staat, aan een der zuidelijke ta u jo n g s of hoeken van het
eiland, het Leprozen—gesticht C a s te lla , aldus geuoemd naar
een in vroeger tijden door de Spanjaarden, toen dezen nog in
het bezit van T e rn a te waren, gebouwd fort of vesting, vwaar-
aan ze den Spaanschen naam van C a s te lla (kasteel) gegeven
hadden. In het Lazaretto vond ik 43 lijders , waaronder 7
Christenen. De toestand dier lijders is vreeselijk. Ik zag er
velen, wier neus, lippen en oogen reeds verdwenen waren , -
anderen, die de vingers, handen en de teenen der voeten
verloren hadden, — en weder anderen, wier aangezigt zelfs geen’
menschelijken vorm meer liad overgehouden !... De officier van
gezondheid van het garnizoen te T e rn a te , - in 1853 de heer
meijer , — is met de geneeskundige zorg in dit gesticht belast,
doch de Lepra schijnt ongeneeselijk, en is, volgens sommige ge-
neesheeren, ook epidemisch en aanstékelijk. Hierom is dan ook
het gesticht ver van de hoofdplaats verwijderd, en zijn er maat-
regelen genomen, om de communicatie der lijders met de in-
gezetenen te beletten. Ik laat de vraag omtrent epidemisch of
niet-épidémisch of omtrent contagieus of niet-contagieus der
Lepra natuurlijk in het midden, en kan alleen verzekeren, dat.
ik er niet bang voor was. Met den heer meijer bezocht ik
C a s te lla even onbekommerd, als ik de melaatschen en leprozen
in het gesticht te S o e ra k a rta bezocht h ad , en mij later onder
de Lepra-lijders op het'' eiland Bangka bij Menado en
onder die op de eilanden Am boina en M olana en die te
B en k o e len begaf. De eerste sporen of Symptomen der Lepra-
ziekte vertoonen zieh in kalkachtige builen in het aangezigt,
en noekige verdikking der wangen, neus en ooren, en in
knobbelige zwelling der vinger-gewrichten. Soms worden al de
leden eener familie er door aangestoken, en schijnt het dat
de ziekte zieh van de ouders op de kinderen overplant. Ook
zijn er voorbeelden, dat de dieren door deze ziekte worden
aangetast. Onder anderen wees mij de geneesheer van T e rn a te ,
die mij te C a s te lla vergezelde, in de nabijheid van het gesticht
een5 aldaar rondloopenden haan, die aan zijne pooten
alle verschijnselen der Lepra toonde. Op de Moluksche eilanden
kan de Lepra-ziekte als bepaaldelijk inheemsch beschouwd
worden, en, volgens het gevoelen of liever de gissing der inge-
zetenen, zou ze ontstaan door het gebruik van zekere visch-
soort, (waarvan mij de inlandsche naam ontschoten is,). die
gewoonlijk de Lepra-visch genoemd wordt, - in de Moluksche
wateren in overvloed voorkomt, - gemakkelijk gevangen, - en
vooral door de lagere klasse der bevolking veel wordt gegeten.
Als geneesmiddel, meende men, zou misschien wel, doch alleen
in den aanvang der ziekte, een inlandsch kruid, d aw n -k a k ie -
koeda of paarden-been- of paarden-hoef-kruid, met goed gevolg
kunnen worden aangewend. Dit kruid staat bekend als probate
artsenij, en vooral als paiiaeti voor zulke kwalen, welker oor-
zaak uitwendig i s , als verwondingen, kneuzingen, enz.
Dewijl mijn gastheer, de Resident van T e rn a te , juist voor-
nemens was om het onder T e rn a te behoorende eiland Batjan ,
het oude S e k k ie , te bezoeken, en mijne taak mij ook naar
dit eiland riep, zoo besloten we om gezamentlijk de reis derwaarts
te aanvaarden. Reeds op den 30sten Julij waren we
gereed, en vertrokken we met dezelfde partikuliere boot M ak a s -
ser, waarmede ik te T e rn a te gekomen was. Spoedig stoomden
we het eiland Noorwegen voorbij, en passeerden op vrijverren
afstand het hooge eiland G ro o t-O b y of Oby—Major
of Omb ira , hetwelk p. m, 14 mijlen lang is en in 1683
door de O. I. Kompagnie van den sultan van B a tja n gekocht
werd. Dit eiland is wegens zijne zeldzame P a l a - r a d j a ,
(konings-notenmuskaat),• die er in het wild groeit, en wegens
zijne parelbanken, tripang-visscherij en karet of schildpad,
genoeg bekend. Het toont nog aan de westkust de bouwvallen
van het oude fort de B r i l , hetwelk de landvoügd f r a n c k
van de 0 . I. Kompagnie er in 1671 had aangelegd, doch dat
in 1758 weder vertaten werd. Al voortstoomende, passeerden we
aan stuurboord—zijde de eilanden G ro o t-T aw a lly , O b y -la tta .,
6*