zijne suikerfabriek Kedawong, gastvrijheid genieten. De naam
P assaro ean zou: geld - markt (p a sse r-o ew an g ) beteekenen,
of, volgens anderen: boodschap, bevel (p e so e ro h -a n , - van
soeroh: bevelen, atzenden.) Zorn de naam waarlijk „geldmarkt”
moeten zijn, dan zou de residentie dezen naam in figuurlijken
zin te regt dragen, want ze is de bloeijendste, welvarendste
en rijkste residentie van Java, een wäre p a s s e r -o ew a n g !
Hare ongemeen-groote suiker-produktie is als tot een spreek-
woord geworden. Men telt er 17 gewone suikerfabrieken, welker
namen in den Oosthoek algemeen bekend zijn, en waarvan men
dagelijks boort spreken. Ze heeten P i e r e t , O n d e rn em in g ,
B e k a s s ie - o o s t , G o ed e -H o o p , D ja k a tr a -o o s t, K lo e ra -
b a n , Gaijam, D a n k b a a rb e i d , A rd jo - s a r ie , De Hoop,
Y o s s o -W ila n g o o n , S o e k o - r e d jo , S a r ie - r e d jo , Kawis—
r e d jo , W o n o - r e d jo , W a n g o n - r e d jo en A r d i- r e d jo , -
behalve nog 3 partikulierfe fabrieken, A lkm a a r, Kedawong
enz., en nog eenige andere kleinere fabrieken, die aan Chinezen
toebehooren. Deze gezamentlijke fabrieken wierpen in 1854* niet
minder dan 233,886 pikols suiker af. Buitendien produceert
de residentie veel rijst, koffij en tabak, en wierp ze in 1854
eene hoeveelheid af van 1,864,658 pikols padie, van 205,850
pikols koffij, en van 2,032 pikols tabak. In dat jaar, -
opdat ik er dit nu maar in eenen adern bijvoege, - telde ze
812,444 klapperboomen en 65 bontbosscben, en voedde ze
42,767 karbouwen, 77,156 runderen en 32,592 paarden.
Mij dunkt dat ik nu ook maar aanstonds P a s s a ro e a n ’s
schoone bergen noemen moet, want ook die bergen zijn beroemd,
evenzeer als de residentie en hare suikerfabrieken.
Yooraan plaats ik den 10,709 voet hoogen Ardjoeno met
zijn vele toppen, - dan den 10,058 voet hoogen W a lira n , -
daarna den 8,567 voet hoogen Kawie met zijne toppen B itra n g
enz., - wijders den 7,574 voet hoogen Moengal, - en dan
den 5,354 voet hoogen P en en g o en g an g ; - en maak ik verder
»ewa^ van de bergen Kowo, Se lo n d o , K re s s i, B o rin g ,
In d ro k ilo , Bango, K o en to e l en Batok. - Den beroemden
7,326 voet hoogen Bromo in het Tengerscli gebergte, dien we
van P assa ro e an nit bezoeken zullen, heb ik niet genoemd,
omdat hij zieh, ofsclioon meermalen voor een’ berg van P a s s a roean
gehouden, in de Eesidentie Bezoekie verkett. Tusschen
dezen berg en den 4,819 voet hoogen berg K lo e t m K e d in e
liggen uitgestrekte vlakten, die voor de kultuur van suikerriet
en rijstgewas uitnemend geschikt zijn, en waarin men de oud-
lieden van S in g o s a rie , S in g o red jo , S in g o n o , K id a l en
anderen vindt, waarvan we er eenigen later zullen aantreffen.
De Kotta -Pa ssa ro e an is eene groote en ruime plaats, net-
aangelegd en met vele fraaije Europesche woningen bebouwd. De
meeste dezer huizeu staan aan weerszijde der breede hoofdstraat,
die door eene dubbelde rij van schoone tamarinden belommerd
wordt. Enkele dier woningen ziet men ook in de vele dwars-
straten en längs de rivier Gembong, die tusschen het gebergte
T eng er en den Ardjoeno ontspriugt en zieh op de reede der
stad uitstort. Bondom de kom der stad wonen de Chinezen,
Arabieren, Bengalezen, Boeginezen, Mandharezen, Maleijers, Ma-
durezen en Javanen in hunne verschallende kampen. In eerst-
gemelde of de Ckinesche kamp bespeurt men allerwege de blij-
ken van meer dan gewone welvaart. - Den loop der G em b o n g -
rivier volgende, zien we vele kleine vaartuigen, sloepen en
praauwtjes, die haar uit en in varen, - komen dan bij uitgestrekte
vischvijvers, - en hebben wijders een vrij gezigt op
de reede, waar jaarlijks een groot aantal schepen voor de
monding der rivier ten anker komt. Ook nu zien we er
twee Nederlandsche schepen geankerd, die met volle ladingen
Chuiswaarts zullen keeren, en enkele zoogenaamde kusters en
ra-vaartuigen, Siamsche of Chinesche jonken, p ad o e ak an ’s,
p ra a uw -to o p en andere inlandsche scheepjes, als getuigen van
den drukken handel, die hier gedreven wordt. De plaats is
sterk - bevolkt en telt bijna 30,000 ingezetenen, waaronder
vooral vele Madurezen. Eeeds sedert onheugelijke tijden heeft