De Protestantsche gemeente te M ak asse r telt 736 zielen,
waaronder 274 ledematen en 248 kinderen. In haar midden
vond men in 1853 een Diakonie-weeshuis en een Gesticht voor
vrouwelijke nijverheid. Dit laatste, in 1847 of 1848 opgerigt,
is echter in het laatst van 1853 weder ingetrokken. De Gemeente
heeft een’ eigen’ leeraar, en werd voor het eerst kerkelijk
bezocht door den predikant h . v a n b e e k in 1668, terwijl ze tot
eersten vasten leeraar den predikant p. b e r g h u i z e n had in 1670.
Ook. in de Noorder- en Zuider-distrikten van het Gouvernement
van Makasser vindt men eenige Protestantsche gemeenten.
Zoo telt de gemeente te Maros 116 zielen, waaronder 40
ledematen en 65 kinderen, gelijk de gemeenten te B o n th a in ,
B o elek om b a en T o p ie -D jaw a of T a k a la r te zamen 220
zielen teilen, waaronder 47 ledematen en 70 kinderen. Van de gemeenten
fe Bima op Sumbawa en te S a le ije r, welke land-
schappen, - even als Boeton en het landschap Man g ar ei ter
westkust van het gedeeltelijk onder T im o r ressorterende, eilaud
P lo re s , - tot het Gouvernement van M ak a sse r behooren, zal
ik later gelegenheid hebben te spreken.
Ter hoofdplaats M ak asse r bloeijen 2 Gouvernements lagere
scholen, die eene gezamentlijke bevolking van 111 leerlingen
teilen.
Tijdens mijn verblijf te Maka sser in 1853 leefde daar nog
in het fort R o tte rd am de van J a v a verbannen prins a r i o
d ip o -n e g o r o . Van 1825 tot 1830 tegen het Nederlandsch
Gouvernement oorlog gevoerd hebbende, werd hij, na de onder-
werping zijner veldheeren m a n g k o e -b o em i en s e n t o t , op den
28 Maart 1830 gevangen genomen, en vervolgens eerst naar
Menado m het fort A m s te rd am , en in 1833 naar M ak a sse r
in ballingschap gezonden. Verscheidene vertrekken waren hem
in het fort afgestaan, en hij werd er met veel onderscheiding
behandeld. Na eene ballingschap van 25 jaren is' hij op den
8 Pebruarij 1855 in den ouderdom van 74 jaren overleden.
Belangrijk was het voor mij, dat ik juist gelegenheid had om
een bezoek bij te wonen, hetwelk de Leen-vorstin, j . o l e
genaamd, van het rijk T an e tte (1) op Celebes aan den Gouverneur
bragt. Een paar dagen te voren met een met vele
vlaggen behängen zeil-vaartuig te Maka sser gekomen, liet ze
zieh, op den bepaalden dag harer ontvangst bij het Hoofd des
bestuurs, in een’ weinig-vorstelijken draagstoel naar het Gouver-
neinentshuis brengen. Ze werd gevolgd door een’ stoet van
hof-grooten, staat-dames en vrouwen, en eenige gewapende
mannen. Aan den stoep bij het voorplein stapte ze uit, en trad
met hare Grooten en staat-dames binnen. Het gewapend geleide
of de eerewacht bleef aan het ijzeren ingangs-hek en gedeeltelijk
ook aan de huisdeuren staan, en de vrouwelijke bedienden hurkten
achter de stoelen der Tanettische. dames neder, of zaten aan het
lager einde der receptie-zaal of binnengalerij op den grond.
Door middel van een’ tolk had het onderhoud plaats, dat ongeveer
een klein uur duurde. De Vorstin sprak veel en goed over de
belangen en het bestuur van haar lan d , en staafde door haar
voorbeeld het algemeen gevoelen, dat de vorstinnen van Celebes
beter diplomaten zijn en meer van de staatkunde verstaan dan de
vorsten. Meermalen zijn het dan ook aan de hoven der vor-
sten op dit eiland aanzienlijke vrouwen, die als Parlementairen
of gevolmagtigde ministers en gezanten worden afgevaardigd, en
zelfs tot hooge militaire rangen, ja tot vorstelijke waardigheden
opklimmen. Het bezoek vän H. Hoogheid had natuurlijk plaats
onder het lossen van het kanon en het staan en haie en het parade-
ren onzer troepen voor het Gouvernementshuis. De kleeding der
Vorstin en van hare Hofgrooten was volstrekt niet schitterend.
Hare vrouwelijke bedienden en volgelingen droegen slechts de
gewone Makassersche vrouwen-kleeding, doch hare staat-dames
waren, even als de Vorstin, gekleed in zijden sarongs en baaitjes.
Later, in 1855, woonde ik nog eens zulk een vorstelijk
(1) E r zijn maar 3 groote Rijken op C e l e b e s , t. vv. G o a , B o n i , en
S i d e n r in g . De overige 18 Staten zijn òf van G o a , òf van B o n i , òf van
S i d e n r i n g afhankelijk.