Leden, 163 buitengewone Leden , 9 Eereleden , 80 Leden van Verdiensten
, 5 Begünstigers en 8 Corresponderende Leden' teilen ; eene A f-
d e e l i n g der Maat schappi j van To o n k u n d e , welke 300 Leden
telt , en wauraan sedert 18415 eene muzijkschool verbondeii is , in
welke aan 330 leerlingen in bet lokaal van het letterkundig genoot-
scbap : Verscheidenheid en overeenstemming, onderwijs gegeven
wordt; het in het jaar 176 0 , door Adolf Hendrik Hagedoorn, op-
gerigte L e t t e r k u n d i g g e n o o t s c h a p : Verscheidenheid en Overeenstemming,
dat , sedert het jaar 1806, een eigen gebouw heeft op de
Scheepniakershaven en 80 Leden te lt; het Le t t e r k un u i g g e n o o t s
chap : Door Vriendschap werkzaam, dat zijne hijeenkomsten houdt
in een lokaal op de lloogstraat,, en 103 Leden telt; het Le t t e r k
u n d i g g e n o o t s c h a p : Door Vriendschap werkzaam gebleven, met
80 leden , vergaderende in de zaal van Verscheidenheid en Overeen-
stemming ; twee lted erij kers k a me r s,, de eene onder de zinspreuk :
Door inspanning tiitspanniiig, in 1840 opgerigt en 130 Leden teilende,
en de andere onder de zinspreuk : In lie f de bloeijende, in 1843 opgerigt,
met 85 Leden; een Dep a r t e m e n t der Maatschappi j tot
B e v o r d e r i n g van Ni jverhe id, met 115 Leden; ende Le e s b i -
b l i o t h e e k van h e t De p a r tem e n t der Maa t s c h a p p i j : Tot
N u t tan 't dlgemeen.
Het L e e smu s e um, op de Zuid-Blaak, munt om de menigvuldige
periodieke Schriften , dagbladen en mengelwerken , welke er in de Hol-
landsche, Fransche , Duitsche en Engelscbe talen gevonden worden,
boven alle andere gestichten van dezen aard uit. Het getal Leden is 400.
Er zijn drie Log es van Vrij me t s e l ar en , als: de Drie Ko-
lommen , vergaderende in een gebonw op de Hoogstraat; de Eendragt,
bijeenkomende in de concertzaal in de Bierslraat, en Frederic R oyal,
zieh vereenigende in de concertzaal in de Bierstraat.
Ook bestaat er niede eene zeer bloeijende I n d u s t r i e s c h o o l voor
het volksonderwijs in de Wis- en Natuurkundige wetenschappen , al-
waar, in de verschillende vakken , door zes Onderwijzers aan 100 ä
150 personen van den leeftijd van veertien tot veertig jaren , gedurende
den winter, des avonds van 7—9 ure, onderwijs in bovengenoemdc
vakken wordt gegeven.
Verder vindt men de V o l k s sc ho ol voor Bouw k ü n d e , boven
de Delft sche-poort, met 56 leerlingen ; benevens de School van het
v e r e e n i g d S c h i l d e r k u nd i g g e n o o t s c h a p , waar uit eigene
fondsen, zonder stedelijke ondersteuning, onderwijs gegsven wordt aan
190 leerlingen in : handteekenen , bouwkunde, doorzigtkunde , Ornament,
boetseren , ontleedkunde en wiskunde ; dit onderwijs is opge-
dragen aan elf Onderwijzers.
