er nog, en de oude vorsten-graven worden steeds met heiligen
eerbied onderhouden. Onder deze graven zijn er, die door schoon-
lieid en sierlijkheid uitmunten, zoo als die van sultan a g e n g of
a g o n g , en van den boven reeds genoemden overwinnaar van het
njk van P ad ja d ja r a n g , h a s s a n o e d ie n , zoon van den in-
voerder van het. islamisme in westelijk Java, sjech ib n m o e l a n a .
Overigens trekt te O u d -B a n tam nog de aandacht, - behalve
de begraafplaats van het kasteel Speelwijk, - een ond koperen
geschut van p. m. 14 voet lengte, afkomstig van de Portu-
gezen. Zonderling is het; dat de inlanders immer grooten eerbied
hebben voor onde kanonnen, en daarvan zekere wonderen of
wonderdadige uitwerkingen verwachten. Dat te O u d -B a n tam
wordt goed glinsterend gehouden, onder een afdak tegen den
regen beschermd, met bloemen bekranst, en met wijrook en
offeranden van rijst en vruchten geeerd. Als ze het kanon van
O u d -B a n tam kunnen omarmen, zoodat de handen elkander
aanraken, dan, meenen ze, zullen al hunne wensclien vervuld
worden. De gehuwde vrouwen zonder hinderen oiferen hier hare
gaven, in de lioop dat ze weldra moeders zullen worden. — Zoo
liggen er ook eenige stukken oud geschut-te B a ta v ia , digt
by grijze poort der oude stad, (gelijk ik hooger even zeide,)
die als voorwerpen van vereering door de inlandsche bevolking
beschouwd en gevierd worden, en waaraan ze rijst en bloemen
en wijrook offert. Dan eens is het de omarming van zulk een
kanon, die zegen aanbrengt, dan weder moet men het hoofd
in den metalen mond kunnen steken, om heil te kunnen
wachten euz.
Omtrent het bovengenoemde oude vorstelijk paleis of kraton te
Oud-Bantam, hetwelk in 1832 nog bestond, lezen we bij v a l e n -
t i j n de volgende historische bijzonderheid, die we hier afschrijven.
// Een kompagnie’s dienaar, met name h e n d r ik i .o u w e e n s of
h e n d e ik l tjcaszoo n Ca r d e e l , geboortig van S te enw ijk , bouw-
/neester en timmermansbaas te B a ta v ia , vlugtte heimelijk, op
aanzoek van den bantamschen sultan a g e n g , in 1664 van B a ta v ia ,
en kwara met een visschersschuitje te Bantam. Daar bouwde
hij den bedoelden kraton, werd Muhamedaan, en tot prins van
B an tam , onder den naam van pangherang w iu a - g o e n a , ver-
heven, en gaf hij zijne dochter aan den sultan tot vrouw, onder •
den naam van ratoe s a n g k a t , d. i. koningin of sultane s a n g k a t .
Deze s a n g k a t werd later door een’ nederlandschen krijgsgevan-
gene geschaakt, en c a r d e e l moest weder naar B a ta v ia vlugten,
ging weder tot het Christendom over, en stierf in 1711.” —
De magt der bantamsche sultans was weleer zeer aanzienlijk,
daar ze zieh ook uitstrekte tot de Lampongs en P a lem b an g
op S um a tr a , en tot een gedeelte van het eiland Borneo.
De laatste sultan heette s a f io e d ie n , en werd, gelijk boven
reeds gezegd i s , wegens deelname aan zeeroof, in 1832 naar
Soerabaya verbannen. Bij zijne moeder ' ratoe-iboe (reine-
mère) hebben we daar straks te S e ra n g thee gedronken. —
De hooge toren, de minaret der oude vorstelijke moskee te
O u d -B a n tam , is längs een’ naauwen en steilen trap, die binnen
in den toren is aangebragt, uiterst moeijelijk te beklimmen.
Van dezen toren heeft men een ruim gezigt op de baai van
B a n tam , en de eilandjes K r a k a ta u , P am o e ja n g , P a n d ja n g ,
P o e lo e—lim a en P o e lo e -B a b i.
Nog vol van de groote lierinneringen, die O u d -B a n tam
in ons heeft verlevendigd, begeven we ons terug naar de rivier
O n d e ra n d ie r om, längs de rivier T jik a n d ie , T an a ra te
bezoeken. De weg er heen, dien we in ruim 3 uren rijdens
afleggen, is gansch niet bekoorlijk, en het plaatsje evenmin.
Het ligt aan het zeestrand bij de monding of uitstrooming der
T jik a n d ie , hebbende voor zieh de eilandjes T ja n g k ie r ,
M a n - e t e r , G ro o te en K le in e K om b u is , en meer in de
verte de eilanden P a r é , de A g n ie te n , de beide P a n d ja n g ’s,
A je r, Z u id -W a c h te r , K a to k en de D u iz e n d -E ila n d e n ;
terwijl noordoostelijk van T a n a ra , en in de rigting van B a ta v ia ,
de eilanden S ch ied am , M id d e lb u rg , D a p o e r, R o tte r d am ,
H a a r lem , E d am , A lkm a a r, E n k h u iz e n , H o o rn , O n ru s t,
P u rm e r e n d , L e id e n , K u ip e r en K e rk h o f gelegen zijn.