koffij, kakao, wit suikerriet, indigo, katoen, tamarinde, mos-
taard, koren (gendom) van T ir a o r -D e lh i, k ism is (krenten),
k o e n jie t of kurkuma, was, tr a s s ie (toespijs van bedorven
garnalen of anderen visch) enz., en nog weder in andere
w a ron g ’s rijst, gierst, d ja g o n g , b a n k o ed o e , k a tja n g -
id jo e en k a tja n g—ta n a , pisang, m a u g a , jam b o e , enkele
ananassen, broodvruchten, m an gk a , klappers, san d e lh ou t (1)
enz. enz., in grootere of kleinere hoeveelheden te zien krijgt.
Al deze artikelen worden, met uitzondering der k ism is , op
T im o r , Sem au w en omliggende eilanden gekweekt.
Het Europeesch gedeelte of de Europesche wijk, welligt de
N ieu w e Stad te noemen, ligt meer landwaarts in en bestaat
eigenlijk maar uit een enkele nette en breede straat, die op het
plein van het Residentiehuis uitloopt. Hier wonen onder anderen
de zendelingleeraar, waarnemend predikant, en eenige
ambtenaren, en staat de nette steenen kerk der Protestantsche
gemeente. Men ziet er een twintigtal steenen huizeri, waar-
onder eenige groote en kapitale woningen, soms met hekken
van k i s i - k i s i of traliewerk, en soms ook met muurtjes van
koraalsteen, even als vele inlandsche huisjes, omringd. Voor
het Residentiehuis, hetwelk een ruime p a se ib a n of voorgalerij
en ter linkerzijde of ten Z. het lands-bureau heeft, ziet men
een fraaije en groote halaman of plein, hetwelk met groote
en hooge k a n a r i- en kemiri-boomen, en, naar ik meen, ook
met enkele S a ran g an ’s of k’h u staP s (kastanje-boomen) en
k o e lie t-k o n d ie s (een groote boomsoort) beplant is. Dit plein,
een der fraaisten, die men zieh kan voorstellen, en waarop een
groote welwater-pomp eene goede vertooning maakt, , is de
geliefkoosde a lam ed a of wandelplaats der ingezetenen, die
onder het digte lommer der bladeren eene aangename schaduw
. (1) s a n d e lh o u t raoet 30 jaren oud zijn, eer het gekapt kan worden.
De overige voortbrengselen van T im o r bestaan in goud, hetwelk in leisteen
voorkomt, koper, dat in porphyrsteen, vooral te H e r n e n n o . T ia la r a n g en
D j e n i lo , voorkomt, ijzer-erts, stofgoud, berg-olie, enz. Ook zegt men, dat de
bodem van T im o r steenkolen oplevert.
zoeken tegen de feile zonnehitte, welke in de oostmoesson, en
vooral in Oktober en November, 90 ä 92 graden op den
Thermometer van f a h e e n h e i t teekent (1).
Bahalve deze Alameda (zoo als men in Span je zegt) zijn er
nog verscheidene andere aangename wandelingen ten westen en
ten oosten der rivier van K o ep an g , en vooral längs het zee-
strand ten oosten der Oude stad, alwaar de fraaije en breede
weg met schelpzand bestrooid en door n o en o ek of ivari ngien
en bamboe-struiken en ander geboomte belommerd wordt (2).
De Protestantsche gemeente te T im o r -K o ep a n g bedraagt,
voor zooveel de Europeanen en hunne afstammelingen aangaat,
700 z i e l e n ,^ 4 waar onder 194 ledematen en 360 kinderen, -
doch, met inbegrip der inlandsche Christenen, uit 2,450 zielen.
Ze heeft eene ruime, door een klein en net kerkhof omringde,
steenen kerk, die in 1826 gebouwd is , 31 jaren nadat de
kerk van 1769 in 1795 was ingestort.
Deze gemeente, welke voor 1670 door de Portugezeu ge-
sticht werd en toen Roomsch-Katholijk was, werd voor het
eerst kerkelijk bezoeht door den Protestantschen Predikant van
Malakka, g . s e m , in het jaar 1 6 6 8 , en had in c. k e i j z e k s -
k i n d in 1670 hären eersten vasten Predikant, die echter reeds
in hetzelfde jaar zijner komst overleed (3). In 1673 ontving
ze op nieuw een kerkelijk bezoek van den Predikant d i o n i j s i g s ,
en in 1674 van den Predikant v. e h i j n s d i j k . In vervolg van
tijd waren er doorgaans krankbezoekers bij haar werkzaam, en
ontving ze bij längere of kortere tusschenpoozen een kerkelijk
bezoek van verschillende Predikanten; of wel was er, zoo als
in 1 7 5 3 , bij afwisseling een vast Predikant in haar midden.
Een der bezoekende Predikanten, t. w. de Predikant r. l . m u l l e k
(1) In de westmoesson, en speciaal in Januarij, wijst de I hermoinetcr op
87 graden.
(2) Eene aanplanting van djatti-boomen op Koepang is met günstig gevolg
bekroond geworden.
(3) Er was toen reeds een inlandsche school en meester, en een krankbezoeker.