosius, if
Isidorus . Oratio vero priuata , et singt-
laris potest esse sine voce 9 de qua «■
quuntur sancti *. quum orationem cor An •
laudant, v t Cyprianus in expositione ors-
tionis Dominicae9 et August, psalm,
et Gregor, lib.7 7 . Moral, cap.18. ■ Quatnuis
vo x cordi adiuncta e x c itâ t, et promouet
plurimum interiorem animi affectum » m
qui habitat intus in pec tore , ipse sit m
in v o c e , et totus homo animo, et corpore
Deo scrutât 9 et 9 v t inquit Cyprianus>
diuinis oculis placent et habitu corporis
9 et modo vocis 9 dum Deo reddit lu-
biorum vitulos, v t ait Oseas , et affectum)
amoremque animo conceptutn ex quaduM
S E N T E N T I A R VM.
o r a r e c o r d e s in e s o n o v o c i s , q u am s o lis v e r b is s in e in tu itu m e n t i s .
5 . N u n q u am e s t s in e g em ic u o r a n d um : n am p e c c a t o r u m r e -
c o r d a d o m o e r o r em g i g n i t . D a m e n im o r am u s | a d m em o r iam c u l-
p am r e d u c im u s , e t m a g is r e o s tu n c n o s e ss e c o g n o s c im u s . I d e o -
q u e q u u m D e o a s s i s d m u s , g e m e r e , e t j l e r e d e b e m u s , r em in is c e n -
t e s , q u am g r a u i a s in t s c e l e r a , q u a e c o m m i s im u s , q u am q u e d ir a
in fe rn i s u p p l i c i a , q u a e t im e m u s .
6 . M e n s q u a lem s e in o r a d o n e o f f e r t , ta lem p o s t o r a t io n em
c o n s e r u e t . N am n ih il p r o f ic it o r a t i o , s i d e n u o c o m m i t t i t u r ,v n d e
iam it e rum v e n ia p o s t u l e t u r . I lle e n im p r e c i s d e s id e r a tum e ffe c tum
s in e d u b io p e r c i p i t , q u i , q u o d o r a n d o a b lu i p o s t u l a t , d e l in q u e n d o
n o n i t é r â t .
7 . M e n s n o s t r a c a e le s t is e s t , e t t u n c o r a n d o D e u m b e n e c o n -
t em p l a t u r , q u a n d o n u llis te r r e n is c u r i s , a u t e r r o r ib u s im p e d i t u r .
A p t a e st en iin a d b o n u m in s u a n a t u r a , in a lié n a v e r o t u r b a t u r .
8 . P u r a e s t o r a t i o , q u am in s u o t em p o r e s é c u li n o n in t e r u e -
Thomasius in suo opère italico de vera
norma Deum glorificandi , atque exoran-
di docet, corde simnl, ac voce Deum
exorari recte posse , quod ex Apostolo
ad corinthios scribente, et S. Ambrosii
hymno deducit . AHEV.
5. Lacrymosa oratio multum valet
apud Deum. Gregor. 1. io . Moral, cap. 17.
Ambros, multis in locis lib. super Beati
imraaculati , et psalm. 37. et Cyprian,
egregie epist. ad elerttm, et p i eben de pre-
can do Deum in fine . LOAISA .
6. Ex Gregor, ibid. E t in hoc sensu
interpreter illud Eccles. 7. Xe itérés ver-
bunt in ore tuo . LOAISA .
8. Augustin. lib. de salutaribus documente
, hinc merito ait cap. 28. Hoc,
mi frater , stude in tua oratione , vt
orationem puram offeras Domino Christo
, etc. LOAISA .
lb. Paul. i . ad Cor. 14. Orabo spiri-
tu , orabo mente . VigUia etiam in oratione
requiritur . Hinc Marc. 13. Videte,
vigila-e, et orate , et Luc. 21. Vigilate
itaque omni tempore o tante s ,ft t . ad
Thess. 5. sine intermissione orate, et r.
ad Timoth. 1 . V o lo , viros orare in o'-
nani lo co , leuantes puras manus sine ira.
redundantia voce exprimat, vnde Paulus
corde c r ed it, et ore confitetur : et Dauid
psalm. IJ. Laetatum est cor meum,et
exultauit lingua mea . Et lob. Conceptual
sermonem tenere quis poterit ?
Multae sunt commoditates, et vtilitates
animi, quae ex perfecta oratione voca-
li homini proueniunt . Verum si ab ea
seiungas cordis affectum , et intentionem,
solumque sit votubilis , et vaga oratio,
atque verbosa, longe praestat ea , quae
corde tantum fit \ quod probat Cyprianus
de oratione Dominica , dum a i t , non passim
oportere ventilare preces nostras in-
conditis vocibus , nec p e tition e r , com-
mendandam modeste Deo, tumultuosa Io-
quacitate iactare. Quia Deus non vocis,
sed cordis auditor e s t . Et August, lib. de
verbis Domini serm. 18. ||S strepentes,
inquit, simus vocibus , et muti moribus ,
et serm. 2. de oratione . Melius est o-
rare corde sine sono vocis, quam solis
verbis sine intuitu mentis . Et Hieran,
cuius verba habentur de consecrat. dtst.q.
Cap. Non mediocriter . LOAISA ■
lb. Solis verbis, sine intuitu mentis .
Haec est oratio vocis, quam Isidorus re-
prehendit, vt aduertit Vezzosius . Ven.
T om .V l.