opvatten van de onberekenbare waarde, waarop de houtbosschen
van J a v a te stellen zijn.
Met een pont varen we den snel-vlietenden stroom over, die
zieh circa een nur verder digt bij bet fort E r fp r in s in zee
stört. Nu hebben we längs een’ vrij-levendigen weg nog drie
posten of stations af te leggen, passeren eenige dessa’s, waarnit
het gegons van 50 of 60 kinderen, die onder een la n g a r
(overdekte plaats, gewoonlijk 1/ kerk ” geheeten,) allen te gelijk
den Koran leeren lezen (hadjie-school), ons tegenklinkt, en
verder eenige sawah-velden, vischvijvers, en zoutpannen, — en
komen te G ris s i. Deze kotta, oudtijds Garsi genaamd, is
eene zeer groote en mime plaats met eene menigte van straten
en wegen. De hoofdstraat is zeer breed en prijkt met twee
rijen goede Europesche woningen, die door twee rijen van booge
boomen belommerd worden. In deze straat staat het gouverne-
mentshuis, een bijzonder goed gebouw, en zijn eenige ambtenaren
der plaats en der afdeeling gevestigd. Bij den eersten aanblik
verbeeldt men zieh eene zoogenaamde ,/gedempte gracht” in
eene of andere Europesche stad te zien. De begoocheling is nog
sterker, wanneer men des avonds de lampen en stolpen in de
galerijen der huizen ziet branden, en de reverberes, die tusschen
de boomen bangen, ontstoken zijn. De illusie is dan zoo vol-
komen, dat men bijkans vergeten zon op Indischen bodem te
staan, indien de gansche inxigting van het huis van onzen
gastheer, den heer m u n t e r , - die tijdelijk en bij ontstentenis van
den adsistent-resident met het bestuur der afdeeling belast i s , -
en de javaansche, maleische, chinesche, arabische en moorsche
bevolking der plaats ons niet aan een Indische kotta en een
tropisch land herinnerden. Deze verschillende natien wonen in
de achter-, voor- en zijstraten, en gedeeltelijk längs het strand,
alwaar de beroemde scheepstimmerwerven van Griss5 veel drukte,
levendigheid en welvaart om zieh heen spreiden. Yroeger werd
00k te dezer plaats door den belangrijken zout-aanmaak groot
vertier te weeg gebragt., evenzeer als door de sedert eenige jaren
gestaakte werkzaamheden in de salpeter-groeven. De uitgebreide
visscherijen, weverijen, kopergieterijen en kalkbranderijen, die
men hier aantreft, pleiten voor de lofwaardige nijverheid der
talrijke ingezetenen.
De lezer weet, dat G ris s e eene oude klassieke plaats is,
en in de geschiedenis van Neerlands Indie vermaardheid heeft.
De Portugezen landden hier in 1512 onder a n t o n io d a b r e c ,
en in 1521 onder m a g e l l a a n . De Holländers, die in 1596
en 1598 onder h o u t m a n en v a n n e c k voor Bantam ankerden,
kwamen al spoedig daarna met hunne schepen voor Grisse.
Tijdens de invoering van het Islamisme in oostelijk J a v a , in
het begin der 14'k eeuw, was G ris s e het brandpunt, van
waar de godsdienstige hervorming door den Koran uitging, en
het tooneel van vele gewigtige gebeurtenissen. Somwijlen 00k
was G risse de schouwplaats van bloedigen strijd, zoo als
b.v , in 1680 en in 1717, toen de Balinezen en de Ooster-
Javanen een’ aanval op de stad beproefden. Beurtelings was
het gewest onder heerschappij van andere vorsten, dan eens als
regentschap onder M o d jo p ah it, en dan weder onder D em a k ,—
dan eens als vorstendom onder drie zijner eigene vorsten, — dan
weder onder P a d ja n g ’s opperheerschappij, - en eindelijk weder
als regentschap onder den scepter der sultans van Mataram.
In 1807 werd de kotta G ris s e , en tegelijk 00k de stad
S o e rab a ija , niet weinig beangst door de verscliijning van een
Engelsch eskader, lietwelk onder de bevelen van den zeevoogd
p e l l e w straat-Madura binnenliep, - maar vooral in 1811,
toen, bij' het beleg van S am a ran g 'door de Engelschen, de
Maduresche troepen afvallig werden en de zijde van den vijand
kozen.
Yan het h e ilig e g ra f van G irie lieeft ieder mijner lezers
reeds gehoord. Dat graf ligt op den top van den heuvel
G ir ie -G a ija h , die ongeveer 400 voet hoog en een uur gaans
van de kotta G risse verwijderd is. Een der beroemde predikers
van den Islam in oostelijk J a v a , raden p a k o e , 00k p r a b o e -
s a tm o t o geheeten, maar meer nog bekend onder den titel van
Soehoenan R a to e -G ir ie , rust hier in zijne eigene en af