of ben zoe of b en zo in ) leest men, dat ze harsachtig is, en,
even als de gommen uit sommige vrucht-boom-soorten, van zelfs
uit den b en z o in—boom druipt, als men eene insnijding in den
bast gemaakt heeft. Men vangt echter de druppels n ie t o p ,
maar laat ze aan den stam zoo lang vastkleven, totdat ze
opgedroogd eil door de zon gekristalliseerd zijn, In dezen
toestand is de gom korrelig, en grijs of bruin of soms wit,
en vaak ook zwart van kleur. De boom wordt gemeenlijk
1 a 2 voeten dik bij eene hoogte van 30 a 4 0 . voeten. Als
h\i 3 jaren, of soms eerst als bij 6 a 7 jaren, oud is ,
geeft hij vijf jaren lang de gewenscbte Menjan, doch nict
meer dan 2 a 2 i Amst. ponden ’s jaars, en begint dan
te sterven. Het menigvuldigst komt hij voor in de B a tta—
landen van Sumatra en in het rijk B ro en a i op Borneo.
Uit eerstgemelde of uit de B a tta—landen worden jaarlijks 6,000
a 6,500 pikols menjan naar B a r o s, S in k e l en Tapoes
gebragt. De verzending geschiedt in vaten of kisten, waarin
de gom bij gansche stukken of groote brokken gepakt wordt.
De zw a r t e , soort is het minst gezöcht, en kost slechts / 30
per pikol of per 125 Amst. ponden. De w itte soort daarentegen
is de duurste en kost soms f 7 0 , terwijl de g r ij s -
b ru in e of middel-soort ad f 50 per pikol verkocht wordt.
Het artikel. wordt vooral gezöcht door de Arabieren, Chinezen
en Japanners. De Japanners, leest men, maken er den tabak
geurig mede, en de Chinezen branden het in de k lin t in g s
of tempels ( te ip e k k o n g ’s), terwijl de Maleijers en Javanen
het bij de graven hunner betrekkingen ontsteken, of het, bij
de offerande van rijst en vruchten aan oude bronnen, grotten
en boomen, in halve kokos-doppen branden.
Van de inlandsche bevolking van Banka leest men, dat ze
verdeeld is , even als op B i l l i t o n , in orang-darat, of
o r a n g -g o en o n g en o ra n g -sek a of o ra n g -la u t, De oran g -
darat of landbewoners, - dat is, de bevolking in het binnen-
land, - planten een weinig koffij, en verbouwen rijst of padie
op la d a n g ’s of hooge gronden. De opbrengst dezer la d a n g ’s
of tip a r ’s is echter zoo gering, dat er jaarlijks eene groote
hoeveelheid rijst van J a v a naar Banka wordt aangevoerd.
Van de o r a n g -s e k a of w a te r - of z e e -m en s ch en zal ik
in den loop mijner reis over Banka, en dus later, gelegenheid
hebben te gewagen.
Deze reis ving (zoo als. gezegd isj aan op den ] 4 den Oktober.
Per draagstoel (hier het eenige vervoermiddel over land) vertrok
ik met het aanbreken van den dag naar het distrikt J eb o e s ,
welks panka.1 of hoofdplaats, almede J eb o e s geheeten, 38
palen en dus ongeveer 13 uren van Muntok verwijderd ligt.
Tot1 aan de kampong Maijang toe loopt de kronkelende en
slingerende weg, welke ten N, O. van Muntok aanvangt, over
de bergketenen van den M an o em b in g , G o en o n g -p a n ja n g
en K ekoekoe s en door eenige diepe kloven of ravijnen. Overal
was het terrein met a la n g—a lan g (wild hoog gras) of g la g a
bewasseu, en hier en daar met bosclijes en groepjes van boomen
en wilde struiken, waarin ik soms de boschhanen hoorde
kraaijen of de koolmeezen fluiten, en van tijd tot tijd ook werd
het door eenige rivieren, als de A ij e r -b e lo , A ij e r -n io o
en de S o e n g i- s a n k e i, doorsneden. Weldra bereikte ik de
kampong A ij e r -b ir o e , welker huizen geheel van koe 1 ie t
(boom-schors of boom-bast) van den N ib ong-palm of N i-
bong-boom gebouwd zijn. Zoodauige huizen vindt men in
alle kampougs, dewijl Banka slechts zeer weinig bamboe,
hetwelk anders op de meeste eilanden van den Indischen Archipel
het bouw-materiaal voor inlandsche woningen is , ople-
vert, en de Bankanezen bovendien de rebong of de jonge
loten van den bamboe-struik altijd afsnijden, om ze als moes-
g r o en ten (de bekende S a ijo r -lo d d e ) te eten, en gevolgelijk
dit riet-gewas alleen als voedingsmiddel, en niet voor huis-
bouw, aankweeken. De groote weg loopt midden door A ij c r -
biroe (welk woord paars water beteekent) heen, hebbende
te midden der kampong eene breedte van welligt 25 ä 30