De varkens loopen er vrij door de kampongs en onder de huizen
rond, en eten wat ze vinden kunnen. Bij enkele kampongs
ziet men kleine aanplantingen, op T ip a r-v e ld e n of
drooge gronden, van p a d ie , die veelal de zoogenaamde p a d ie -
mera is of de ro o d e rijst, welke voor zeer voedzaam wordt
gehouden, maar als tafel-rijst niet gezockt is. De overige
eetwaren bestaan in sago, rijst, visch, slangen, leguanen, kik-
vorschen enz., en wijders in boom- en aardvruchten, en bladeren
en wortels van zekere planten en gewassen, die in de
bosschen en wildernissen gezöcht worden. Varkensvleesch is zeer
geliefd, doch wordt niet dagelijks gegeten, en ook de rijst wordt
slechts bij feestmalen opgedischt. De verlichting der huizen bij
avond is zeer armoedig. Men brandt een weinig hars (dammar)
in een’ doorgekapten klapperdop of stukje bamboeriet, of wel
men outsteekt zoogenaamde dammar-stokjes of stokjes 'met hars
bestreken. Tijdens mijn verblijf in de kampongs der heidensche
Alfoeren heb ik meer dan eens bij het- licht van een dammar-
lampje, of van een paar in den grond gestoken brandende
hars-stokjes mijn schrijfwerk verrigt. Ik zat dan gewoonlijk in
de open lucht of bniten 's huis op een bankje van bamboe,
met een dergelijk bankje als schrijftafel voor mij. Wanneer ik
de hars-stokjes moest bezigen, zorgde kuomo (mijn bedien de),
dat er telkens nieuwe stokjes ontstoken werden, zoodra de
eerste bijna verteerd waren. De walm, dien ze verspreidden,
was dikwijls uiterst—hinderlijk, doch niet zoo onaangenaam als
de k a tja n g -o lie , die de inlanders op Ja v a vaak tot verlichting
gebruiken," en die sterk walmt en kwalijk riekt. Hoe menig-
maal herdacht ik dan met weemoed de heldere klapper-olie
van S a le ije r, of de fijne gele B in ta ro -o lie , die in de
P r e a n g e r -B e g e n ts c h a p p e n uit de groote ronde vruchten
van den B in ta ro -b o om verkregen wordt (1 ) ! ... Sedert mijne
(1) De pitten der B?ntaro-vruchten worden gestampt, in stoom geköokt en
dan nitgeperst, en de aldas verkregen olie geeft een helder licht, zonder eenigen
walm. De inlanders zeggen dat deze olie vergiftig is , en dat het inwendig gehruik
treurige ondervinding aan Ceram’s zuidkust, heb ik altijd een
portatieve engelsche lamp en de noodige klapper-olie op reis
medegenomeii.
In de huizen der alfoersche Ghristenen is het gewoonlijk een
weinig beter gesteld, dan in de huizen der alfoersche Heidenen.
Doch wat het toilet aangaat, bestaat het onderscheid bijna alleen
hierin, dat de Christenen het haar kort afsnijden en zieh iets
meer kleeden. Ik heb echter meermalen Christen-mannen van
Ceram in het voorvaderlijk kostuum gezien, en onder anderen
in de negorij Awahia twee Christen-jongelingen, die niet
anders droegen dan den tjid a k k o der Alfoeren. Trouwen&
er zijn sleohts 22 a 25 Christenen in deze heidensche negorij,
en ook de ouders, broeders en zusters en al de nabestaanden
dezer jongelingen waren nog heidensch. Ze hadden te Toeliaha
op het eiland Sapa roe a schoolonderwijs genoten, en bij den
doop de namen van lu k a s en m a ek u s ontvangen, doch, later
te Awahia teruggekeerd, hadden ze de gewoonten, zeden en
gebruikeu hunner familie weder aangenomen.
Des morgens vroeg van den 13(len kwamen we te K a ib o b o ,
welke negorij, met de kampongs W a isam o , Hatoesoewa,
K a ir a to e , K am a rian en Seroeawan, T ih o e la le en Eoema-
k a a i, tot het eiland H a roekoe en onder het gezag van den
assistent-resident van Saparoea en H aroekoe behoort. De
toenmalige assistent-resident dezer eilanden, de Heer v a n d ek
g o e s (1853, thans resident van Ban d a ,) wachtte ons te
K a ib o b o op, werwaarts hij met den Christen—Radja van Nol-
lo th in zijne nette, orembaai was overgestoken. K a ib o b o
heeft eene Christen-bevolking van 1,115 zielen, waaronder 59
ledematen en 307 kinderen. Van deze laatsten gingen er 196
er van ijlhoofdigheid en bloedspuwing eri soms den dood veroorzaakt. Te B a ta v ia
maken de inlanders kaarsjes van de vrucliten van den Tj angkalak-boom. De
D ia r a k -o lie , welke op Jav a uit de vruchten van den Djarak-heester verkregen
wordt, is, bij inwendig gebruik, zeer purgatief.