Ik lieb meermalen gehoord, dat de inlanders ook geraas en
geschreeuw maken, als er een onweder losbarst. Missebien is
dit werkelijk zoo, doch bij eigene ondervinding kan ik liiervan
niets zekers zeggen. Intusschen is liet waar, dat ze zoo te
werk gaau bij zon- of maan-eclips. Ze meeneu dat deze twee
hemelligchamen dan met elkander vechten (bakkelai), en het
rumoer moet dan dienen om de vechtende massa’s te scheiden.
De Chinezen en Bengalezen bedreigen met ontbloote sabels,
zwaarden en klewangs, de schitterende bliksemstralen of de
vlammen van een brandeud gebouw. Ook liouden ze aan den
vuurgloed Spiegels voor, opdat de vlammen hierin terugkaatsen
en van haar eigen beeid verschrikken mögen. De maleische
volken deelen ook gewoonlijk in de bijgeloovige meening, dat
de vlammen, als ze zich-zelve in een' spiegel zien, voor bare
eigene woede bevreesd worden en zich-zelve uitdooveu.
Even vreemd zijn voor den nieuweling te B a ta v ia de chi-
nesche optogten, die bij gelegenheid der chinesche feesten längs
de strafen plants liebben. Dan wordt, onder een vreeselijk slaan
op koperen bekkens (breng-breng), een fabelachtige groote papieren
draak rondgevoerd, wiens ligehaam eti kop van binnen met
roode was-kaarsjes verlieht zijn, terwijl een aantal geleiders van
het monster papieren lantaarns draagt. Het papier, van den
draak zoowel als van de lantaarns (lollengs), is rood, geel en
groen gekleurd, zoodat de optogt bij avond eene fantastische ver-
tooning maakt. De draak is gewoonlijk l ! a 2 eilen in diameter dik
en 15 a 20 of meer eilen lang, en de dragers laten hem allerlei
wendingen en kronkelingen uitvoeren. Als zinnebeeid van rnagt
en grootlieid vertoont men hem bij de feesten tjap-gomeh,
tjeng-beng, petjoen, tjiöko, en tangtjeh of makan-ondee, die
op 26 Januarij, 9 Febrnarij, 5 April, 27 Mei, 3 September
en 23 December, volgens onze tijdrekening, plaats hebben.
Makan-Ondee is het feest der levenden; tjengbeng het feest der
dooden bij hunne graven; tjiöko het feest der dooden in den
tempel; tjap-gomeh het feest der volle maan; en petjoen het
feest der nieuwe maan. —
Nog een enkel woord moet ik thans zeggen van de protes-
tantsche of evangelische gemeente• van B a ta v ia en van het
schoolwezen aldaar.
De protestantsche gemeente bestaat er uit 3645 zielen, waar-
onder 970 ledematen. Eene afdeeling hiervan is de zoogenaamde
maleische, vroeger portugesche, gemeente, die 1100 zielen telt.
Voor de nederduitsche gemeente worden de godsdienstoefeningen
gehouden in de Willemskerk, - eil voor de maleische gemeente
in de Buitenkerk, en daarenboven nog in het bovengenoemde di*-
akonie-armenhuis, in de maleische taal. De eerste Bataviasche
predikanten waren a . h ü l s e b o s . en j . d u b b e l d r i jk . Eerstge-
melde kwam te B a ta v ia in hetzelfde jaar, waarin J a k a tr a
werd ingenomen, en alzoo in 1619, terwijl de laatste in 1621
aankwam, en de eerste protestantsche leeraar was die in de maleische
taal predikte (1). Sedert Julij 1855 is de protestantsche
of liervormde gemeente met de luthersche gemeente vereenigd
geworden, onder den collectiven naam van // evangelische gemeente.”
Deze evangelische gemeente heeft 4 predikanten,
waarvan er een uit het luthersch kerkgenootschap gekozen is.
Dewijl de gemeente te B a ta v ia zieh grootelijks uitbreidt,
is in günstige overweging gegeven, om bij de maleische gemeente
een5 v a s te n zendeling-leeraar, uitsluitend ten hären
behoeve, aan te stellen, en tevens om nog twee kerkgebouwen
te stichten, namelijk een voor de nederduitsche gemeente op
M e e s te r -C o rn e lis , en een voor de maleische gemeente op
P a s s e r-b a h ro e bij W e lte v re d en .
Het lager onderwijs der jeugd te B a ta v ia wordt gedeeltelijk
gegeven in de Gouvernements scholen, en gedeeltelijk in parti-
kuliere scholen en instituten.
Aan het M o le n v lie t vindt men de gouvernemeuts-stads-
(1) Zie niflnc C h r o n o l o g i s c h -H i s t o r i s c h e s c h e t s v a n de lö tg e v a l l c n
d e r P r o t e s t a n t s c h e k e r k in N .-O .- I n d ie van 1 6 1 5 t o t 1 8 5 7 , en mijne
N a am l ijs t d e r P r e d ik a n t e n en Z e n d e l in g -L e e r a r e n in N . -O . - I n d i e
van 1 6 1 5 - 1 8 5 7 .