P A S S A R O E A N .
Het waren welige en bloeijende - landouwen, die we tot nu
toe zagen, en niet minder vruclitbaar en bloeijend is de streek,
waardoor nu de altijd breede en scboone en door tamarinden
belommerde postweg loopt. Onafzienbaar zijn de sawah—velden
en velen de dessa’s , die het oog ontwaart. De hooggezwollen
Porrong-stroom heeft een gedeelte van den weg wel een’ voet
diep onder water gezet, en dit bindert onzen voortgang niet weinig.
Honderden van inlanders te voet en te paard komen ons
tegen en plassen door het water heen. Bij Gempol echter
wordt de weg droog, en nu gaat het weder in voile vaart daar
henen. Weldra zijn we P a th o o k voorbij, passeren over een
lange en hooge brug de k a li of rivier A n jar, zien ons omringd
door suikerriet-velden, koffijtuinen en sawah’s, en bevinden ons
in het regentscliap Ban g il.
De hoofdplaats van dit regentscliap, die, zoo als gewoonlijk,
den naam van het regentscliap voert en dus ook B an g il
heet, is eene groote en mime kotta, doch haar voorkomen heeft
geenszins dat aantrekkelijke en oogbekoorende, dat anders de
javaansche dessa’s kenmerkt. De hooge en lange witte muren,
waarmede hare wegen en dwarswegen aan beide zijden zijn af-
gezet, doen haar op een vesting, een forteres of verschanste
plaats gelijken, en geven haar een stijf en gedwongen aanzien.
Ook is ze werkelijk eens versterkt geweest, door den vermaarden
s o e r a p a t t i , van wien later meer. Dit was in 1706, tijdens
den oorlog tegen den afgezetten keizer m a n g k o b b a t - m a a s van
S o e ra k a rta , toen B an g il nog, even als het geheele regentschap,
tot het rijk van Mataram behoorde. Midden door de kotta heen
stroomt eene 80 voeten breede rivier, die ook B a n g il heet, en,
- bij T jedono ontspringende en zieh bij de dessa K a li-A n ja r
in Straat-Madura stortende, - de talrijke bevolking, die onge-
veer 100,000 zielen, gedeeltelijk ook Madurezen en Chinezen,
telt, aan haar beide oevers rüstig wonen laat. De regents-dalm
is zeer oud, en de passer groot en druk—bezocht. In de nabijheid
vindt men de ruinen van een’ ouden Hindoe-tempel, die
onder den naam van Kaboe—tja n d i bekend is. De dorpelingen
van T re te s bij de dessa Djawi noemen dezen tjandi gemeenlijk
Tjoemkop, gelijk men in den Oosthoek van Java gewoon is
den naam van Tjoemkop in stede van T jan d i te bezigen.
i Bij gemelde dessa T r e te s is een beroemde waterval, die zieh
in een diep ravijn bijna loodregt nederstort. In zijn meermalen
genoemd werk heeft de Heer Dr. v a n h o e v e l l dezen waterval be-
schreven, en, volgens die beschrijving, stroomt daar tusschen
hooge boorden eene snel-vlietende rivier kalm en effen heen,
in welker heldere wateren zieh eene maagdelijke natuur spiegelt,
die zieh aan de zoomen in al de kracht harer wilde vegetatie
ontsluijert. Klimt men längs de. steile berghelling tot beneden
het rivierbed af, dan heeft ^men den waterval digt voor zieh,
en ziet men den breeden stroom over den rand van een’ rotsmuur
van ongeveer 60 vademen hoogte donderend in den afgrond
störten. Eerst is die stroom eene vereenigde massa water,
helder, glad en effen, als een lint van glas of als een band van
glinsterend staal. Maar een rotspunt steekt uit den bergwand
vooruit, en de ontzaggelijke water-kolom barst op die rots uit-
e&i en lost zieh op in duizend stralen en in duizend-duizend
droppen. En die stralen vallen zoo snel en die regen daalt zoo
digt en zwaar in het rotsig bekken neder, dat de afgrond dreunt
en de bergwanden van rondom op hunne grondvesten beven!
De dessa B an jo e -b iro e , waar een buskruid-etablisseinent is,
onbezocht latende (1), zetten we onze reis van B an g il voort,
en bereiken längs een’ minder-aangenamen weg de hoofdplaats
P a s s a ro e a n , die ruim 3 uren gaans van B an g il ligt, en
waar we eerst bij den regent, en later bij den heer l e b r e t op
(1) Ook de dessa B la k a n bezocht ik niet. Men vindt er een' vervallen
tempel van gebakken steen, overblijfselen van groote steenen beeiden, en 2 ge-
metselde waterkommen. Bij een dezer kommen liggen 2 vrouwenbeelden (r e tjo s
of b o e tb o ’s).