on 1812., van dezeu Aboe, den noordelijksten der Vulkanen
in den Indischen Archipel (die soms reeds op 15 mijlen af-
stands uit zee gezien kan worden), te binnen bragten, konden
we niet vermoeden, dat hij naauwelijks 2 jaren later, t. w.
in Maart 1856, weder zulke ontzettende verwoestingen zou
aanrigten, dat ruim 2,800 menschen der negorijen T a ro e n a ,
P a to e n , K a n d a r, N ah a , K a lo n g a n , Sawan, Pem b a la ram ,
L a b a k a s s in en H ila n g op G ro o t-S a n g ie r daarbij het levcn!
zouden verliezen, en zoovele sehoone bosschen van Sago- en
Kokos-palmen eil Kotfo-planten, door de geweldige aard- en
zee-bevingen, aschregens, rotsbrokken en kokende water-stroomen,
die uit de heete bronnen opspoten, totaal vermeid zouden
worden ! . . . .
Het eiland Be ja ren of B ia ro e aaii de westzijde passerende,
werden nu ook eenige eilandeu der S angier-groep als: Roean,
T a g u la n d a , S ia uw , P a r a , Mak a leh e en G ro o t-S a n g ie r ,
successivelijk zigtbaar. De gansche groep is zamengesteld uit
24 eilandeu, waarvan er 18 geen bevolking liebben, — zijnde
de onbevolkte eilanden: S a ro n g k e re , K a r a k ita n , K e lam a ,
B o b a ra n g , S an g a lo e a n , B awondeke, Mamelokan, N ito e ,
M a n g e tta n , N o e s a -b o e k ie t, Boewan, L ip a n , P o a , B in g la
n d e , B in g d o lo , B a to e -w ie n k o e n of B a to e - in k o en
T eh an geheeten. Al deze eilanden zijn verdeeld in 6 rijkjes
of Radja-schappen, als: T ab o ek an , T a ro en a , M a n g a n ito e ,
K a n d a h a r, Siauw en T a g u la n d a (1), met eene gezament-
lijke bevolking van ongeveer 22,000 zielen, waaronder slechts
300 Muhamedanen, zijnde de overige inlanders allen Christe-
nen, wier voorouders reeds sedert twee eeuwen het Christendom
hebben aangenomen. De T a la u - of T a lau t-e ilan d en , die we
later bezochten, worden als onderhoorigheden of onderdeelen van
de Sangier-eilanden door de 6 Radja’s van S angie r beschouwd,
zoodat ook de Radja’s der rijkjes of radja-schappen van S a n g ie r
(1) Twee dezer rijkjes zijn op T a g u la n d a en S ia uw , en de vier overigen
op het eiland S a n g ie r -b e s ä r of G r o o t -S a n g i e r gelegen.
zieh het regt toekennen, om de Hoofden der Talau-eilandeu
aan te stellen. Deze eilanden, 6 ä 8 mijlen verder teil noord-
oosten gelegen, zijn vier in getal, en dragen de namen van
S a lib ab o e , Kab ro e au , K a rak e lan en Lanoesa. Erachtens
reeds van ouds bestaande en later vernieuwde kontrakten,
zijn de Sangier-eilanden met de Talau-groep in leen afge-
staan aan het Nederlandsch Gouvernement en hieraan onderdanig.
Evenzoo is het gelegen met de, tot de residentie Menado
behoorende, landschappen B o lan g -M o g o n d o , B o la n g -B a n g k a
of B o la n g o -O e k i, B o la n g - itam , B in ta o e n a , K a id i -
pan g , T o n to li of T o ly - to ly , ,eu Bool of Bwool aan de
Noordkust van C e lebe s, - terwijl de Toggian-eilanden en
de landschappen längs de Zuidkust der Bogt van l o m i n i ,
schoon niet in direkte betrekking tot het Nederlandsch Gouvernement
staande, almede tot de residentie Menado behooTen.
De Menadosche afdeeling G o rö n ta lo daarentegen, desgelijks in
de Bogt van T omini gelegen, staat onder regtstreeksch Nederlandsch
gezag, en bevat de landschappen G o ro n ta lo , L im b o tto ,
T o d jo , T o n g k o , P o s so , en het vereenigd landschap 1 Bone,
B in tao en a en Soewawa, en verder Bo lan g o , A ttin g o la ,
Boalemo, Mouton, P a r ig i en Saussoe, - welke landschappen
wel door de eigen inlandsche vorsten en hoofden bestuurd
worden, doch onder het dadelijk toezigt van den te G o ro n ta lo
geplaatsten Assistent-Resident. - Ik zal gelegenheid hebben om
over deze Staten een en ander te zeggen, als ik de reis door
de B ogt v an T om in i, die ik weinige weken later deed,
beschrijven zal, en keer dus tot de Sangier-eilanden terug.
Op den 14‘len April, tegen den middag ankerden we voor
de negorij Ondor of Ondong aan de westkust van het eiland
Siauw, alwaar eenige Hoofden naar boord roeiden, om den
Resident op de gebruikelijke wijze te verwelkomen. De negorij
heeft eene bevolking van 2,307 zielen, allen Christenen, en
eene school, welke 78 leerlingen telt. Een tweede negorij van
Siauw, Oeloe geheeten, - alwaar in de 17dc eeuw, tijdens het
bewind der O. I. Kompagnie, die het eiland Siauw niet tot de