westen van den berg P a to e h a , die 7746 voeten hoog is. Het
is het meer (telaga) P a te n g a n , hetwelk 4956 voeten boven
de zee gelegen is. Intusschen zijn we T jis ir ie , T jip a tta r ,
T jis ito e , T jih a u e r , en de T jim ah ie en T jim in d i, en nog
andere Tji’s , gepasseerd, en komen te Bandong. Ten zuid-
oosten van deze scboone en welvarende negorij ligt het beroemde
en zooveel besproken p la te a u van Bandong. Hier is men als het
wäre op nieuw in een middelpunt van bergen, en wel van meestal
vulkanische bergen; als daar zijn: de Goentoer (donderberg),
die in 1818 zoo vreeselijk uitbarstte, de Man d e law an g ie ,
de A g o n g , de M a la b a r, de B o e r a n g - r a n g , de T jik o ra y ,
de P a jo n g , de B o en g o e r, de W a i ja n g ,1 de P a to e h a , de
B r e n g -B r e n g , de Sambong, de T ilo e , de T jam a r, de
Doekoe en de T am b a k -R o e jo n g . De T am b a k -R o e jo n g
is 6115 voeten hoog, - de T ilo e 5 8 6 6 ,- d e M a lab a r 7 3 3 6 ,-
de T jik o ra y 8964, - en de G o en to e r 6312.
De kotta Bandong prijkt met eenige goede europesche ge-
bouwen, waaronder het huis van den assistent-resident, de beide
landhuizen te O e d jo n g -B ro n , het receptie-gebouw der regents-
woning, het logement en anderen. De kaserne der Predjoerits
is een ruim en degelijk gebonw van planken, en de m is s ig h ie t
en a lo e n -a lo e n munten door netheid uit. Des avonds deze
aloen—aloen overstekende en bij den regent een bezoek afleggende,
kan men het dansen (tandakh) zien zijner bedoyo’s (dansmeisjes, -
niet te verwarren met de rongings of straat-danseressen., of met
de serimpie’s aan de hoven der vorstenlanden). Dit is echter
een vervelend gezigt, ofschoon de bedoyo’s of hedaya’s van den
bandongschen regent schitteren van gond, ensieraden, en zijde,
en prächtige sjerpen, en gonden helnlen op het lioofd hebben
als krijgshafte amazonen. Hij zelf, gelijk alle Javanen en inlan-
ders, zal gaarne gansche nachten wakker blijven om het dansen
te zien, en het soms scherp en bijtend geimproviseerd recitatief
der zingende bedovo te hooren, hetwelk de omstanders niet spaart
en waartoe de leden van een inlandsch corps de ballet vrijheid hebben.
Des anderen daags rijden we naar D jem b o e lo e it om daar
de sehoone thee-tuinen en thee-fabriek te zien, en dan naar
L em b an g , op 3 uren afstands gelegen, om er de koffij-
pelmolens en de uitgestrekte koffij-tuinen gade te slaan, en
dan later nog de thee-fabriek en thee-tuinen van D jä tie -n a n -
go r in oogenschouw te nemen.
Een theetuin is het netste en zindelijkste plantsoen ter wereld.
Die läge breede bladerrijke boompjes, in duizend eindelooze
rijen op gelijke afstanden van elkander geplant, maken een
allerbekoorlijkst effect. En tusschen die golvende rijen zweven
honderden van mannen en vrouwen en kinderen om de glin-
sterende blaadjes te plukken. Met welgevallen rust het oog op
de henvelen, waarop de heesters u tegenblinken, en van wier
toppen ze bevallig schijnen af te glijden om door de kleine
dalen en valleijen heen weder andere henvels te beklimmen. Het
is een schilderachtig tooneel. Men zou meenen een park te
zien, een5 lusthof van een vorstelijk slot, - zoo rein is de bodem,
zoo net gesnoeid zijn de heesters, zoo lijnregt zijn de dan eens
opwaarts rijzende en dan weder nederwaarts dalende groene rijen.
In het hegin der 17 de eeuw werden de Holländers en
Engelschen te Bantam met de thee bekend, doch eerst in
1829 en 1832 werden er theepitten en theeheesters uit China
aangebragt en op groote schaal op J a v a geplant. Bij uit-
sluiting wordt de thee-heester in bergaehtige landstreken, waar
eene gematigde luchtgesteldlieid van 65° tot 75° (thermometer
van F A H R E N H E I T ) heerscht, en in geregelde tninen op eenen
afstand van 4 □ voeten geplant, na alvorens op afzonderlijke
beddingen uit de pit te zijn aangekweekt. Zoodra hij den
ouderdom van ruim 2 jaren heeft bereikt, kan hij geaclit
worden plukbaar te wezen. Bij elken tuin van 70,000, 90,000
of 100,000 heesters worden 25 of 30 inlandsche huisgezinnen
vereischt. Al de werkzaamheden, bestaande in het onderhouden
der tuinen, oogsten der bladeren, bereiden der thee, alsmede
het maken der gereedschappen en benoodigdheden voor de - be-
werking en inpakking der bereide thee, worden gemeenlijk door