altijd ook staat daar, voorbij dien muur, - en in de nabijheid der
J a s s e n b ru g eu der voormalige in 1636 (onder de landvoog-
den H» brq uw e r . en a . v a n d i e m e n , 1632— 1645) gebouwde
ß o tte r d am m e r—po o rt, — bet oude huis , waar eens de land-
voogd v a n d e r p a r b a (1761 — 1775) gevestigd was. En het
H e em rad en—p le in is nog altijd de stapelplaats der zware
d ja tti- b a lk e n , en het water der T jiliw o n g , die de ring-graclit
en de andere grachten der stad voorziet, is nog altijd even drab-
big en door allerlei vuilnis ontreinigd. En de V i er k a u t s-poort,
die in 1639 (onder den landvoogd a . v a n d ie m e n , 1636— 1645)
gebouwd werd, staat daar nog altijd ongedeerd te turen naar het
S ta d h u is van den landvoogd A. v a n r ie b e e c k (1709---1713),
lietvvelk in 1710 op het puin van het in 1706 gesloopte
Stadhuis van den landvoogd c. u e i jn ie r s z (1650— 1653) ver-
rees, en nog altijd prijkt met ziju bestraat voorplein, en
met het beeid van th em is eu de letters V. O. I. C. (1) en het
wapen der stad (2) in den gevel boven zijn breed en fraai
bordes. En nog altijd schijnt ook dit Stadhuis te staren naar de
ledige piek, waar zieh eens het wijd—vermaard K a s te e i van
B a ta v ia met zijne wallen, boiwerken, poorten, grachten en
ophaalbrug in het Noordoosten der stad verhief (3). En ook de
streek, waar weleer de in 1651 ten westen der stad (onder
den landvoogd c. r e i j n i e r s z , 1650— 1653) gebouwde U tre c h t-
sche p o o rt stond, ziet er, met het Glodok -p lein ,• ,^ e n het
T ia n g - b a n d e r a of Ylaggenstok-plein ten noorden der stad,
waar weleer en tot aan 1740 de k am p o n g -T jin a was of de Chi-
(1) Vereenigde Oost-Indische Compagnie.
(2) Het wapen van B a t a v ia is een lauwerkrans, welke een op een wit veld
opgestoken zwaard omgeeft.
(3) Het Kasteei van B a t a v i a , hetwclk het fort van den landvoogd J. r. COEN
(1619-1623) verving, heette K o t t a - in t a n , en had twee poorten, de w a t e r -p o o r t
e n d e la n d - p o o r t , en vier boiwerken of bastions, die door de namen van D iam a n t ,
R o b ijn , P a r e l en B a ta v ia , den naam van K o t t a - in t a n , d .i. »Diamanlen-
vesting, of Juweelen-fort, of stad van edelgesteente/ ’ regtvaardigde. De w a t e r -
p o o r t ten noorden aan den kant der zee stond niet ver van de nog aanwezige en
in 1641 onder den Gouverneur-Generaal A. van Dil MEN (1636—1645) gebouwde
P in a n g - p o o r t .
nésche wijk, - en het plein bij het Ven d u -ICan to o r of K a n to
r - l e i l a n g (1), nog altijd even weinig aantrekkelijk uit als in
vroeger dagen. En zoo is het ook gesteld in de tegenwoordige
Chinésche kamp, en op de stads passer’s, als P a s s e r -L im —
T o n g h am , P a s s e r -g la p (donkere markt), P a sse r-.k om b an g
en s a ijo r - s a ijo r - a n (bloem- en groenmarkt), P a s s e r-a ijam
(hoender-markt), P a s s e r-b o rro n g (voddenmarkt of amalgama-
markt), de koornmarkt en P a s s e r - ik a n of de vischmarkt. En ook
de K ram a t of het heilig graf bij deze vischmarkt is nog altijd met
visch-sclmbben bestrooid, en de toegang tot het Chi ries che hos-
pitaal, - hetwelk in 1661 (onder den landvoogd ,t. m a a t su ijk e r
1653 — 1678) gebouwd, en in 1824 (onder den landvoogd
v a n d e r c a p e l l en 1816— 1 820) vernieuwd werd, en tusschen de
genoemde voormalige U tr e c h ts c h e p o o r t en de oudste of de in
1631 (onder den landvoogd j . spe c x , 1629—1632) gebouwde voormalige
N ie uw -p o o r t gelegen is, - loopt nog altijd door dezelfde
naauwe en morsige straatjes en längs dezelfde smalle grachten
en onaanzienlijke huisjes van Chinezen en inlandsche potten-
en pannen-verkoopers. En ook het Portugésche binnen-kerkhof,
de scheepstimmerwerf, het kwartier der o r a u g - r a n té of ket-
ting-gangers, de P in to e - b i s s i , de landswerf, de Straat van
K a n to r -P in a n s ie (2), en al de 9 wijken der oude stad
en hare voorsteden of het N o o rd e r -kw a r tie r , hebben sedert,
1850 geene merkbare veranderingen of verfraaijingen ondergaan, -
en ook het in 1818 gestichte Beurs-gebouw staat nog altijd
eenzaam op het plein, waar de voormalige in 1657 (ondeT den
(1) L e i 1 a n g is afkomstig van het Portugésche woord 1 e y 1 a m (veiling, open-
bare verkooping). Van hier k a p a l a - l e i l a n g (vendu-meester) en s o e r a t -
1 e i 1 a n g (courant of dagblad , doch eigenlijk veilings- of vendntie-blad). Er zijn
meer woorden onder de Maleijers te B a t a v i a en elders in zwang, die van Portu-
géschen oorsprong zijn, ais m a n t e i g a (boter), k é d j o e (kaas, Portugeesch :
q u e q o e , ) s e l l a (zadel) ; of ook van Arabischen of Persischen oorsprong, als
m e i d j a (tafel), en k a m é d j a (hemd), in het Persisch k a m i s a , enz.
(2) ln deze straat was weleer het kantoor of bureau of département van
fmantien, en wel in hetzelfde gebouw, waarin thans de K am e r v an B o e d e l-
m e e s t e r e n de r C h in é s c h e en a n d e r e o n c h r i s t e n - s t e r f h u i z e n gevestigd
is.