land ; hebbcnde Kalwoude zijne jurisdictic, na de droogmaking, aan
Monnickendam verkocht.
D e P ürmer , heeft zes wegen, die eene oppervlakte beslaan van
40 bund. 19 v. r. 46 v. eil.
D e g r o n d v a n d e P d r ih e r , w e lk e 5,60 e i l . l a g e r l i g t d a n d e o p p e r v
l a k t e d e r z e e e n 2,60 e i l . d a n b e t o u d e l a n d , b e s t a a t m e e s t a l u i t z e e r
g o e d e w e i l a n d e n , w a a r v a n d e g r o e i a a r d e , t e r d i e p t e v a n 0,15 e i l . t o t
0,20 e i l . , g r o o t e n d e e l s r u s t o p z w a r e k l e i , s l e c h t s h i e r e n d a a r u i t v e e n .
E v e n w e l d e v r u c h t b a a r b e i d v a n d e n g r o n d n e e m t v a n h e t z u id w c s t e n
n a a r h e t n o o r d o o s t e n to e , z o o d a t m e n o n d e r llpendam h e t s l e c h t s t e
l a n d h e e f t , e n v a n d a a r , n o o r d - o o s tw a a r t s o p g a a n d e , h e t a l b e t e r e n
b e t e r w o r d t : d e o o r z a a k b i e r v a n is o o k v e r in o e d e l i jk t e v i n d e n in d e
s t o rm e n u i t h e t z u id w e s t e n , d i e , t i j d e n s b e t m e e r n o g m e t w a t e r w a s ,
d e v e t t e s l ib b e n o o r d w a a r t s h e b b e n o p g e s p o e ld .
Thans telt de P crmer 80 boerderijen ; bewoond door ruim 640 inw.,
van welke onder Monnickendam, 2 h., 19 boerderijen en 150 inw.
Voorts heeft men ■ er 17 watermolens waarvan 5 uitmaalders , en
eene eigene timmerwerf, aan den Purmer-ringdijk , nabij Edam, van
welke de timmerbaas door het Dijkscollegie wordt benoemd en een vast
inkomen geniet.— Van al de fraaije buitenplaatsen , die men vroeger
bier, vooral aan den Oosterweg , vohd, zijn er slechts twee over , welke
aan dien weg staan , als Sandwi jk en To e v a l , benevens het slot
IIpenstein- , bij llpendam. iUsift f a f j
De Herv., die er wonen, bebooren gedeeltelijk tot de gem. Edam,
gedeeltelijk tot Monnickendam, gedeeltelijk tot Kwadijk, gedeeltelijk
tot Purmerende, gedeeltelijk tot llpendam.
De R. K., welke men er aantreft, behooren gedeeltelijk totdestat.
Edam, gedeeltelijk tot de stat. Monnickendam, gedeeltelijk tot de stat.
Purmerende en gedeeltelijk tot de stat. llpendam. *
Het onderwijs werd in den beginne aan de huizen der inwoners ge»
geven , tot dat in bet jaar 1655 hier in het gedeelte, dat onder P ür-
merbndb behoort, de eerste school gebouwd werd. De school, oud en
bouwvallig geworden zijnde , heeft men die in het jaar 1750 afgebroken
en geheel van steen opgebouwd.
In de oudechronijken leest men, dat bij eenen grootenstorm in 1405 een
•naakt en ruw bewassen vrouwspersoon in dit meer kwam, door het doorbre-
ken derdijken. Zij werd gevangen naar Edam gebragt, aldaar gekleed
en begon brood en zuivel te eeten en leerde spinnen, leefde vele jaren
in Haarlem , alwaar zij stierf en begraven werd op het kerkhof, omdat
zij dikwijls het heilige hout des kruises, zonderspreken , reverentie deed.
De watervloed van 4 en 5 Februarij 1 8 2 5 bedreigde ook de P crmer,
met doorbraak ; door den ijver der bewoners en die der omliggende
plaatsen werd het gevaar, met Gods hulp , afgewend.
In het jaar 1854 is de eerste vijzelmolen in dit meer gemaakt.
PURMER-EE (DE) of P drher- I J e , water tnsschen de jurisdictie van
Monnickendam en Katwoude, prov. Noord-Holland. Zie I J e (D e) .
PURMERENDE, kant., prov. IVoord-Holland, arr. Hoorn.
Dit kant. bevat de volgende 11 gem.: Pu rme r e n d e , Kwa di j k ,
W arder, deBe e m s t c r , I l p e n d am- P nrme r l a n d - e n - d e n - I l p ,
Ji sp, Wi j de -Worme r ,. Wormer-en-de-Enge-Wormer, Lands-
m e e r - e n - W a terg ang , Graf t en de Rijp.
