Hij hield mij het recept voor de oogen en wees met den wijsvin-
ger op elk schriftteeken, dat hij ons vervolgens verklaarde. Van
al, wat hij zeide, begreep ik natuurlijk slechts zeer weinig, daar
ik door eene ondragelijke hoofdpijn weid geplaagd; doch uit zijne
woorden was toch op te inaken, dat de hoofdbestanddeelen van
het recept ta-hoang en hoe-pi waren, d. i. rhabarber en oranje-
schil. Daarbij kwamen nog allerlei poeders, bladen en wortels;
elk bijzonder bestanddeel moest op een bijzonder orgaan wirken.
Al de voorgescbreven middelen worden zamen in een aarden pot
gekookt, en de patient moet den drank zoo gloeijend heet inne-
men, als slechts eenigzins mogelijk is. Doorgaans zijn de chi-
nesche medicijnen drabbig, olieachtig en donker zwart of ook wel
eenigzins geelachtig van kleur, daar de doctoren er altijd eene
olieachtige stof inmengen. De smaak is meestal niet onaangenaam
en op verre na zoo flaauw niet, als die van vele europesche mix-
turen.
Onze doctor vertrok na vele diepe bnigingen en beloofde,
den volgenden dag terug te zullen komen. Ook de mandarijnen
vertrokken, alhoewel niet in het beste humeur, want de arts had
voor mij rust verlangd en dus was het wel te voorzien, dat wij nog
eenigen tijd in de stad zouden blijven. Thans moest de artsenij
bereid worden en een dienaar nit het gemeentehuis moest met het
recept naar de apotheek gaan. In China is de doctor tegelijk
apotheker en verkoopt aan den patient de middelen, welke hij
hem voorschrijft. Natuurlijk verordent hij dus liefst zulke medicijnen,
waaraan hij het meest verdienen kan. Niettemin hebben
de Chinezen een echt chineesch middel verzonnen, om de heb-
zucht van den apotheker-doctor binnen de behoorlijke perken te
houden. Vooreerst wordt tusschen den arts en den zieke over
den prijs der verordende middelen lang en breed onderhandeld,
waarbij doorgaans ook de familie wel een woordje meespreekt
door eenvoudige, regt goedkoope middelen te verlangen of soms
ook wel dezulke op het recept door te strijken, die wat al te
duur schijuen. Zij is van oordeel, dat dit juist zoo veel kwaad
niet kan en dat, gaat de genezing al zoo schielijk niet, men dan
maar wat meer geduld moet hebben. Na korter of langer loven
en bieden laat de doctor zieh dan doorgaans vinden om ’t recept
zoo en zoo ’ veel goedkooper te maken; want als hij hardnekkig
bleef, zou de zieke een collega van hem nemen, die wat rekke-
lijker was. Niet zelden gebeuren hierbij dingen, die den Europeer
schier ongeloofelijk moeten klinken, maar tot beoordeeling
van het chinesche karakter geen onbelangrijke bijdrage zijn. Soms,
als de doctor heilig en stellig verklaard heeft, dat de genezing
onmogelijk is, ingeval de zieke niet zoo en zoo lang het voorge-
schreven recept gebruikt, houdt de familie raad en neemt in te-
genwoordigheid van den patient in overweging, of zij hem al
dan niet zal laten sterven. Hij is immers al zoo hoog bejaard,
hij zal van zijne ziekte toch nooit ten volle opkomen; ’t zou dus
maar best zijn, aan het ding zijn loop te laten en het kostelijk
geld in den zak te houden. Niet zelden verklaart de zieke zelf,
dat het beter is, verder geen medicijnen te koopen, maar voor
dat geld liever eene fraaije kist aan te schaffen, want sterven
moet de mensch nu toch eens, een week of wat vroeger of later
raakt niet, en de hoofdzaak blijft slechts, dat men geen onnut
geld uitgeeft en op fatsoenlijke manier onder de aarde komt. Zoo
zendt men dan den doctor weg.en laat den doodkistemaker komen,
om ’t met dien eens te worden aangaande den p rijs.— Ik ,
voor mij, had mij met al die dingen niet te bemoeijen, daar wij
natuurlijk op kosten van het rijk moesten worden genezen o f ....
begraven.
Den volgenden dag was mijn toestand verergerd en de koorts
op bedenkelijke wijze toegenomen. De doctor week evenwel niet
van mijne zijde; hij wilde het gestel van zulk een duivel uit de
westelijke zeeen volstrekt tot op den grond toe nagaan en eene
ziekte breken, hoedanig hem nog nooit was voorgekomen. Ik lag
in ijlende koorts, maar in een helder oogenblik begon ik toch
te begrijpen, dat men de acupunctuur of naaldsteek op mij toe-
passen wou. Met een grimmigen blik en gebalde vuist zocht ik
nogtans te kennen te geven, dat ik daar niets van weten wilde.
Die kunstbewerking, waarover nu deze laatste jaren in Europa
zoo veel geschreven is, reikt in China tot in de hoogste oudheid.
Uit China ging.zij naar Japan. In beide landen wordt zij tegen
vele ziekten aangewend en kan in sommige gevallen ligt wel ver-
derfelijke gevolgen hebben, daar de artsen geen sterke anatomen
zijn, schoon zij toch altijd volgens bepaalde regels te werk gaan
en veel handigheid en ervaring bezitten.
Den volgenden morgen verklaarde de doctor, dat mijn toestand
het innemen van een beslissend middel eischte, aan welks
voortreffelijke werking men geen oogenblik twijfelen mögt. In een
klein kopje thee wierp hij ongeveer een dozijn roode pillen, ieder