staatsie en eerbetoon, maar op Madura, Ä zoo veel zoo-
genaamd / / slecht volk rondzwerft, zijn de orang—gardoe
(wachtvolk) wel uoodig.
Des anderen daags reden we naar B an g k a lan g door, en
kwamen op den volgenden dag te G risse terug. Den over-
togt van B an g k a lan g deden we, even als de vorige maal, met
bet jagt van den Panumbahan. In den middag van den 10den
reden we de groote en lange brug der grensrivier Logo n g over,
vervolgden onzen weg längs een aantal met rizophoren begroeide
viscb-vijvers, en bereikten weldra So e rab aija , alwaar ons op
Simpang door wijlen den toenmaligen resident, den heer d e
p e r e z , (1853, op 14 Maart 1859 als vice-president van den
raad van Indie overleden,) vriendelijk gastvrijheid verleend werd.
Den lezer een denkbeeid te geven van de bloeijende en zicb
al meer en meer uitbreidende stad Soerabaija valt mij inderdaad
moeijelijk. Even als B a ta v ia en S am a ran g , kan men Soera-
baija verdeelen in de oude stad en de nieuwe stad. De öude
stad, digt aan Straat-Madura gebouwd, en in lateren tijd aan
de landzijde door hooge wallen en grachten en fortificatie-werken
omgeven, dagteekent reeds van voor het jaar 1684, want in dit
jaar toch werd er reeds een predikant van B a ta v ia , met name
J . v o s m a e r , in kerkelijk bezoek naar de gemeente van Soerabaija
afgevaardigd. In den tränt der oud-hollandsche steden aange-
legd, is ze met vele straten, dwarsstraten, stegen, gracbten
en kanalen doorsneden; terwijl ze van de verscbillende kampen
der Chinezen, Mooren en Arabieren door de groote, en breede
rivier van K e d ir i, die te Soerabaija den naam van K a limaas
of G o u d - r iv ie r ontvangt, wordt afgescheiden. Längs
deze rivier, die haar als in twee helften deelt en zieh in Straat-
Mad u ra uitstort, ziet men dagelijks ontelbare k o ijan g - of laad-
praauwen, sloepen, schuitjes (tambangan) en andere vaartuigen
naar de ter reede liggende en velerlei vlaggeii toonende schepen
afvaren of van daar terugkeeren. Aan hären oostelijken oever,
in de nabijheid van het zeestrand, is als het ware een tweede
nieuwe stad verrezen, maar eene stad, zoo als men nimmer
zag. Eerst eene rij van sierlijke woonhuizen als de voorhoede
van reusachtige maritime gebouwen, magazijnen, pakhuizen,
loodsen, bewaarplaatsen, scheepsbouw-werven en timmer-werven, -
dan het drijvend drooge dok, — dan de geduchte citadel // prins
He n d r ik , ” met hare g/oote kasernen en dubbelde rijen van
officierswoningcn, - en dan nog wat verder het groote kaserne-
gebouw der kavallerie.
Keeren we naar den westelijken rivier-oever terug, en gaan
we o u d -S o e ra baija binnen, dan hebbeu we ook hier een
aantal groote en belangrijke gebouwen te bezigtigen, als het
gebouw ter zuivering van drinkwater voor de schepen, het
entrepôt, de beide stoomfabrieken, den artillerie-konstruktie-winkel,
het stadhuis, de beide nette kerken der Protestantsche en
Itoomsch-Katholijke gemeenten, een infanterie-kaserne, het kolossaal
tooneel-gebouw, en den met 2 hooge en sierlijke minarets
prijkenden Muhamedaanschen missighiet.
Gaan we eenige straten door, dan zien we een aantal handel-
huizen en koopmans—kantoren, twee à drie drukkerijen, een
suiker-raffinaderij en groote Europésche tok.o’s, waarin de rijk-
dom en weelde van E u ro p a , en de kostbaarheden van A ra b ië ,
P e rz ië ,' China en Ja p a n staan uitgestald. Onbeschrijfelijk is
het gewoel, de drukte en bedrijvigheid, die men overal ont-
waart. Onbeschrijfelijk het vertier, dat handel en scheepvaart
te weeg brengen, en de levendigheid, die de konstruktie—winkel
en stoomfabrieken veroorzaken. In geheel den Indischen Archipel,
— in geen enkele vreemde kolonie, — is eene stad, die met
Soerabaija kan vergeleken worden. Het is bij uitnemendheid
eene stad van in d u s tr ie en n ijv e rh e id !
De zoogenaamde r o o d e b r u g bij het stadhuis overgaande,
komt men in de straks genoemde kampen der Chinezen, Mooren,
Arabieren en andere oosterlingen. De Chinésche kamp is
uiterst—net en zindelijk, en prijkt met verscheidene in Chineschen
stijl sierlijk en keurig gebouwde huizen en eenige groote Chinésche
winkels. De overige kampen hebben niets aantrekkelijks*