van allerlei natien, waaronder natuurlijk vele nederlandsche sche-
pen, die de suiker, koffij, tabak en andere produkten, welke de
residentie Samarang en Midden-Java zoo rijkelijls opleveren,
komen afhaleu. De koffij van S am a ran g wordt door de
hoogere of bergstreken der residentie afgeworpen, terwijl de
suiker afkomstig is van de suikerfabrieken Poegoe, Goemoe,
Tjipiering en Kalie-Woengoe, welke in de lagere streken of in
de vlakte van S am a ran g gelegen zijn.
■ De Protestantsche gemeeute te Samarang telt (1852) p. m.
2000 zielen, waaronder 1021 ledematen. In haar midden bevindt
zieh, gelijk gezegd i s , een groot en uitmuntend-ingerigt Wees-
liuis, en ze is in het bezit eener zeer goede en ruime kerk,
welke in 1794 gesticht werd. Ze heeft twee predikanten, en
mag mede eene der oudste gemeenten van J a v a heeten. Yoor
het eerst werd ze door den meergemelden predikant van B a ta v ia
c. manteau in 1680, en 4 jaren later door den predikant
j. vosmaee, kerkelijk bezocht. Haar eerste vaste predikant was
j . lipsius in 1772.
Er zijn te Sama rang drie gonvernementsscholen, met eene
gezamentlijke bevolking van 315 kinderen. De l ste school telt
100 kinderen, de 2de school 93, en de 3dc school 122 kinderen.
Buitendien zijn er 5 instituten voor meisjes, met eene
bevolking van 150 kinderen. De hervormde weeshuis—school
is bevolkt met 155 kinderen, en de roomsch-katholijke weeshuis—
school met 163 kinderen.
Yoor de zaak der evangelisatie worden te Samarang ijverige
pogingen aangewend. De zendeling-leeraar w. hoezoo,
in de javaansche kampong M e la tte n digt bij S a ijan g an
gevestigd, heeft daar eene kleine kerk voor zijne godsdienstige
oefeningen voor volwassen Javanen, en eene school, die met
eenige javaansche kinderen bevolkt is.
M e bezoeken nu nog het op ongeveer een uur afstands van de
hoofdplaats gelegen L a z a r e tto , waarin alleen lijders verpleegd
worden, die met afschuwelijke ziekten en kwalen kampen. lk mag
den lezer evenwel niet bij zulke lijders brengen, en ga dus maar
alleen binnen, om straks tot hem terug te keereu. Daarna zullen
we nog twee afdeelingen der residentie Samarang bezoeken,
en wel eerst Demak en Grobogan en dan S a l a t i g a . . . .
En nu eerst oostwaarts rijdende, passereu we het fraaije
samaxangsche christen-kerkhof, waarop zieh honderd naalden en
tombes en monumenten verheilen, en volgen voorts aanhoudend
een gegraven kanaal, „ h e t kanaal van D em ak ,” waarin eene
inenigte kleine schuitjesj met vruchten, groenten enz. beladen,
op- en afvaart. Weldra zijn we bij de groote dessa Demak,
alwaar we een bezoek brengen in den oudsten muhamedaan-
schen tempel of missighiet van Java . Deze missighiet is gebouwd
in 1390. Zijne oorspronkelijke 8 houten pilaren, — die als het
wäre jde 8 soehoenans of zendelingen van den Islam voorstellen,
welke tot de stichting hebben medegewerkt, - zijn nog in
goedeu staat, doch het gebouw zelf is in 1845. vernieuwd.
De geschiedenis aangaande deze moskee of missighiet, gesticht
door raden p a t a h , eersten muhamedaanschen keizer van
J a v a , is reeds door eenige sclirijvers medegedeeld. Kortelijk
vermelde ik het volgende.
A e io —DAMa E , onechte zoon van den voor-laatsten keizer van
Modj o p ah .it, en door zijn’ vader tot vorst van P a lem b an g
verhexen, had een’ zoon raden k o e s in , en een’ stiefzoon raden
p a t a h . Toen beide halve broeders k o e s in en p a t a h tot jonge-
lingen waren opgegroeid, zond a e io—DAMaE hen naar Ja v a ter
begeleiding der jaarlijksche schatting, die P a lem b an g aan
M o d jo p ah it moest opbrengen. Baden p a t a h geraakte bij zijne
komst op J a v a in kennis met den beroemden muhamedaanschen
raden e a c h m a t , soehoenan van N g am p e l (van wien we later
nog spreken zullen), werd door dezen in den koTau onderwezen,
en ging met geestdrift tot de nieuwe godsdienst over. Yer-
volgens huwde liij met njaij a g o o n g - m a x a k o , nicht van den
soelioeuan, zijn’ leermeester, vertrok naar Demak, hetwelk toeu