Men heeft er vijf o p e n b a r e s c h o l e n , namelijk twee Stads -
Tu s s c h e n s c h o l e n en drie S t a d s -A rme n s c hol en. Het getal
leerlingen is ruim 3 4 0 0 , te weten: ruim 800 op de tusschenscholen
en 1600 op de armenscholen. Bij de eerste tusschenschool zijn een
Hoofd-Onderwijzer en vier Onderwijzers, met verscheidene Kweekelin-
gen ; op de tweede tusschenschool een Hoofdonderwijzer en vijf Onder-
meesters en onderscheidene Kweekelingen ; op de drie stadsscholen elk
een Hoofd-Onderwijzer, met een afwisselend getal Ondermeesters en
Kweekelingen, geplaatst. Er zijn elf ß i j zo nd er e schol en v an de
e e r s t e k l a s s e , te weten: vier Ne d e r d u i t s c h e Herv o rmde
Di a c o n i e s c h o l e n , eene Wa a l s c h e - , eene Rooms c h -K a t h o -
ljjk e -, eene LutGe r s che - en eene En ge l sc he Ep i s c o p a a l s c k e
Di a c o n i e s c h o o l , de s c h o l e n van h e t Ger e f o r i n e e r d en
R o o m s ch-Ka thol i j k Wcc shui s en de De p a r tem e n t s s c h o o l
de r Maat s c happi j : T o t N u t v a n 't A l g em e e n . Het getal
leerlingen op deze scholen bedraagt gemiddcld 3660. Er zijn negen
en dertig Bi jzonder e s c h o l e n van de t we e d e k l a s s e , namelijk
dertien S c h o l e n van de twe e d e k l a s s e l e t t . A, zijnde de
zoodanige, waar, behalve het Nederduitsche, ook andere vreemde talen
onderwezen worden ; dertien B i j z o n d e r e s c h o l e n let t . B,
zijnde de zoodanige, waar zieh het onderwijs hoofdzakelijk bepaalt bij
het lezen , schrijven , rekenen en de gronden der Nederduitsche taal
en dertien Me i s j c s s c h o l e n Hel getal leerlingen op deze scholen
bedraagt gemiddeld 340 0 , te weten : op de scholen lett. A 8 0 0 , als :
650 jongens en 150 meisjes, op de scholen lett■ B 115 0 , als: 690 jon—
gens en ruim 460 meisjes en op de meisjesscholen 500. De meeste
openbare scholen cn vele bijzondere scholen van de eerste klasse heb-
ben ook avondscholen. Het getal leerlingen is zeer ongelijk. Boven-
dien zijn er Av o n d s c h o l e n bij de Zondagscholen , Herhal ing-
sc h ol e n en Meis j es w er ks c h o le n , die bij de tusschenscholen be-
hooren. Er zijn twee S t a d s -B ew a a r s c h o l e n , met gemiddeld
330 kinderen en twee Bewa a r s c h o l e n der Maat s chappi j t o t
o p r i g t i n g van Armb ewa a r s c h o l e n , de eene telt 300 kinderen ,
de andere is onlangs opgerigt, benevens eene Bewa a r s c h o o l der
Ne d e r d u i t s c h e H e r v o r m d e Diaconie, met gemiddeld 300 kin-
•deren, terwijl eene tweede school van dien aard Staat opgerigt te worden.
Bovendien vindt men een twaalftal Bewaar- en Mat r e s s en-
s c h o l e n voor den fat soenl i j ken s t a n d , ieder gemiddeld van
30 tot 50 kinderen teilende, en eenige Ma t r e s s e n s c h o o l t j e s v oor
de lag er e klas se .
Onder de gebouwen, gescliikttot openbare vermakelijkheden , moeten
inzonderheid gerekend worden die der voornaamste soeieteiten , • als :
de Ha rmoni e, in de lokalen van den S t. Jo r i sdoe l e n , aan het
Haagsche-Veer. Dit gebouw, in het jaar 1633 gestiebt, was vroeger
eene der aanzienlijkste herbergen. Men had er onderscheidene ruime
vertrekken. De groote zaal pronkte met de wapens van voorname Heeren,
op de glazen geschildert!, en een kunstig uitgewerkten schoorsleen-
mantel vertoonde de beeldtenissen van drie Stadhouders , Willem I ,
Maurus en Frederik Hendrik. Boven het portaal der groote zaal stond ,
tot in 1741, het beeid van St. Jo ris , den draak doorstekende, doch
toen is dit portaal weggenomen en het beeid in het voorhnis geplaatst.
Voorts had men in den Doelen onderscheidene kunstige schilderijen. Dit
gebouw is, in het begin dezer eeuw, geheel afgebroken, en door her-
bouw aanmerkelijk vergrool. Het wordt, gedurende de kermis, tot het
geven van Vauxhal gebezigd, waarvoor het dan ook eenig in hare soort
en door hare ruime en wel ingerigte zalen met geen diergelijke in-
rigting te vergelijken is. Gedurende het overige van het jaar is zij in
gebruik bij de Leden, uitmakende de S o c i e t e i t de Ha rmo n i e ,
welke zieh aldaar, behalve in vriendscbappelijke bijeenkomsten, ook
nog door het geven van bals, concerten en comedie, in de daar-
voor dienstbare zalen, vermaken, waaronder voornamelijk uitmunt de
klassieke Concert-, Tooneel- en Balzaal; deze heeft eene lengte van on-
geveer 38 bij eene breedte van ongeveer 17 eil. en eene hoogte van
13 eil., behalve het ruim 14 eilen diepe tooneel en verdere aanfaoorig-
heden; het getal leden is thans 6 5 0 , doch kan onbepaald vergroot
worden.