Het heslaat, volgens het kadaster , eene oppervlakte van 20,746 bund.
42 v. r. 74 v. eil., waaronder 20,456 bund. 55 v. r. 8 v. eil., be-
lastbaar land; telt 2485 h., bewoond door 5166 huisgez., uitmakende
eene bevolking van ongeveer 15,000 inw,, die mecst hun beslaan vinden
in bet kaasmaken en in de melkerij.
PURMERENDE , kerk. ring, p r o Noord-IIolland, klass. van Edam.
Zij bestaat uit de volgende 8 gem.: Pu rme r e n d e , de Be em-
s t e r , Bu i k s l o o t , l l p e n d am, Kwad i j k , L a n d s m e e r , Pur -
me r l a n d , en Wa t e r g a n g .
Men heeft er 8 kerken , welke door 9 Predikanten bediend worden,
en telt er 6150 zielen , waaronder 2900 Ledematcn.
PURMERENDE, gem. in Waterland, prov. IVoord-Holland, arr.
Iloorn, kant. Purmerende (19 m. k. 6 s. d.); palende N. aan de
Beemster en Kwadijk, 0 . aan Edam en Monnickendam, Z. aan Ilpen-
dam-Purmerland-en-den-Up, W. aan de Wijde Wormer en aan Jisp.
Deze gem. bevat de stad Purme re 'nde , benevens het geh. Nec k
cn een vijfde gedeelte van de Pu rmer. Zij Leslaat, volgens het
kadaster, eene oppervlakte van 1555 bund. 4 v.r. 42 v. eil., waaronder
1527 bund. 47 v. r. 75 v. eil. belastbaren grond ; men telt
er 692 h., bewoond door 745 huisgez. uitmakende eene bevolking van
ongeveer 5570 inw., wier voornaamste middel van bestaan den handel
in Edamsche kaas is, welke van hier naar Engeland en Erankrijk
vervoerd wordt, körnende er in het best van den tijd , de eene week
door de andere, meer dan 50,000 Nederl. ponden kaas, ter markt»
cn in een geheel jaar soms meer dan anderhalf millioen Nederl. non-
den] (1 ).
Ook de veehandel , boter en eijermarkt, zijn er geenszins onbedui-
dend. De Dingsdagsmarkt is belangrijk, dewijl men er als dan handelt
in alles, wat de boerderij en melkerij oplevert.
Men heeft er ook 1 oventegelbakkerij , de eenige in ons vaderland
1 leerlooijerij , 1 scheepstimmerwerf, 1 touwslagerij , 1 houtzaag- en
1 korenmolen. Ook draagt de, sedert de opening van het Noordhol-
landscbe-kanaal opgerigte en steeds in bloei loenemende , houthandel van
K laas Brantjes en Comp. , welke vennootschap daarloe, alhier eene hout-
haven heeft doen graven , het zijne bij tot de welvaart der stad. Vroeger
bad men hier nog 1 kruidfabriek, welke in 1832 is afgebroken
3 bierbrouwerijen en onderscheidene bierstekerijen, waarvan nog slechts
eene bierstekerij aanwezjg i s , 1 zeepziederij, 1 zoutkeet, 1 azijnmakerij ,
onderscheidene leerlooijerijen en touwslagerijen , 1 loodwitmolen en schelp-
zandmolen , terwijl e r , behalve de thans aanwezige molens , nog 3 zaag-
en 2 korenmolcns beslaan hebben. Buiten de stad generen de inwoners
zieh ineest met de veeteelt en de kaasmakerij.
De He r v ormd e n , die er 1800 in getal zijn, maken, met die van
de Wij d e -W ormer en een vijfde gedeelte van de P u r m e r , eene
gemeente uit, welke tot de klass. van Edam, ring van Purmerende
behoort en 2000 zielen , onder welke 1040 Lederaaten, telt. De eerste
die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen , is.geweest Ber-
hardos Bernardi, die, hier vroeger Pastoor zijnde, in 1573 , met zijne
geheele gemeente, tot de Hervormden overging. Na dat deze in 1576
naar de Beets-en-Oudendijk vertrokken was, werden er, om de talrijk-
heid der gemeente twee Predikanten beroepen, namelijk Petrus Siche-
hius en Johanres Arcerios , laatstgenoemde in 1580 naar eene plaats
in Zuid-Holland beroepen zijnde, werd de tweede Predikants plaats
afgeschaft, dewijl dit der gemeente te kostbaar was. Eerst in 1629
werd er weder een tweede Predikant beroepen, en wel Heinrichs Cohradi ,
/, de'j,2-66
In 1848 beliep dit 1,801^66 ponden kaas.