1 a 2 k a r e t ta— of k r e 11 a - s e \v a (liuur—rijdtuigen) en gingen
al dat nieuwe en veranderde en vermeerderde successivelijk op-
nemen. En inderdaad zagen we veol wat veranderd en vooral
veel wat verbeterd en verfraaid was. Verscheidcne nieuwe v i 11 a’s
of beerenhuizingen, allen in modernen tränt, waren er op
K r am a t en vooral aan de oostzijde van den postweg aldaar
aangebouwd, zoomede aan de zuidzijde van P a r a p a tta n , aan
den Westerweg, aan den nieuvven weg van K e b o n - s ir ie , aan
de westzijde van G o e n o n g -s a rie in den zoogenaamden T u in
van du Bus achter liet Paleis van W e lte v re d e n , op T an g sie
of in bet Militair kampement, bij P in to e - a ije r of de Sluis-
brug, op P a s s e r -b a ro e , op B a to e - to e lie s bij G a n g -
p e tja n o n g a n , aan de westzijde van T an ab an g en de oostzijde
van K ro k o t of het M o le n v fie t, in G an g—S e k r e ta r ie ,
aan het. westelijk uiteinde van G a n g -C h a u la n , in G a n g -
k a ta p p a n en elders. Längs sommige huizen of blokken van
huizen zag men nieuwe en breede en goed-begrinde wegen,
eu op sommige punten der stad nieuwe //gangen” of kommu-
nikatie—wegen, als G au g—H o lle en Gang—Pe to d jo . Op som-
mige punten ook (b. v. op P a s s e r -C r a n s e n , P j em b a ta n -
boessoek en D jem b a ta n -S e ir a n g (vuile eu schuinsche
brug) waren vervallen en havelooze inlaudsche buurten of gebuchten
weggeruimd, en nieuwe huisjes van bamboe of soins
ook van steen met pannen gedekt in de plaats der onde met
a ta p gedekte en slordige hutjes gekomen!... Het was wel waar
wat men ons gezegd had. Er was onbegrijpelijk veel gedaan
sedert ons vertrek van B a ta v ia in September 1850, en
nog overal was men met verfraaijen en aanbouwen bezig, en
op W e lte v r e d e n zou men ook een kolossaal gebouw gaan
stiebten voor de S te r in h e t O o s te n , welke vrijmetselaars—
loge in 1838 de onde loge van J a k a t r a , //La v e rtu e u s e ,”
en, naar ik meen, ook de loge /»La fid è le s in c é r i té ,” ver-
vangen heef't. — Maar vooral trof ons ook de algemeen toege-
nomen liefhebberij voor de kultuur van bloemen, en inzonder-
heid van Bozen en Dahlia’s, Cactussen en Angrek’s. Op alle
VAN GORONTAI.O NAAR BATAVIA.
erven der Europesche woningen zagen we de blaauwe en witte
bloempotten van J a p a n eu China eu In d ram a ijo e met
klokjes en kroonen en kelken en bloeijende planten eu heesters
pronken. Als de Urnen en de Amphoren der oude Bomeinen
omringden ze de perken, en stondeu ze in rijen längs de hek-
ken en oprijlanen, en omgaven ze de muren der huizen, en
versierden ze de trappen en pilaren en muurtjes der bordessen.
En in de voorgalerijen prijkten vaak de rustieke bloemtafeltjes
met pensdetjes en heliotropen en fuccia’s in porseieinen en ver-
gulde vazen, of hingen de moederplanten tusschen de zuilen en
pijlers! En ginds en elders ook kronkelden bloeijende slinger-
gewassen en kruip-planten rondom die pijlers of kolonnades
lieen, of zagen we de k en an g a— of tjempaka-staromen er
rnede omwoeld, of zwierden ze in hangpotten en aan lange
koorden in de prieelen en takken der boomen! Toen ik in
1834 op J a v a kwam, zag ik te B a tav ia maar enkele huizen
en erven, waar men bloemen in de tuinen kweekte, en waren
er maar drie personen, die een’ Europeschen rozelaar bezaten,
en werd mij toen ook met hooge ingenomenheid en vergeefelijken
trots een Europesche roos getoond, in spijt van hitte en roode
kleiaarde en in spijt van a n i - a n i of ra jap ’s (witte mieren)
door eigen zorg en op het eigen erf gekweekt en van den
eigen struik geplukt, - of soms ook een roode Dahlia, klein
en enkel en mager en armoedig! En 20 jaren later P. . . Overal
Europesche rozen, groot en zwaar en geurig, en overal Dahlia’s ,
prächtig van vorm en heerlijk van verwen en kleuren! . . .
Nog eens, er was veel vernieuwd en verbeterd en verfraaid
en veranderd! Veranderd ook was vooral de Europe sche
m a atschappij ! Hoeveel nieuwe en onbekende namen hoorden
we noemen , en hoeveel nieuwe en onbekende menscheu zagen
we in de b e n d i’s en k r e t t a - k a t t e ’s (1), in de v ic to r ia ’s
en b r i t s k a ’s , in de co u p ^’s en k r e t t a - k o l lo n g ’s (2 ), in
(1) Rndtuig met läge of kleine wielen, eigenlijk: » kleine wagen.”
(2) Vis-a-vis, eigenlijk: » hol-rijdtuig of rijdtuig met een holte of bak.”