CHERIBON.
rivier T jim an o k over, en bevinden ons in de met 637,198
zielen bevolkte residentie:
C H E R IB O N .
Nog 12 a 14 uren gaans hebben we nu te rijden , passeren
B a to e - r o e s a k h , T j ik r o e , B a n je r a n , G em p o l, P a li-
m a n a n g , P lo em b o n g en P le r e t , en zijn op den 5de“ Julij
1852 te T a n k il of T an k e e i ten liuize van den gastvrijen
resident van C h e rib o n , den heer a m e n t . C h e rib o n is, gelijk
men weet, door den Gouverneur-Generaal w. v a n im h o f f in
1743, bij verdrag met den soesoehoenan (keizer) van M ata ram,
met bijna de gebeele noord-oostkust van J a v a tot aan Banjoe-
wangie to e , bij het grondgebied der Oost-Indiscbe Kompagnie
gevoegd. Volgens eene traditie moet men den naam Ch e rib o n
schrijven als: tjai-of tjei-ribon, d. i. garnalen-water. Den invoer-
der namelijk van den Islam in westelijk J a v a , sjeeh ib n m o e i .a n a ,
zou men bij zijne aankomst alliier garnalen—water aangeboden,
en deze drank hem zoozeer behaagd hebben, dat hij het gewest
met den naam van T je i— of T ja i—rib o n bestempelde.
De steenen vijzel en stamper, waarin de drank voor hem be-
reid was, moeten nog in wezen en in of bij den kraton
van den sultan van C h e rib o n in bewaring zijn.
Men vindt in de residentie Ch e rib o n 6 groote indigo-fa-
brieken, 6 koffij-pelmolens en 11 suiker-fabrieken. De suiker-
fabrieken zijn genaamd : K a d ip a t t a n o f K a r a n g - s am b o n g ,
P lo em b o n g , G em p o l, D ja tie -w a n g ie , P a ro n g -d ja ija ,
G la g a -m id a n g , A rd jow in a n g o n , T e rso n o , T jile d o e k ,
S in d a n g - la u t, en eene partikuliere suikerfabriek. Laatstge-
melde fabriek S in d an g of S in d a n g - la u t is de oudste van
J a v a , zijnde na de invoering van het kultuur-stelsel de eerste
suiker-onderneming alhier beproefd geworden. Eenige fabrieken
zijn längs den grooten postweg gelegen, en maken met hare
witgepleisterde hooge schoorsteenen en helderwitte muren, land-
CHERIBON. 128
huizen en bijgebouwen, omringd als ze zijn door uitgestrekte
velden van suikerriet, eene bevallige vertooning.
Aangaande de suiker-kultuur en fabrikatie deel ik hier eenige
bijzonderheden, doch slechts in losse trekken, mede. De
verschillende suikerriet-soorten op J a v a zijn genaamd: teboe-
poetie (wit suikerriet), teboe-kiong (rood), teboe-awoe, teboe-
japara, taboe-njamploeng en teboe-otaheitie (van Boerbon.) De
gronden, waar men suikerriet plant, worden diep geploegd
en goed bewerkt, opdat de fijne wortels in hunnen
groei geene belemmering ondervinden. Yoor de aanplant
bezigt men de toppen van het riet, dat reeds volwassen te
velde staat, en snijdt die zoover af, dat elk afgesneden deel
2 a 3 rossen, d. i. leden of kiemen, hebbe. Deze toppen of
rietstekken (bibiet genoemd) plant men twee aan twee in schuine
rigting in daartoe met de hand gegraven kuilen. Ook kan men
de uitspruitsels (dederans) van volwassen riet tot aanplant bezigen,
doch gewoonlijk bedient men zieh van deze uitspruitsels tot
het inboeten (soelam) der gestorven stekken. Men plant voorts
de stekken in rijen op lv voet van elkander, en zorgt dat al de
rijen 3 voet van elkander verwijderd zijn. De geplante stekken
worden met aarde ter hoogte van p. m. 5 duim gedekt, en,
als ze uitgesproten zijn, weder met aarde aangehoogd. Dit
laatste herhaalt men naar gelang van het hooger opschieten der
jonge plant, zoodat elke rij eindelijk het voorkomen van een dijkje
heeft, waarvan het regenwater van zelfs af moet vloeijen. Na
verloop van 10, 11, 12, of 14 maanden is het riet rijp.
Dit verschil van tijd wordt veroorzaakt door den verschilfenden
aard der gronden en door het verschil van rietsoort. Het rijpen
wordt aangeduid door het verdorren der bladeren, van beneden
naar boven toenemende, en eindigende met het geel worden
der topbladeren of der kroon. Als het riet van goede hoeda-
uigheid is, wordt het 6 a 7 voeten hoog. Dwergachtig-opgroei-
jend riet bevat weinig suikerdeelen. Ook is het een bewijs van
goede kwaliteit, als het riet vele rossen of leden heeft, die zeer
digt bij elkander zijn. Goed suikerriet werpt 22 pond suiker