predikant a . v a n d a v e l a a e , terwij] er van 1849 af een Beizend
leeraar voor E io uw , P a lem b an g en Banka gevestigd - il
Onder de gemeenteleden zijn er eenigen, die van het, vröeger
onder Nederlandsch, doch thans onder Engelsch gezag staande,
schiereiland Malakka herkomstig zijn. Dezen bedienen zieh
gewoonlijk van de Engelsche taal, gelijk die taal overigens
ook °P ß io u w , ten gevolge der vele handels-kommunikatie
met Sm g a p o e r , een zeker burgerregt verkregen heeft.
Zoogenaamde inlandsche Christenen, of Christenen uit de in-
landers, zijn er in de gemeente niet, doch onder de Chindzen
telt men er ongeveer 2 0 0 , die door Boomsch-Katholijke mis-
sionarissen van S ing ap o er tot het Katholicisme ■ bekeerd zijn,
en zieh noemen: „ S e r a n i-h o e i” of „ h o e i-S e r a n i”, d. i.
Genootschap van Christenen (Hoei of Hoe is Chineesch en be-
teekent: Genootschap). Ze wonen met, velen hunner onbekeerde
landgenooten op het eiland S in g a r a n g , hetwelk f mijl van
den wal van Bionw ligt en de bovengemelde steengroeven
bevat. Toen ik-hen bezocht, begaf ik mij ook 'tevens in het
Lazare tto voor Chinesche Lepra-lijders, hetwelk mede' op
S in g a ran g gevestigd is. Voor deze ongelukkigen, ongeveer
20 in getal, zijn'eenige bamboezen lokalen, achter de Chinesche
kampong, welke meerendeeis op palen boven het water gebouwd
i s , afgezonderd.
Na eenige dagen verblijf te B io uw , bezocht ik met den
Besident de voormalige of oude verlaten stad, welke nu nog
Oud—B io nw heet. De plaats ligt een paar uren ver bewesten
de nieuwe stad, en we bereikten ze gedeeltelijk per sloep en
gedeeltelijk te voet. Toen we er waren, zagen we eenige met
gras en woekerplanten begroeide fondamenten, en eenige resten
van muren van een voormalig fort. In den omtrek was alles
woest en wild, en de boomen wiegelden hunne takken en toppen,
waar vroeger kanonnen op de wallen stonden en de Ne-
derlandsche driekleur woei. Op dit plekje dacht ik aan het jaar
1 7 8 4 , toen de 0 . I. Kompagnie in oorlog was met den Sultan
der Maleijers en Biouw belegerd werd,— en in mijne verbeelding
zag ik in de watereu, die O u d -B io uw bespoelen, nog de
vloot, die in dat jaar voor B iouw lag geankerd, en waarian
het fregat, hetwelk den Kommissaris-Generaal l em k e e aan boord
had, in de lucht vloog! Ik zag die vloot vervolgens naar
Malakka koersen, welke plaats toen door de legers der konin-
gin van B io uw , Salangoor en Djohor werd belegend. Maar
daar zag ik ook die vloot de fel-benarde stad ontzetten, en
straks daarop den zeevoogd j . c. v a n beaam naar Salangoor
opzeilen en, na de plaats genomen te hebben, naar herwaarts
stevenen, en Biouw stormenderhand bemagtigen!... En zoo dacht
ik ook aan het jaar 1 7 8 7 , toen B io uw door de Soloosche zee-
roovers werd genomen, - aan het jaar 1 8 1 0 , toen B iouw aan
de Engelschen overging, - aan het jaar 1 8 1 7 , toen B iouw
aan N ed e r la n d werd teruggegeven; en eindelijk aan het
jaar 1 8 2 0 , toen B iouw het tooneel van een’ opstand was der
Boeginezen, die door den Majoor k e i e g e e gelukkig werd ge-
dempt!... En toen ik zoo de kronijk van B iouw had herdacht,
verlieten we de plaats, alwaar een stilte heerscht als die des
grafs, en keerden we naar N ie u w -B io u w weder. De terugweg
liep door smalle, met hoog en wild gras en struiken aan
weerszijde begroeide voet-paden (palamban) en längs gegraven
sloten of kanaaltjes (slok k an ), en voerde ons tevens längs
een’ g am b ie r -tu in , en een paar kleine gambier-fabrijkjes,
vfaarin we de gambier-bladeren zagen koken, en de natte brei
zagen roeren en droogen en tot koekjes bereiden.
De grond van B in tan g , - ofschoon in de stad en hare
naaste omstreken steenachtig en vol ijzer-deelen, en dus door-
gaans schraal en dor, - wordt als welig en vruchtbaar ge-
roemd. Op sommige plaatsen des eilands vindt men veengron-
den, en in het midden en noorden eenige moerassen, en groote
bosschen, waarin wilde zwijnen, civet-katten en zoogenaamde
vam pie rs leven, en was en honig verzaineld worden. De
schoone notenmuskaatboomen, welke ik in den tuin van den
m . 2