modder-bronnen. Bij de heete bronnen lieeft men een badplaats
aangelegd.
Ter hoofdplaats Sumanap aangekomen, worden we vriendelijk
gehuisvest door den Assistent-resident, den heer w i j n m a l e n
(1853), en des anderen daags brengen we een bezoek aan den
eerwaardigen en geleerden sultan v a k o e - n a t a - n i n g r a t , afstam-
meling van raden d j a r a n - p a n o l e h , zoon van b r o w id j o i j o V,
keizer van M o d jo p ah it. Ter bestemder ure rijden we uaar
den kraton. Binnen de hoofdpoort staat eene eerevvacht ge-
schaard en wordt de trom geroerd. De kapitein instrukteur
van het corps B a ris sa n , vergezeld van nog twee officieren, komt
ons daar te gemoet, en geleidt ons naar de pondoppo, waar de
bezoeken ontvangen worden. De sultan heet ons met een’ hand-
druk welkom, en ziet in mij met blijkbare vreugde eene oude
kennis weder, die in 1844 ten zijnent in den kraton gelogeerd
had. Ofscboon hoog-bejaard en door ouderdom verzwakt, is
hij nog altijd de minzame, wellevende en heldere man, aan
wien men gaarne vorstelijke eer bewijst. We bewonderen vooral
ook zijne fraaije en degelijke bibliotbeek, waarin kostbare werken
in de hollandsche, engelsche en fransche talen gevonden
worden. En die werken leest en verstaat hij allen, ofscboon
hij de gewoonte heeft om te zeggen, dat hij geen Europesche
talen verstaat. Evenzeer is hij ervaren in het oud-Javaansch
of Kawi en in het Sanskrit, en weet hij de oude op steen
gebeitelde Kawi-inscriptien, waarvan er zoovelen op Ja v a
voorkomen, doorgaans te ontcijferen en te vertalen. Menige
gewigtige dienst heeft hij daardoor aan de geleerde wereld
bewezen. Ook is hij een goed aardrijkskundige, en ziet men
in zijne fraaije lusthuizen, die ongeveer 8 in getal zijn, aard-
en hemel-globes, waarmede hij goed weet om te gaan. Tevens
is hij beoefenaar der schilderknnst, en er is misschien geen
bedrijf, waarin hij niet ten minste eenigzins ervaren is. Men
kan zieh bijna geen denkbeeid maken van zijne groote kennis,
en tegelijk van de vorstelijke waardigheid, die hij in zijne
manieren ten toon spreidt. Als men hem bij groote godsdienstplegtigheden
als opperpriester of hoofd der Mnhamedaansche
godsdienst in zijn gebied (Im am -b e sa r) aan de poort, van den
Missighiet in een lang wit priestergewaad ziet staan, ten aan-
schouwe van duizenden geloovigen, dan is hij inderdaad
eerwaardig, en dan deelt men onwillekeurig in het gevoel van
eerbied, dien zijne onderdanen voor hem aan den dag leggen...
Helaas! terwijl we dit schrijven, is de voortreifelijke man reeds
overleden. Hij ontsliep op den 31 Maart'l854, en werd opgevolgd
door een’ P an um b a h a n , even als te M ad n ra geschied is,
namelijk door den Pan um b ah an n a t a - k o e s o e m a .
De oude stad Sumanap is vrij-groot en ruim, en heeft een
Hollandsch voorkomen. Ze is sterk bevolkt, en telt onder hare
ingezetenen verscheidene Europeanen, en vooral vele afstamme-
lingen van Europeanen. De wijk, waar de Europesche huizen
staan, heet M a rie n g a n , naar de rivier, aan welker oever ze
gebouwd zijn. Deze wijk is een groot uur gaans van den
k ra to n en zijne uitgestrekte aanhoorigheden verwijderd. Digt
bij de rivier M a rien g an vindt men de bekende zontpannen
van Sumanap, waarvan het aantal ongeveer 1000 stellen,
d. i. dus 4000 pannen, bedraagt.
Op de reede der stad liggen vele kustvaarders, om zout of
hoornvee te laden. De runderen van het eiland Madura worden
om hun smakelijk vleesch zeer geroemd, en gewoonlijk naar
Soerabaija en elders als slagtvee ten verkoop gebragt, Behalve
de kustvaarders ziet men, zoowel op de reede als in de rivier
M a rie n g a n , honderden van grootere en kleinere vaartuigen en
visscherspinken, benevens eenige eigen vaartuigen van den sultan,
waaronder . het groote jagt van Zijne Hooglieid. Er is
misschien geen plaats in den indischen Archipel, waar de handel
zoo levendig is als hier. Die handel strekt zieh uit tot al de
eilanden, zoowel de S u n d a sch e als de Moluksche.
Aan de uitmonding der k a li-M a r ie n g a n staat het fort,
dat in 1785 gebouwd is, en van daar heeft men een vrij gezigt
op eene groep van 12 eilandjes, die in de verte schilderachtig