De Solosche gemeeate is (1852) gecombineerd met die van
D jo k jo k a r ta , Mad io en en P a tjita n . Sedert 1857 echter
er ook te D jo k jo k a rta een vaste predikant gevestigdj en
alleen P a tjita n kerkelijk gecombineerd met S o lo , en Kadoe
met D jo k jo k a rta . Qp Madioen kom ik later terug bij de
aanteekeningen nopens die residentie.
De gouvernements lagere school te S o e ra k a rta is bevolkt
'(1 8 5 2 ) met 112 leerlingen. Behalve deze is er nog eene
partikuliere jongens-school, teilende 30 leerlingen, en eene
meisjes-school, die met 18 leerlingen bevolkt is.
Bekend is de voortreffelijke Lands Normaalschool te S o e ra k a rta
, of de Kweekschool ter opleiding van inlandsclie onderwijzers,
bestuyrd door den Heer Dr. p a lm e k v a n d e n b b o e k . In 1852
vond ik hier 13 kweekelingen. Menig bekwame meester der
schalen voor zonen van inlandsehe hoofden heeft aau deze
kweekschool zijne vorming te danken.
Maar men vraagt welligt, waarom ik nog niets van den
keizerlijken kraton en van het keizerlijk hof gezegd heb. Ik
antwoord, met den lezer dadelijk naar den kraton of kedaton,
of het paleis, te brengen. Mögt ik nu in technische termen
spreken, dan zou ik zeggen: „ de kraton van S o e ra k a rta is,
even als de kraton van D jo k jo k a rta , een gebastionneerde vier-
hoek, met kleine flanken, waarvan de escarpe bniten geheel
zigtbaar is, met groote bermen, en door een smalle gereveleerde
gracht omgeven;” doch ik zal trachten duidelijker te zijn, en
wat meer uitvoerig den kraton van Solo beschrijven. Het paleis
is gebouwd naar het modèl van het Javaansch—traditioneel
hemelsche paleis van b a t o b o -h e n d b o in den S o e ro lo ijo (hemel),
en bestaat nit eene menigte van gebouwen, door eene gracht,
en een’ breeden p.m. 14 voet hoogen^ van bastions voorzien
en met geschut beplanten, muur omgeven. Aan de binnenzijde
van dezen buitensten ringmuur, ziet men nog eenige ringmuren,
voorhoven en poorten, die op gelijke afstanden van elkander
staan en allen met elkander communicatie hebben. Het geheel
is waarlijk een stad op zich-zelve, bewoond door ongeveer
10,000 menschen, die de keizerlijke hofhouding uitmaken en
binnen de ringmuren in kampongs of dessa’s gevestigd zijn.
Overal pleinen, overal huisjes, overal wegen, sloten, gangen,
hagen en geboomte. In het midden van al deze gebouwen,
muren en poorten staat de keizerlijke Dalm, waarvoor zieh
eene fraaije groote en rijk met gouden lijsten en bloemwerk
versierde pondoppo bevindt, en waarachter het eigenlijk woon-
liuis des keizers staat. Dit woonhuis heet p r in g g ita n , of
liever p ro b o jo so . Op eenigen afstand van daar is de Kapo
e trèn of Harem. Als we bij zijne Hoogheid tegen 8 uur des
avonds een b'ezoek brengen, vinden we aan elke poort eene
staat-dame, die ons vriendelijk ontvangt en naar eene volgende
poort geleidt, alwaar ze ons aan eene andere staat-dame over-
laat (1). Emdelijk komen we, over een groot met vele gebouwen
bezet binnenplein, in de gezegde pondoppo en alzoo in het
staatsie-vertrek, waar de S ri-p a d o e k a , d. i. zijne Hoogheid
de keizer, met de prinses secAr-kedaton zitten. Achter zijn’
sierlijk vergulden dam par of stoel zitten eenige hof dames,
die de kroousieraden en de p o e s a k a ’s of erfstukken van het
huis van M a ta ram , - namelijk eenige rijk-gemonteerde lansen
(toembak) en krissen, en afbeeldingen van eene slang, een
hert, een gans enz., en verder de groote gouden sirie-doos met
de tam p a t- lo e d a (kwispedoor), - dragen; en achter deze hof-
dames zitten weder andere vrouwen, die als amazonen met boog
en pijlen gewapend zijn, en, — behalve de militaire lijfwacht,
die hem van wege het gouvernement is toegevoegd, - de eigen-
lijke lijfwacht des keizers uitmaken. Voor, achter en naast
(1) De beide poorten te n noorden en ten zuiden van h e t paleis heeten K o r i -
g l a d a k e n K o r i - p a m o e r a k k a n Ze leiden naa r de groote aloen-aloen, die met
6 groote waringien-boomen p rijk t, welke aan twee zijden en in h e t midden van h e t
plein geplant zijn. (In de sage betreffende de aloen-aloen van h e t paleis van
EATORO IIENDRO, zijn deze waringiens van enkel goud!) De eerepoort, waardoor
de resident en andere hooge bezoekers in g a an , heet K o r i - s r i - m a n g a n t i ; doch
vooraf passeert men nog twee poorten, waarvan de eerste of bnitenste K o r i -
b r o d jo n o l o h e e t, en de tweede of middelste K o r i - k a m e n d o e n g a n .